«Το κλαδί που καθόμαστε» πριονίζει η κυβέρνηση, διάτου ΥΠΕΝ, με το νομοσχέδιο υπό τον παραπλανητικό τίτλο «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και λοιπές διατάξεις».
Νομοσχέδιο που, στον δρόμο από τη Μεσογείων έως τη Βουλή, αυγάτισε κατά 66 άρθρα, για να φτάσει τα 130. Το αναχρονιστικό και αντιεπιστημονικό αυτό κατασκεύασμα, του οποίου η συζήτηση ξεκινά αύριο στην Ολομέλεια, «πειράζει» το σύνολο του χαρτοφυλακίου του υπουργείου από τότε που ονομάζονταν ΥΧΟΠ, συνοδεία δώρων και εξυπηρετήσεων.
Ενδεικτικά, και όχι λεπτομερώς, διαλύει το υφιστάμενο σύστημα διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, τις οποίες ανοίγει σε ασύμβατες και βαριές δραστηριότητες, ευτελίζει έως εξαφανίσεως τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και ελέγχου έργων και δραστηριοτήτων, μετατρέπει σε λάστιχο τα επίπεδα και τις κατηγορίες στην πυραμίδα του χωρικού σχεδιασμού, θέτει εν αμφιβόλω τη διαδικασία κύρωσης των δασικών χαρτών.
Κυρίως φαίνεται να εξυπηρετεί την παρασιτική τρόικα εσωτερικού και τα «θέλω της», προ του 2015, αλλά και ποικιλώνυμα συμφέροντα. Από την Ελληνικός Χρυσός, με την κατάργηση της αδειοδότησης, στη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων της, την απελευθέρωση του αριθμού των ξενοδοχειακών κλινών σε Μεταξουργείο και Ψυρρή στο κέντρο της Αθήνας, έως την τακτοποίηση εγκαταστάσεων ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου στη Ζώνη Α’ απολύτου προστασίας και αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος του όρους Αιγάλεω.
Η «Αυγή» της Κυριακής συζητεί με τη Δέσποινα Βώκου για το αύριο του φυσικού πλούτου της χώρας, ενώ η Ρένα Κλαμπατσέα ρίχνει φως στις «αθέατες» πλευρές του νομοσχεδίου.
ΛΟΥΛΗ ΣΤΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ
* Ο πρώτος φορέας διαχείρισης, αυτός του Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, δημιουργήθηκε το 1999, για αποφευχθεί καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Στη συνέχεια, υπό την απειλή επιστροφής κοινοτικών κονδυλίων, έφτασαν σταδιακά τους 28. Το 2014, με υπουργό Εσωτερικών τον σημερινό πρωθυπουργό και πρόσχημα τα Μνημόνια, νομοθετήθηκε η συρρίκνωσή τους, χωρίς ποτέ, ευτυχώς, να γίνει πράξη. Εντέλει, το 2018 προστέθηκαν και άλλοι 8 ώστε να καλύπτουν το σύνολο της έκτασης των περιοχών Natura 2000. Σήμερα όλο το σύστημα διοίκησης - διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, αντί να ενισχυθεί, κατεδαφίζεται. Πόσο πίσω οδηγείται η προστασία του φυσικού κεφαλαίου της χώρας;
Το υπουργείο Περιβάλλοντος είχε στη διάθεσή του σοβαρές αξιολογήσεις της υφιστάμενης κατάστασης και εργαλεία για να θεραπεύσει ατέλειες του συστήματος στο πλαίσιο του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου. Αυτό που χρειαζόταν να κάνει ήταν: α) να ενισχύσει την ιδιαίτερα υποστελεχωμένη αρμόδια υπηρεσία του, τη Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας, ώστε να μπορεί αυτή να θέτει πλαίσιο, να δίνει κατευθυντήριες οδηγίες, να παρέχει κεντρικά και ενιαία νομικές συμβουλές, να ελέγχει πεπραγμένα των Φορέων Διαχείρισης (Φ.Δ.) και να λειτουργεί με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, β) να ενισχύσει τη λειτουργία της επιτροπής “Φύση 2000” που αποτελεί το κεντρικό συντονιστικό όργανο και γ) να στηρίξει, να στελεχώσει και να διευκολύνει στο έργο τους τους Φ.Δ.
Όμως, η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος φαίνεται πως θεωρεί τη λειτουργία τους εμπόδιο στην ανάπτυξη (βλ. πιο κάτω δήλωση του υπουργού) κι έτσι αποδομεί ολόκληρο το σύστημα διακυβέρνησης των προστατευόμενων περιοχών της χώρας. Απαξιώνει το έργο που πρόσφεραν εργαζόμενοι και διοικήσεις, συχνά χωρίς στήριξη από το ίδιο το υπουργείο, απαξιώνει την επιτροπή “Φύση 2000” και αφήνει στη μοίρα της την αρμόδια υπηρεσία.
Δημιουργεί τον ΟΦΥΠΕΚΑ, έναν αθηνοκεντρικό, πλήρως συγκεντρωτικό φορέα για να διαχειρίζεται μακρόθεν το σύνολο των προστατευόμενων περιοχών της χώρας, αλλά και τους διαθέσιμους πόρους, με Διοικητικό Συμβούλιο πέντε ή έξι ανθρώπων της επιλογής του υπουργού που θα ρυθμίζουν τα πάντα για πέντε χρόνια, με δυνατότητα παράτασης για άλλα πέντε (έτσι θα προλάβουν να ολοκληρώσουν το έργο του υπουργού και απουσία του), ενώ τοπικά θα λειτουργούν 24 μονάδες διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, απογυμνωμένες από προηγούμενες ουσιαστικές αρμοδιότητες των Φ.Δ. Δεν προβλέπεται καμιά τοπική συμμετοχή, λες και η γνώμη των ανθρώπων που ζουν, δραστηριοποιούνται, βιοπορίζονται και δίνουν αξία στην περιοχή δεν έχει καμιά σημασία. Εκτός αν οι συντάκτες του νομοσχεδίου θεωρούν ότι η τοπική συμμετοχή εξασφαλίζεται μέσα από τις “καφενειακού τύπου” τοπικές επιτροπές διαχείρισης χωρίς κανέναν απολύτως προσδιορισμένο ρόλο ή αρμοδιότητα. Και όλο αυτό προβάλλεται ως πρόταση αντίστοιχη άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Είναι γνωστό ότι οργανωτικές αλλαγές μεγάλης κλίμακας αργούν να αποδώσουν. Αξίζει να επιχειρούνται όταν η προηγούμενη κατάσταση έχει αποδειχτεί απολύτως ακατάλληλη, πράγμα που δεν ισχύει στην προκειμένη περίπτωση. Είναι προβλέψιμο αυτό που θα συμβεί. Θα διαλυθεί το υπάρχον σύστημα, που μόλις πρόσφατα ολοκληρώθηκε χωρικά, αλλά όχι και λειτουργικά. Θα ξεκινήσει η εφαρμογή του νέου. Θα πάρει χρόνο μέχρι να ολοκληρωθεί και να αποκαλυφθούν οι επιπτώσεις του. Και μετά ίσως έρθουν άλλοι που θα θελήσουν να εφαρμόσουν ένα ακόμη πιο εκσυγχρονισμένο σύστημα -διεθνές αυτή τη φορά, για ακόμα μεγαλύτερο κύρος- και όλα πάλι από την αρχή. Και ο χορός καλά κρατάει και η ελληνική φύση κατρακυλάει...
Αντί να χτίσουμε ως χώρα πάνω σ’ αυτό που έχουμε θεμελιώσει, εφαρμόσει, αξιολογήσει και πια γνωρίζουμε πού και πώς να επέμβουμε για να κάνουμε το σύστημα πιο λειτουργικό, επιστρέφουμε σε σημείο μηδέν. Ακόμα και στην περίπτωση που οι προθέσεις θα ήταν καλές, ασυνέχειες σε θέματα προστασίας της φύσης, είτε ως προς τη θεσμική κατοχύρωση είτε ως προς την επιχειρησιακή ικανότητα, είναι καταστροφικές, καθώς δημιουργούνται κενά που εκμεταλλεύονται ενδιαφερόμενοι επιτήδειοι και ακυρώνονται σοβαρές και αποτελεσματικές προηγούμενες προσπάθειες.
* Δεν πιστεύετε ότι κάτι από το ισχύον σύστημα των φορέων διαχείρισης θα χρειαζόταν κάποια ριζική αλλαγή;
Θα περίμενα από ένα νομοσχέδιο που θέλει να κάνει τομές να ασχοληθεί σοβαρά με τη φύλαξη. Αλλά, κουβέντα γι’ αυτή. Δεν υπάρχει πρόβλεψη, πέραν του ότι μπορούν να συνάπτονται μνημόνια συνεργασίας με τις αρμόδιες αρχές και να γίνονται μεικτές περιπολίες, με αστυνομία, λιμενικό, κ.λπ., όπως ακριβώς -αναποτελεσματικά- γίνεται μέχρι σήμερα. Προφανώς το ενδιαφέρον των εμπνευστών του νομοσχεδίου δεν εστιάζει στην προστασία της ελληνικής φύσης ούτε των βιολογικών και των άλλων φυσικών πόρων της χώρας. Χρειάζεται ουσιαστικός διάλογος ώστε να βρεθεί λύση αποτελεσματική, που δεν θα είναι επιστροφή στο παρελθόν, σε πρακτικές που εγκαταλείφθηκαν παλιότερα, αλλά σε κάτι καινούργιο που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες συνθήκες και ανάγκες. Θα είναι μια νέα υπηρεσία φύλαξης βιοποικιλότητας, δασικών και άλλων βιολογικών ή φυσικών πόρων; Θα είναι οι παλιές υπηρεσίες, αλλά με νέα δομή και στελέχωση; Δεν είναι θέμα του παρόντος. Αυτό που είναι σημαντικό όμως είναι να αρχίσει σοβαρά η αναζήτηση αποτελεσματικής λύσης αντί να αφήνεται η κατάσταση ως έχει, πολύ περισσότερο που το ίδιο το υπουργείο έχει επανειλημμένα κάνει αναφορές σ’ αυτό το θέμα, αποδίδοντας μάλιστα κακώς την ευθύνη της όποιας αναποτελεσματικότητας στους Φ.Δ.
* Πρώτη φορά επεκτείνονται οριζόντια χρήσεις και δραστηριότητες του αστικού χώρου εντός του ευαίσθητου και ιδιαίτερου φυσικού χώρου, ενώ με την κατάργηση των φορέων και την αντικατάστασή τους από τις 24 Μονάδες Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, εκλείπει η αιτιολογημένη γνωμοδότηση για έργα και δραστηριότητες. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις;
Με αυτό το νομοσχέδιο του “Εκσυγχρονισμού της Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας” όλες ουσιαστικά οι δραστηριότητες επιτρέπονται στις προστατευόμενες περιοχές, ακόμη και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, μαζί με ορυχεία, λατομεία, μεταλλεία και άλλα πολλά. Μάλιστα, δεν έχει ανάγκη από καμιά έγκριση ο ανάδοχος που επιλέγεται από το Ελληνικό Δημόσιο για να κάνει όπου θέλει σεισμικές και άλλες διερευνητικές εργασίες σχετικές με την εξόρυξη υδρογονανθράκων. Αυτές που ανήκουν στις πιο επικίνδυνες και ρυπογόνες δραστηριότητες τώρα θα γίνονται νόμιμα μέσα στις καλύτερες περιοχές της χώρας, στα διαμάντια της ελληνικής φύσης. Κι αυτό βαφτίζεται από τον υπουργό “πράσινη ανάπτυξη” και “επενδύσεις που σέβονται το περιβάλλον”!
* Θεωρείτε ότι το πολυνομοσχέδιο επιδέχεται βελτιώσεων;
Βελτιώσεις προς ποια κατεύθυνση; Αν υπουργός και κυβέρνηση έχουν ως στόχο την χωρίς όρια ανάπτυξη, για ποια βελτίωση να συζητήσουμε; Αντιλαμβάνομαι ότι οι εκάστοτε ηγεσίες θέλουν να αφήσουν το στίγμα τους, θέλουν να δημιουργήσουν πραγματικότητες που, ρητά, αντιστοιχούν στα ιδεολογήματά τους και, άρρητα, εξυπηρετούν και τα συμφέροντα αυτών που συνδέονται μαζί τους. Αλλά αυτό ξεπερνάει τα αποδεκτά όρια.
Το πολυνομοσχέδιο που αφέθηκε προς διαβούλευση, εν μέσω πρωτοφανούς κρίσης, για μόνο δεκατέσσερις ημέρες, είναι μια μπουλντόζα που κατεδαφίζει ό,τι δεν αρέσει στην ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος. Άγνωστο γιατί αυτή η τρομερή βιασύνη να ψηφιστεί, λες και βρισκόμαστε ακόμη σε εποχή Μνημονίων. Είναι τόσα τα θηριώδη που περιέχει, που φοβάμαι ότι όσες αλλαγές και να του γίνουν, θα παραμείνει ένα περιβαλλοντικά απαράδεκτο νομοσχέδιο. Ο κ. Χατζηδάκης, παρουσιάζοντάς το δήλωσε: “Δεν πρόκειται να γίνουμε όμηροι των εραστών της ακινησίας, δηλαδή αυτών που για δογματικούς ή άλλους λόγους θέλουν να κρατήσουν τη χώρα κολλημένη στο χθες και να την καταντήσουν μια θλιβερή εξαίρεση μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στόχος μας είναι η Ελλάδα να αποτελέσει διεθνές πρότυπο πράσινης ανάπτυξης”.
Καμιά σχέση. Με το νομοσχέδιο που φέρνει κινδυνεύει να μετατραπεί σε καταστροφέα της ελληνικής φύσης. Κρίμα, γιατί είχα την ευκαιρία στο παρελθόν να διακρίνω ένα ενδιαφέρον τού πρωθυπουργού για θέματα βιοποικιλότητας και προστασίας τού φυσικού περιβάλλοντος. Φαίνεται πως εξαχνώθηκε στο μεταξύ...
Η Δέσποινα Βώκου είναι καθηγήτρια Οικολογίας, πρόεδρος Τμήματος Βιολογίας ΑΠΘ:
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
