«Γύρω από αυτό (σ.σ.: το τουμπερλέκι) είχα φτιάξει ένα σετ τύμπανα με... κουτιά από μπισκότα!» θυμάται. Όλη τη μέρα στο σπίτι έπαιζε μουσική συνοδεύοντας τα βινύλια του πατέρα του. «Δεν γνώριζα πολλούς άλλους σαν κι εμένα. Πίστευα ότι ήμουν ένα περίεργο παιδί...».
Ο Σταύρος είναι ερωτευμένος με το πιάνο. Έχει σωματική επαφή μαζί του. Είναι το «μέσον» με το οποίο εκφράζει ό,τι έχει μέσα του. Παίζει πολύ καλά τύμπανα από μικρός, ερασιτεχνικά - αν και συστηματικά όταν συναντά τους καλούς του φίλους, τον David Lynch και τον Γιώτη Κιουρτσόγλου, στο τρίο των Human Touch.
Το πρώτο βραβείο στην κατηγορία Δημιουργία-Πολιτισμός των Man of the Year Awards 2023 από την Καθημερινή Κύπρου απονεμήθηκε στον Σταύρο Λάντσια ιδιοχείρως στην τελετή του Δεκεμβρίου. Η Ίρις και η Άρτεμις -οι μόλις 22 μηνών κόρες του- το χαίρονται πάνω στο πιάνο του, δίπλα στα κύπελα του τένις, που πάντοτε αγαπά. Το καλοκαίρι, στο Ναύπλιο, σε ένα αφιέρωμα στον Ένιο Μορικόνε, ήταν η πρώτη φορά που τα δίδυμα κορίτσια του είδαν τον μπαμπά τους να παίζει σε κόσμο.
Ο κινηματογραφικός Λάντσιας
Τα τελευταία 25 χρόνια, όποτε έπαιζα στο ραδιόφωνο κάποιον δίσκο του, μου έβγαινε αυθόρμητα: «Μουσική για μια ταινία που δεν γυρίστηκε ακόμα». Ο Σταύρος θυμάται να πηγαίνει σ’ ένα υπαίθριο σινεμά στο χωριό Δάλι, κοντά στη Λευκωσία, όπου έκανε τις θερινές του διακοπές με τον παππού και τη γιαγιά κι έναν σωρό ξαδελφάκια από όλο τον κόσμο. Αξέχαστα καλοκαίρια!
Η πρώτη κινηματογραφική μουσική που τον εντυπωσίασε ήταν από το φιλμ «Cinema Paradiso» του Τζουζέπε Τορνατόρε, με τη μουσική του «μαέστρο» Ένιο Μορικόνε. Στο Αελλώ της οδού Πατησίων πήγε για μια άλλη ταινία, που διαγράφηκε από τη μνήμη του όταν, πριν αρχίσει η προβολή, από τα ηχεία ακούστηκε αυτό το υπέροχο σάουντρακ. Δεν πίστευε ότι υπήρχε τέτοια μουσική. Ήταν «η καλύτερη μουσική του κόσμου» κι ο Σταύρος ποτέ δεν θα τη βαρεθεί!
Μουσική και σινεμά
«Όταν κάτι γράφεται για κάποιον σκοπό, γίνεται ουσιαστικό. Και η μουσική του Ένιο Μορικόνε έχει αυτό το απροσδιόριστο “κάτι” που αγγίζει τον καθένα προσωπικά χωρίς να μετριέται με μουσικούς όρους. Γι’ αυτό δεν περιγράφεται με λόγια» λέει ο Σταύρος Λάντσιας με θαυμασμό για τη μουσική του μετρ των soundtracks. Ο ίδιος ο κορυφαίος κινηματογραφικός συνθέτης τόνιζε: «Η μουσική στο σινεμά λέει αυτά που δεν μπορούν να πουν οι ηθοποιοί».
Αυτό φιλοδοξεί και ο Κύπριος πιανίστας και συνθέτης για τη δική του μουσική. Με τον ίδιο τρόπο που υποκινεί τους συνεργάτες του να παίξουν κάτι που ούτε οι ίδιοι δεν φαντάζονταν πως θα μπορούσαν, θέλει και το ακροατήριο να νιώσει συναισθήματα που δεν θα πρόσμενε από την οποιαδήποτε μουσική. Κι όταν η γυναίκα ενός φίλου πείστηκε να πάει σε μια «jazz» συναυλία, αυτή του κουαρτέτου του Σταύρου στον Παρνασσό, στο τέλος της βραδιάς ομολογούσε ότι δεν ήθελε να τελειώσει!
Το κρίσιμο σόλο
Από τις αλησμόνητες, απολαυστικές στιγμές στη ζωή του υπήρξε η συναυλία της αποφοίτησης από το περιζήτητο Berklee College of Music το 1990, όταν συμμετείχε στην ορχήστρα των σπουδαστών για μια παράσταση αφιερωμένη στο τιμώμενο πρόσωπο του μεγάλου κιθαρίστα της jazz George Benson. Απροσδόκητα, την ορχήστρα άφησαν -για μια άλλη συναυλία- ο τρομπετίστας Roy Hargrove και ο σαξοφωνίστας Antonio Hart.
Στον Σταύρο ανατέθηκε ένα πιάνο σόλο που θα το έπαιζε σε μια κατάμεστη αίθουσα, γεμάτη από απόφοιτους, τους γονείς αλλά και τους τιμώμενους μουσικούς. Κατά τη διάρκεια αυτού του «κρίσιμου» σόλο αισθάνθηκε να λούζεται από το καυτό φως ενός προβολέα. Ήταν μια αίσθηση θερμότητας που τον άγγιζε για πρώτη φορά. Αυτό που σκεφτόταν όμως όσο έπαιζε ήταν η συγκίνηση του πατέρα του, που βρισκόταν στο ακροατήριο. Είχε ταξιδέψει από μακριά για να βρεθεί στην «πρώτη μεγάλη ημέρα» του γιου του!
Η επιβράβευση
Βλέποντας πίσω στον χρόνο ο Σταύρος πιστεύει ακράδαντα ότι τα χρόνια εκείνα, στο «μεγάλο σχολείο της jazz», υπήρχαν πολλοί περισσότερο ταλαντούχοι πιανίστες. «Όταν κάποιος θέλει κάτι πολύ και το φαντάζεται να πραγματοποιείται, το σύμπαν συνωμοτεί υπέρ του». Έτσι, όταν βραβεύτηκε ως καλύτερος πιανίστας-ενορχηστρωτής με τα Count Basie Jazz Master Award for Pianists και Quincy Jones Jazz Master Award for Arrangers, ρώτησε τους καθηγητές του γιατί τον είχαν επιλέξει. Και τότε κατάλαβε ότι -όπως συμβαίνει και στην πραγματική ζωή- οι άνθρωποι αυτοί επιβράβευσαν και άλλα χαρακτηριστικά του, όχι μόνο τις μουσικές ικανότητές του: εργατικότητα, καλή διάθεση, ευελιξία και ευκολία προσαρμογής στο μουσικό έργο που ερμηνεύει.
Ο δικός μου Ένιο Μορικόνε
«Υπήρξε το soundtrack δύσκολων δικών μου στιγμών. Όταν είχα ανάγκη να ακουμπήσω κάπου, αντί να κλάψω, έβαζα ν’ ακούσω τη μουσική του» λέει ο Σταύρος Λάντσιας
Ο Ένιο Μορικόνε δεν κάνει απλώς μουσική «υπόκρουση». Κάνει κάτι το οποίο είναι μέρος της ταινίας και συμβάλλει -εξίσου σημαντικά- στη δραματουργία. «Η μουσική μου είναι πάντα στην υπηρεσία της ταινίας» έλεγε, ενδεικτικό ότι γνώριζε ποιος ήταν ο δικός του ρόλος. Δεν είναι τυχαίο ότι είχε συνεργασίες με σπουδαίους σκηνοθέτες και έκαναν πολλές υπέροχες ταινίες μαζί. Εμπορικός, χωρίς όμως να είναι απλοϊκός, συνεχώς ανανεωνόταν. Μια ιδιοφυΐα που φαίνεται από το πιο απλό.
Ο Ένιο Μορικόνε ήθελε να κάνει τη δική του τέχνη, αλλά δεν είχε την απόλυτη ελευθερία. Έπρεπε να δημιουργήσει έργα «κατά παραγγελία». Τα αναγνωρίσιμα μουσικά θέματά του και οι ευρηματικές ενορχηστρώσεις του ξεχωρίζουν. Ο «maestro» υπηρετούσε το όραμα του σκηνοθέτη χωρίς να χάνει τη μουσική του ταυτότητα, που από τις πρώτες νότες είναι διακριτή. Είχε τη δυνατότητα να σε ελκύει μέσα σε μια ταινία, και μετά, ακούγοντας το soundtrack, να νιώθεις πως τη βλέπεις ξανά.
Ενδεικτικός της ιδιοφυΐας του είναι ο τρόπος που ενσωματώνει τις επιρροές του στις συνθέσεις του. Στη «Συμμορία των Σικελών» έχει χρησιμοποιήσει τον Μπαχ χωρίς να ακούγεται Μπαχ. Εδώ αρμόζει η φράση που έλεγε ο Χατζιδάκις: «Οι μέτριοι αντιγράφουν, οι μεγάλοι κλέβουν». Όμως οι μεγάλοι κλέβουν τόσο καλά που, αισθητικά, μετατρέπουν το έργο ενός άλλου δημιουργού σε κάτι νέο, δικό τους.
Μαθήματα πιάνου
Υπήρξε μια περίοδος της ζωής του που πήγαινε κάθε μέρα στο σινεμά. Λάτρευε να χάνεται για δύο ώρες στον κόσμο του. Αγαπημένη του στιγμή ήταν όταν η μουσική έπαιζε δυνατά στα ηχεία. Ο Σταύρος φανταζόταν και τη δική του εκεί. Του άρεσε η ταινία «Μαθήματα πιάνου» - ιδιαίτερα η σκηνή όπου η πρωταγωνίστρια παίζει το θέμα στο παρατημένο πιάνο της παραλίας. Το κοριτσάκι χορεύει ανέμελα και ο μοναχικός άντρας παρακολουθεί μαγεμένος, σαν να προσπαθεί να καταλάβει τα συναισθήματα που του προκαλεί η μουσική του Μάικλ Νάιμαν.
Στις συναυλίες του, όταν παίζει διασκευές άλλων συνθετών, ο Μάνος και ο Ένιο είναι εκεί. Ο δίσκος του με τίτλο «My Ennio Morricone», από το Stavros Lantsias Quartet, ηχογραφήθηκε καλοκαίρι. Στις Νύχτες Πρεμιέρας, όπου προβλήθηκε η ταινία του Τζουζέπε Τορνατόρε -αφιέρωμα στον «maestro»- ο Σταύρος έπαιξε για πρώτη φορά τη μουσική του και, εκτός από τον γιο του, γνώρισε και τον βιογράφο του. Ήρθε σε επαφή μαζί τους και, με την άδειά τους, προχώρησε στην ολοκλήρωση του άλμπουμ.
Σκηνοθετώντας τη μουσική
Στα περιεχόμενα του δίσκου υπάρχουν κομμάτια που είναι προφανείς επιλογές, όπως τα μουσικά θέματα από την ταινία «Σινεμά ο Παράδεισος», και άλλα που δεν είναι τόσο γνωστά, όπως μια κρυφή μελωδία από τη «Λολίτα». Στην επιλογή των συνθέσεων του μεγάλου κινηματογραφικού συνθέτη συμμετείχαν και οι άλλοι τρεις του γκρουπ: ο ντράμερ Μιχάλης Καπηλίδης, ο κοντραμπασίστας Μιχάλης Καλκάνης και ο τρομπετίστας Ανδρέας Πολυζωγόπουλος. Γνωρίζοντας καλά τα δυνατά σημεία τους, ο Σταύρος άκουγε συγκεκριμένα κομμάτια και σχεδίαζε το πώς θα «έλαμπε» καλύτερα ο καθένας τους σ’ αυτά.
«Κάνω casting, σκέφτομαι την ενορχήστρωση σε σχέση με τους μουσικούς. Αλλά δεν υπάρχει λόγος να προσπαθείς να πάρεις από έναν μουσικό κάτι για το οποίο δεν είναι τόσο καλός και δεν του αρέσει κιόλας. Οι συγκεκριμένοι τρεις είναι μοναδικοί. Ο Καπηλίδης είναι πρώτο όνομα στα τύμπανα για κάθε είδος μουσικής. Ο Ανδρέας γράφει μουσική, έχει τον δικό του ήχο και “τραγουδάει” μελωδίες. Ο Καλκάνης έρχεται από μουσική οικογένεια, με παραδοσιακά ακούσματα, γράφει μουσική και έχει σπουδάσει Μουσική Παραγωγή».
Συνέχεια με συνέπεια
«Κάνω συμβιβασμούς, αλλά κοιτάζω τη μεγάλη εικόνα. Παίρνω τόση ευχαρίστηση κάνοντας αυτό που μου αρέσει και που ταυτόχρονα αρέσει και στον κόσμο. Διαλέγω τις μάχες που μπορώ να κερδίσω, φτάνει να έχω ένα όραμα να με καθοδηγεί. Πιο παλιά είχα αγωνία για ό,τι έκανα. Αργότερα χαλάρωσα και σκέφτηκα: συγκεντρώσου σ’ αυτό που θέλεις να κάνεις με συνέχεια και συνέπεια» λέει ο Σταύρος Λάντσιας κλείνοντας μια συζήτηση που θα μπορούσε να διαρκέσει πολλές ώρες ακόμα!
Τρεις νύχτες στο Half Note
Ο Σταύρος Λάντσιας με το κουαρτέτο του παρουσιάζουν την τελευταία του δισκογραφική δουλειά «My Ennio Morricone» στο Half Note Jazz Club 16, 17 και 18 Φεβρουαρίου 2024 (www.halfnote.gr). Ο Σταύρος Λάντσιας παίζει πιάνο, μελόντικα και μεταλλόφωνο, ο Ανδρέας Πολυζωγόπουλος τρομπέτα και flugelhorn, ο Μιχάλης Καλκάνης κοντραμπάσο και ο Μιχάλης Καπηλίδης τύμπανα.
