Ο «αναχωρητής» Κριστιάν Μπομπέν (1951-2022) έζησε όλη του τη ζωή και μέχρι τον θάνατό του απομονωμένος στην καρδιά ενός δάσους, αδιαφορώντας εντελώς για τα λογοτεχνικά σαλόνια, αφοσιωμένος στη γραφή, δημοσιεύοντας σε τακτά χρονικά διαστήματα μικρά πεζογραφήματα τα οποία, με την ποιητική τους λιτότητα, εκτόξευσαν τη φήμη του, όσο κι αν για τον ίδιο αυτό μάλλον δεν σήμαινε τίποτα.
«Ονειρεύομαι πάντοτε να επιτύχω μια γραφή που, ενώ θα παραμένει ευτυχής, δεν θα παραλείπει τίποτε από την ανθρώπινη δυστυχία» έλεγε. Η γραφή του, ανάλαφρη, ακριβής, όμορφη, αναδεικνύει μια πλευρά της ύπαρξης που δεν συνομιλεί με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, που δεν καταπιάνεται με κοινωνικά και πολιτικά θέματα -που, με μια έννοια, τα περιλαμβάνει όμως-, που δεν πατάει σε έναν στέρεο ρεαλισμό, που δεν έχει λογική συνέπεια, αλλά μια γραφή που συνομιλεί με τις δυνάμεις της φύσης μέσα σε ένα παρόν που δεν πτοείται ή μάλλον δεν επηρεάζεται από τη ροή του χρόνου, καθώς επικεντρώνεται στις «πεταλούδες του Θεού», που δεν είναι άλλες από «μια ωραία φράση σε ένα βιβλίο, ένα χαμόγελο σε ένα πρόσωπο, μια ηλιαχτίδα πάνω σ’ έναν τοίχο». Μια γραφή που συγγενεύει με το όνειρο ή το παραμύθι, που μας μεταφέρει στους δαιδάλους του ασυνείδητου, που παραμένει «ευτυχής» αποθεώνοντας την έννοια της φιλίας, που περιλαμβάνει τη «δυστυχία» της απώλειας.
«Ο σχοινοβάτης» είναι ένα ολιγοσέλιδο κομψοτέχνημα, μεταφρασμένο εξαιρετικά από τον Φοίβο Ι. Πιομπίνο και την Beatrice Connolly, με το σχέδιο της Εύης Τσακνιά στο εξώφυλλο το ίδιο λεπταίσθητο όσο και η γραφή. Ο αφηγητής, ένας άνθρωπος με άπλετο χρόνο, καθώς μόλις έχει απολυθεί από τη δουλειά του, περνά τον καιρό του κάνοντας μακρινούς περιπάτους «με το κεφάλι σκυμμένο πάνω από τις πέτρες, πάνω από τον πάγο και πάνω από τον ουρανό που καθρεφτιζόταν στον πάγο». Σε έναν τέτοιον περίπατο συναντά τον άνθρωπο με το κεφάλι αλόγου. Ανάμεσά τους γεννιέται η φιλία. «Η φιλία έρχεται με πολύ μικρά πράγματα. Έκανα φίλο τον άνθρωπο με το κεφάλι αλόγου αντικρίζοντας τη μαβιά νύχτα των γαλήνιων ματιών του».
Φιλία, συντροφικότητα και έμπνευση
Ο ήρωας έχει κεφάλι αλόγου, αλλά δεν είναι ά-λογος. Η λογική, όμως, που διαθέτει ο λόγος του δεν υπακούει σε αυστηρούς, άκαμπτους κανόνες, κάτι που είναι ίδιον του δυτικού τρόπου σκέψης, ο οποίος, εν πολλοίς, στοχεύει σχεδόν πάντα σε αποτέλεσμα υλικό, αποθεώνοντας το «εγώ». Στον κόσμο, όμως, που δημιουργεί ο Μπομπέν αποθεώνεται το «μαζί», η έννοια της φιλίας, της συντροφικότητες, η δύναμη της έμπνευσης από την παρουσία και την ύπαρξη του Άλλου. Ο άνθρωπος με το κεφάλι αλόγου όταν δούλευε στο τσίρκο ισορροπούσε πάνω σ’ ένα συρματόσχοινο εφτά μέτρα από το έδαφος, όχι γιατί είχε κάποια αυτόφωτη ικανότητα, αλλά για να συναντήσει τη φίλη του η οποία ερχόταν από την άλλη άκρη του σχοινιού. Όταν αυτή εξαφανίστηκε πετώντας -σε μια σκηνή απαράμιλλης μελαγχολικής δεινότητας-, εκείνος ήταν ανίκανος να σταθεί ξανά πάνω στο σχοινί. «Χάνοντάς την, είχα χάσει την ελαφράδα μου. Ήταν, βλέπετε, παιχνιδάκι για μένα να περπατάω εφτά μέτρα πάνω από το έδαφος, αφού το ’κανα για να τη συναντήσω. Για τη χαρά να την πλησιάσω θα έκανα θαύματα». Η ένωση, η συνάντηση. Αυτό είναι το διακύβευμα. Ένα διακύβευμα που μοιάζει να είναι σχόλιο και για την ίδια τη λειτουργία της Τέχνης. Η ένωση και η προσδοκία της άνοιξης. Η άνοιξη της ημερολογιακής καταγραφής, αλλά όχι μόνο ή όχι κυρίως αυτή. Η άνοιξη που έχει να κάνει με την ενεργοποίηση των αισθήσεων, με την ποίηση των στιγμών, με τα καθημερινά απρόσμενα θαύματα τα οποία συντελούνται ακόμη κι όταν όλα μοιάζουν χαμένα. «Εκείνο που ονομάζω άνοιξη διασπά τον κύκλο αυτόν, όπως κι όλους τους άλλους. Μπορεί να συμβεί στο πιο μελανό σημείο της χρονιάς. Είναι μάλιστα κι ένα από τα γνωρίσματά της. Κάτι που μπορεί να συμβεί κάθε στιγμή για να διακόψει, να διασπάσει και, σε τελευταία ανάλυση, να απελευθερώσει».
Η σοφία μπορεί να κρύβεται μέσα σε πλάσματα αλλόκοτα, μέσα σε πλάσματα που συγγενεύουν με τα ζώα, μέσα σε ανθρώπους όχι από αυτούς τους καθημερινούς, αλλά από τους άλλους, τους φευγάτους, τους αναχωρητές, τους επαναστάτες εντέλει. Ακόμη και η γραφή πρέπει να υπηρετεί την ομορφιά, μοιάζει να πιστεύει ο Μπομπέν, που τελειώνει το αφήγημα με ένα ποίημα του Ουίλιαμ Μπλέικ. «Για να διαβάσεις ένα μυθιστόρημα, θέλεις δυο τρεις ώρες. Για ένα ποίημα χρειάζεσαι μια ολόκληρη ζωή». Μια ολόκληρη ζωή χρειάζεσαι για να επικοινωνήσεις και με τη γραφή του Μπομπέν. Γιατί, παρ’ όλη την αφοπλιστική λιτότητά της, απλώνεται σε μια πλειάδα θεμάτων και προβληματισμών. Με απαράμιλλη χάρη και γλυκόπικρη τρυφερότητα.
info
Κριστιάν Μπομπέν, «Ο σχοινοβάτης»
Εκδόσεις Κίχλη
Μετάφραση: Φοίβος Ι. Πιομπίνος / Beatrice Connolly
Σελίδες: 40
Τιμή: 6 ευρώ
