Μετά από τρία μυθιστορήματα, μία συλλογή διηγημάτων και αρκετά θεατρικά έργα, ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης επιστρέφει στην πεζογραφία με τη νουβέλα «Το όνομά σου», επανεισάγοντάς μας στο ιδιότυπο, ζοφερό, αναληθοφανές λογοτεχνικό του σύμπαν, το οποίο καθιστά τόσο ιδιοσυγκρασιακή τη ματιά του. Μια νοερή επιστολή, μια επίμονη απεύθυνση και η απελπισμένη ανάγκη ενός ανθρώπου για εξιλέωση είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του σπαρακτικού μονολόγου.
Αποστολέας ο ανώνυμος γιος, αποδέκτης ο ανώνυμος πατέρας. Και η ανάγκη να κατανοηθούν οι πράξεις, οι ενέργειες, οι επιθυμίες, οι πόθοι, οι ενορμήσεις του υποκειμένου από το ίδιο το υποκείμενο. Η κατανόηση μπορεί να επέλθει μόνο μέσω της υπερανάλυσης, όσο κι αν τα πάντα, τα γεγονότα, οι ψυχικές διαθέσεις, τα συναισθήματα παραμένουν σε μια κατάσταση ημιφωτισμένη. Ούτε φως ούτε σκοτάδι, μόνο προθέσεις και μια «υπεροψία κρίσης».
Ο ανώνυμος αφηγητής βρίσκεται διαρκώς κάτω από την πατρική φτερούγα. Μια φτερούγα καμωμένη από κάγκελα φυλακής. Θα μπορούσε να παραβιάσει αυτά τα κάγκελα αν το ήθελε; Φυσικά και θα μπορούσε. Όμως δεν το έκανε. Άλλωστε, ποιοι είναι εκείνοι οι μηχανισμοί που καθορίζουν τα «θέλω» μας; Παρέμεινε στη σκιά, να υπηρετεί το όραμα ενός άλλου. Αυτού του άλλου που ποθεί την έγκριση και τον έπαινό του, που επιθυμεί το «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» και που, εντέλει, το μόνο που καταφέρνει είναι να διασύρει το όνομά του. Ένα όνομα που έχει στοιχεία ιερότητας. Κι όλα αυτά γιατί αδυνατεί να φορέσει το στενό κοστούμι που χαρακτηρίζει την αρρενωπότητα, την επιτυχία, την κοινωνική άνοδο. Αδυνατεί να προσαρμοστεί σε ανάγκες που, προφανώς, δεν καθόρισε ο ίδιος. Στο πρώτο και μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου ο αφηγητής βρίσκεται στη φυλακή. Εκτίει ποινή φυλάκισης γιατί απήγαγε και φυλάκισε ένα ζευγάρι εφήβων για έξι μήνες. Θεωρήθηκε εγκληματίας, ένας κοινός ηδονοβλεψίας. Οι προθέσεις όμως, κατά τον ίδιο, ήταν άλλες. Το μόνο που πόθησε ήταν να διαφυλάξει τον έρωτα του ζευγαριού χαρίζοντάς τους έναν παράδεισο συντροφικότητας.
Πόσο έγκλημα είναι το έγκλημα όταν η πρόθεση είναι αγνή; Πόση ανοχή μπορεί να υπάρξει για αυτόν που αδυνατεί να ενταχθεί μέσα σε μια κοινωνία, τις αξίες της οποίας δεν αποδέχεται; Έχει σημασία η πρόθεση ή σημασία έχει μόνο το αποτέλεσμα; Ποια είναι η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο καλό και το κακό; Και πώς αυτά καθορίζονται; Τι είναι αυτό το σχεδόν υπερφυσικό «άλλο» που εξουσιάζει την ψυχή του αφηγητή και πόσο μπορεί να του ξεφύγει; Πλήθος ερωτημάτων, προβληματισμών, διλημμάτων τίθενται σε αυτό το πυκνό αλληγορικό, παραβολικό κείμενο. Ο πατέρας του, ο Πατέρας όλων, ο δημιουργός δεν έχει το παραμικρό έλεος για τα δημιουργήματά του.
Ο ίδιος ο αφηγητής γίνεται δημιουργός του δαίμονά του, αυτού που τον εξουσιάζει. Του δίνει μορφή για να μπορέσει να τον αντικρίσει. Η δυναμική της Τέχνης είναι ίσως ο μόνος τρόπος για να γιατρευτεί, ο μόνος τρόπος για να ξεφύγει. Ό,τι είναι ορατό χάνει λίγη από την αόρατη δύναμή του. Μέσα στη φυλακή, στο εργαστήρι ξυλουργικής, δημιουργεί το ομοίωμά του. Παίρνει το ξύλο και του δίνει μορφή. «Εγώ ήμουν τώρα το αφεντικό και ο δυνάστης του. Αποφασισμένος μάλιστα να το μεταμορφώσω, αφαιρούσα κάθε ανάμνηση του προηγούμενου βίου του. Ολοένα και ταχύτερα απεκδυόταν την εικόνα του δέντρου και έπαιρνε την όψη που αποφάσιζα εγώ να του δώσω. Η αντίστασή του ήταν σχεδόν ασήμαντη∙ μηδαμινή μπροστά στη δική μου βούληση να το υποτάξω και να το μετατρέψω σε κάτι εντελώς διαφορετικό ∙ σε ένα ομοίωμα».
Οταν βγαίνει από τη φυλακή -μια φυλακή που δεν ταυτίζεται όμως με αυτή που εξουσιάζει την ύπαρξή του, αυτή που είναι η μόνη υπαρκτή εντέλει- βρίσκεται σε ένα «τώρα» το οποίο δεν αναγνωρίζει. Η σκουριά που άφησε το σκουριασμένο πέταλο -θα μπορούσε να είναι ένα σύμβολο τύχης- πάνω στο μάρμαρο δεν θα φύγει ποτέ. Η μοναξιά και η περιχαράκωσή του είναι απόλυτες. Και η εξιλέωση; Η συγχώρεση; Η επανένταξη; Σπάνια τόσα πολλά και τόσο μεγάλα ερωτήματα χωράνε μέσα σε τόσο λίγες σελίδες. Και όλα σχεδόν προφορικά, ειπωμένα με υποδειγματική απλότητα, με μια συγκινητική ειλικρίνεια που συνάδει με τον ψυχισμό αυτού του αλλούτερου ακατάτακτου αθώου εγκληματία.
Μια ιστορία πτώσης, μια ιστορία διωγμού από έναν απροσδιόριστο Παράδεισο, η αναζήτηση ενός παραδείσου που δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο μέσω της αποδοχής, μια αέναη μάχη με τα σκοτάδια του εαυτού. Με εκείνες τις πτυχές που διαμορφώνονται ερήμην. Που εξουσιάζουν, που απαιτούν. Δεν υπάρχουν απαντήσεις, ούτε εξηγήσεις δίνονται. Μόνο τα σκοτάδια μένουν. Εκτεθειμένα στο φως μιας μαγικής λογοτεχνικής φωνής.
Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, «Το όνομά σου»
Εκδόσεις Το Ροδακιό
96 σελ. Τιμή: 12 ευρώ
