Το μικρό περίεργο κοριτσάκι με τα κόκκινα μαλλιά τραγουδούσε στην Εκκλησία των Βαπτιστών, όπου ο μαέστρος της χορωδίας χρησιμοποιούσε μια ιδιόμορφη τακτική: Της έριχνε γροθιές στο στήθος για να την κάνει να τραγουδήσει από την κοιλιά. Και μπορεί αυτή η «μέθοδος» να οδήγησε στην ανάπτυξη μιας σπουδαίας φωνής, αλλά η μικρή Jamesetta, ως ένδειξη διαμαρτυρίας, αρνήθηκε να συνεχίσει να τραγουδάει για τα «θεία» κι αρκέστηκε να παίζει κοντραμπάσο στην ορχήστρα του σχολείου της.
Αγνώστου πατρός και εφήβου μητρός
Γεννήθηκε ως Jamesetta Hawkins στο Λος Άντζελες στις 25 Ιανουαρίου του 1938. Η Dorothy, η μητέρα της, ήταν δεν ήταν 14 ετών όταν τη γέννησε. Μια ανύπαντρη μαύρη κοπέλα, η οποία ποτέ δεν αποκάλυψε την ταυτότητα του πατέρα της. Η Etta πίστευε ακράδαντα ότι ήταν ο Rudolf Walter Wanderone, γνωστός ως ο παίκτης του μπιλιάρδου Minnesota Fats, καθώς του έμοιαζε πολύ. Ήταν ένας 25χρονος άσος του σκοτεινού κόσμου των μπιλιάρδων από τη Νέα Υόρκη, που είχε υποσχεθεί πως θα τους στήριζε οικονομικά με την προϋπόθεση ποτέ να μην αποκαλυπτόταν ότι αυτός ήταν ο πατέρας.
Η James ποτέ δεν ρώτησε τη μητέρα της ποιος ήταν ο μπαμπάς της, αλλά γύρω στο 1987 λέγεται ότι τον συνάντησε για πρώτη και τελευταία φορά. Άλλωστε και την ίδια τη μητέρα της την αποκαλούσε «η μυστηριώδης κυρία». Η ίδια είχε ανοιχτόχρωμο δέρμα, γαλλική μύτη, αμυγδαλωτά μάτια και γεννήθηκε με φυσικά κόκκινα μαλλιά στο χρώμα ενός ώριμου ροδάκινου.
Η ανάδοχη οικογένεια
Τη μεγάλωσαν δύο φίλοι της μητέρας της, η Lulu και ο James Rogers: ο «Sarge» και η «mama Lu». Ο Sarge δεν της φερόταν καλά. Μεθούσε τα βράδια παίζοντας πόκερ με τους φίλους του και την ξυπνούσε μέσα στη νύχτα, τη χτυπούσε και την ανάγκαζε να τραγουδήσει για εκείνους. Την εξευτέλιζε τόσο πολύ, που έβρεχε το κρεβάτι της. Ακόμα κι όταν η Etta είχε γίνει πια γνωστή, δυσκολευόταν να εμφανιστεί μπροστά σε κόσμο. Το τραύμα αυτής της επιβολής προκάλεσε την αιώνια απροθυμία της να τραγουδάει κατ’ απαίτηση.
Οταν η Lulu πέθανε, το 1950, η μικρή Etta μετακόμισε στο Σαν Φρανσίσκο με τη βιολογική μητέρα της. «Πάντα ήθελε να γίνω τραγουδίστρια της τζαζ, αλλά εγώ ήθελα να γίνω ακόμα πιο πρόστυχη!» λέει στην αυτοβιογραφία της. Είχε από πολύ νωρίς παραβατική συμπεριφορά και μεθούσε χάνοντας τα μαθήματα στο σχολείο.
Το άστρο και η αυτοκαταστροφή
Μέσα σε δύο χρόνια η έφηβη Jamesetta γοητεύεται από το doo-wop και φτιάχνει το κοριτσίστικο γκρουπ «Creolettes». Τραγουδώντας στους δρόμους με τις «Creolettes», τις άκουσε ο Johnny Ottis. Ο κατά κόσμον Γιάννης Βελιώτης, Έλληνας μετανάστης μουσικός και σπουδαίος παραγωγός της R&B μουσικής, της πρότεινε να αλλάξει το όνομά της σε Etta James και της κόλλησε το παρατσούκλι Miss Peaches. Η Etta, για να ηχογραφήσει το πρώτο της δισκάκι, αντί να ζητήσει την άδεια της μάνας της, πλαστογράφησε την υπογραφή της σε ένα χαρτί που έγραφε ότι ήταν 18 ετών, άρα ενήλικη.
Μαζί ηχογράφησαν το πρώτο της τραγούδι. Ο αρχικός τίτλος του ήταν «Roll with me Henry», όμως έμοιαζε προκλητικός. Το roll παρέπεμπε σε σεξουαλικά υπονοούμενα και τελικά το κομμάτι ονομάστηκε «Dance with me Henry». Κυκλοφόρησε το 1955 και έτσι ξεκίνησαν όλα.
Οι «Peaches» θα διαλυθούν και το αδιαμφισβήτητο ταλέντο της έφηβης Etta θα τη φέρει δίπλα στον Little Richard. Τότε η καριέρα της απογειώνεται με το πρώτο της προσωπικό άλμπουμ «At last» και το ομώνυμο τραγούδι. Λίγο αργότερα έρχονται κι άλλες μεγάλες επιτυχίες. Τα «The fool that I am», «Pushover» ή «What you want me to do» θα δείξουν ότι η Etta είχε «άστρο». Ένα άστρο που θα το ποδοπατούσε στα μέσα της δεκαετίας του ’60.
Οι πόρνες του Χάρλεμ
Μαζί με τον τότε σύντροφό της, τον Harvey Fuqua, και τις δυναμικές του μπαλάντες «All I could do was cry», «At last» και «Trust in me» έφτασε στην κορυφή των charts. Αλλά το ταλέντο της James δεν μπορούσε να περιοριστεί σε τέτοια ήρεμη μουσική. Συγκλόνισε το κοινό με gospel κομμάτια, όπως τα «Something’s got a hold on me», «In the basement» και το μοναδικό, το ανεπανάληπτο «I’d rather go blind».
Το 1964, μετά την επιτυχία του άλμπουμ «Etta James rocks the house», η Etta θα επιδοθεί σ’ έναν αγώνα αυτοκαταστροφής. Σκληρά ναρκωτικά, περιττά κιλά, εντελώς ανάρμοστη συμπεριφορά, μικροσκοπικά φορέματα και κατάξανθα, σχεδόν καμένα μαλλιά. «Μου άρεσαν τα κακά κορίτσια. Ήθελα να είμαι μοναδική και να μην περνώ απαρατήρητη. Ήθελα να είμαι τόσο καθωσπρέπει όσο οι μεγάλες τραγουδίστριες της εποχής μου αλλά και τόσο φανταχτερή όσο οι πόρνες στους δρόμους του Χάρλεμ!».
The Chess years
Κίνηση ματ ήταν όταν το 1965 υπέγραψε με την Chess Records του Σικάγο, που στέγαζε τους Chuck Berry, Muddy Waters και άλλα αστέρια της μαύρης μουσικής. Στην Chess έβγαλε σπουδαία τραγούδια και καθιερώθηκε ως το μεγάλο θηλυκό αστέρι της δισκογραφικής. Η Etta James έμεινε στην Chess και εμφανίστηκε στα charts το 1967 με το funky «Tell mama», ενώ στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ξεκινούσε τις συναυλίες των Rolling Stones, που τη γούσταραν πολύ για τη φωνή της, για ό,τι ήταν.
Επειτα από δεκαετίες με περιοδείες ή ηχογραφήσεις για διάφορα labels, με παύσεις και επανακάμψεις, βρέθηκε ξανά στο προσκήνιο όταν η Beyonce ηχογράφησε ένα «At Last» πολύ κοντά στο δικό της. Ήταν για την ταινία «Cadillac Records» του 2008, μια ταινία για την ακμή και την πτώση της Chess. Η Beyonce την υποδυόταν και η Etta James τράβηξε και πάλι την προσοχή μας σχολιάζοντας την ερμηνεία της.
Σε αναπηρικό καροτσάκι
Το 1969 παντρεύεται. Ο σύζυγός της είναι ηρωινομανής. Οι δυο τους θα μπλέξουν αρκετές φορές με τον νόμο, αλλά πάντα την ευθύνη θα την παίρνει ο άντρας της. Θα βιώσει τον εγκλεισμό σε ψυχιατρικά νοσοκομεία ή κέντρα αποτοξίνωσης. Λίγο πριν από τα 50 έχει καθαρίσει από την κωδεΐνη και δεν ξανάμπλεξε. Το πρόβλημά της τώρα είναι τα υπερβολικά πολλά κιλά. Έχει ύψος 1,60 και ζυγίζει 185 κιλά.
Οταν την κάλεσαν να πάρει το δικό της αστέρι στο Hollywood Walk of Fame, έκανε γαστρικό μπαϊπάς για να χάσει σχεδόν τα μισά κιλά. «Τώρα μπορώ να καμαρώνω για την εμφάνισή μου. Μπορώ να πηγαίνω για ψώνια και να αγοράζω ό,τι ήθελα να φοράω. Έπειτα από πέντε χρόνια που τραγουδούσα καθισμένη στο καρότσι, τώρα πια μπορώ να στέκομαι στη σκηνή, όπως άλλοτε».
«Τραγουδάω τη ζωή»
Το 1974 μεταφέρθηκε σε ψυχιατρική κλινική, όπου παρέμεινε για δεκαεπτά μήνες. Ήταν μόλις 36 ετών. Όταν βγήκε, συνέχισε να κάνει χρήση ουσιών διότι ερωτεύτηκε έναν τοξικομανή. Η καριέρα της καταστρεφόταν. Το 1977 υπέγραψε συμβόλαιο με τη Warner Bros. Έκανε μερικές εμφανίσεις, αλλά η επιστροφή πραγματοποιήθηκε το 1984, στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, με το «When the saints go marching in». Κορυφώθηκε πέντε χρόνια αργότερα, όταν κυκλοφόρησε το άλμπουμ «Seven year itch». Και μέχρι το 2009 η Etta James παρέμεινε στο νούμερο ένα.
Ηθελε η μουσική της να ξεπερνάει τη δυστυχία, όχι να την αντικατοπτρίζει. «Πολλοί πιστεύουν ότι τα blues είναι καταθλιπτικά» είχε πει στους Los Angeles Times το 1992. «Αλλά δεν είναι απλώς τα blues που τραγουδάω. Τραγουδάω τη ζωή. Όσοι δεν μπορούν να ακούσουν τα blues είναι ψεύτες».
Στο πάνθεον της μουσικής
Συνέχισε τις περιοδείες μέχρι που έγινε γνωστή η μάχη που έδινε με τη λευχαιμία και αποσύρθηκε. Προλαβαίνει και κυκλοφορεί τον Νοέμβριο του 2001 τον τελευταίο της δίσκο με τίτλο «The dreamer». Όμως δεν ακολουθούσε τις επιταγές της μουσικής βιομηχανίας ούτε στο θέμα της κομψότητας ούτε στην ιστορία της με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, παραμένοντας «βρόμικη» και μποέμισσα μέχρι το τέλος της ζωής της.
Ακούγοντάς τη σε standards, όπως το «Stormy weather», ανακαλύπτουμε τα δάνεια της φωνής και του τρόπου ερμηνείας που μεταγγίστηκαν σε ένα σύγχρονο μέγεθος όπως αυτό της Amy Winehouse. Τα γυρίσματα και οι ακροβασίες της φωνής της αρκετές δεκαετίες νωρίτερα εκτιμήθηκαν από την -επίσης αδικοχαμένη- τραγουδίστρια και εντάχθηκαν στην ερμηνευτική της φαρέτρα. Η Winehouse, όπως και η Etta James, τραγουδούσε στα όρια της έκστασης, μεταδίδοντας μια αίσθηση ιερής τελετουργίας.
Ατίθαση, σκανδαλιστική, σκαμπρόζα, μα πάνω απ’ όλα ερμηνεύτρια, η Etta James μόλις λίγα 24ωρα μετά τον θάνατο του μέντορά της Johhny Otis πέρασε κι αυτή στο πάνθεον των γιγάντων μιας μουσικής που γεννήθηκε κι έδωσε τα καλύτερα δείγματά της τον 20ό αιώνα. Η Etta άφησε τεράστια μουσική κληρονομιά στην ανθρωπότητα και στο μουσικό σύμπαν. Η τζαζ, η σόουλ, το ροκ και το φανκ της οφείλουν πολλά. Η Etta James έκλεισε τα μάτια της στις 20 Ιανουαρίου του 2012 έχοντας ζήσει μια ζωή που τα είχε όλα: Έφτασε από τα ψηλά στα χαμηλά και πάλι πίσω, κι απέκτησε εμπειρίες που οι περισσότεροι ομότεχνοί της ερμηνευτές της μαύρης μουσικής δεν θα μπορούσαν καν να ονειρευτούν.
