Η εκατονταετία από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας αποτελεί ευκαιρία για αφιερώματα σε αυτήν την καθολική ενσάρκωση της όπερας ως συνθετικού είδους, θεατρικά, σκηνικά και μουσικά. Την αέναη αναζήτηση της σπάνιας αρμονίας των στοιχείων αυτών και η ίδια για ελάχιστο χρόνο κατόρθωσε να επιτύχει ισόρροπα. Η επικέντρωση του ενδιαφέροντος στην προσωπική και κοινωνική πτυχή της ζωής της, εύλογη αφού δεν προϋποθέτει το βάθος ενασχόλησης που επιτάσσει η τέχνη της, οδηγεί μολαταύτα σε αδικαιολόγητη ταύτιση της δραματικής και φωνητικής της σαγήνης με την εποχή της μεταμόρφωσής της σε οπτασία της υψηλής ραπτικής. Ωστόσο, η άγουρη και εκτός σκηνής άχαρη διοπτροφόρος Ελληνοαμερικανίδα μετανάστρια στη χώρα καταγωγής της ήγειρε το ενθουσιώδες ενδιαφέρον ήδη σε φιλόμουσους κατακτητές των δυνάμεων του Άξονα, όπως και αργότερα στο Μπουένος Άιρες, στην Πόλη του Μεξικού και στην Ιταλία, από την εν μια νυκτί καθιέρωσή της στην Αρένα της Βερόνας μέχρι την άλωση της μιλανέζικης Σκάλα, από την οποία κατόρθωσε να εκτοπίσει μια Ρενάτα Τεμπάλντι!
Αυτό ακριβώς το καθηλωτικό στοιχείο της ηλεκτροφόρας παραστατικής και συναυλιακής παρουσίας της μας έλειψε καθοριστικά από την προγραμματικά συνεκτική βραδιά της 16ης Σεπτεμβρίου στο Ωδείον Ηρώδου του Αττικού. Αν και η μετάκληση τεσσάρων διεθνώς και εγχωρίως καθιερωμένων υψιφώνων αποτελούσε συμπαθή ομολογία αδυναμίας έστω και αναθηματικής υποκατάστασής της, η επίμονη αυτή αίσθησή μας δεν διασκεδάσθηκε ει μη μόνον σποραδικά στη διαδρομή του προγράμματος, με μέρη από όπερες που η Divina είχε αποδώσει στο Ηρώδειο σε δύο πλήρεις αναβιώσεις του έτους 1944 και αποσπασματικά στη συναυλία της 5ης Αυγούστου 1957.
Τη βραδιά εγκαινίασαν η εισαγωγή και η άρια της Σμαράγδας από τον «Πρωτομάστορα» του Καλομοίρη, όχι η ευκολότερη αποστολή σε ανοιχτό χώρο για ελαφρά και προϊόντως λυρική κολορατούρα, όπως η Βασιλική Καραγιάννη, η μόνη που επιχείρησε επιτυχώς την οπτική παρομοίωση με το αρχέτυπο και διαθέτει τη μεταδοτική «θέρμη» της νεαρής Καλογεροπούλου, παρούσα και στη μειδιώσα υψηλή της δεξιοτεχνία, αρετές που επιβεβαιώθηκαν θριαμβευτικά στην καβατίνα της Λουτσία. Έχοντας απολαύσει την Ιζόλδη της Catherine Foster στο Bayreuth, κατανοούμε τη σεπτεμβριάτικη κόπωση της καλλιτέχνιδας από τις βαριές θερινές της επιδόσεις, αλλά και τη μεσογειακή ξηρότητα, που είχε επηρεάσει και την Κάλλας το 1957, εξίσου κουρασμένη μετά από εντατική περίοδο. Η καλλιτέχνις βρήκε τη φόρμα της στον θάνατο αγάπης της Ιζόλδης, έξοχα πλαισιωμένη από την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής υπό τον Philippe Auguin, στην ολοκλήρωση του επίσημου προγράμματος. Αν και ειδικεύεται σε επικίνδυνους ρόλους, η εκφραστικά ψυχρή Anna Pirozzi υπήρξε ισχυρή στη «Δύναμη του Πεπρωμένου», μας απογοήτευσε όμως με την απουσία μαλακών φράσεων και απολήξεων στη ρόδινη και αιθέρια άρια από τον «Τροβατόρε» (πρβλ. α.ά. Zinka Milanov και Leontyne Price).
Τέλος, με τρακ αλλά και αξιοσημείωτη μουσικότητα ερμήνευσε εκτάκτως η Νίνα Κουφοχρήστου τη σκηνή της τρέλας της Οφηλίας, μέρος της οποίας είχε παρεμπιπτόντως αξιοποιήσει η Κάλλας και ως ανκόρ.
