Γνωρίστηκαν στο πλοίο όταν έφευγαν, μετανάστες και οι δύο, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή λόγω της ανέχειας και της πείνας που είχαν πέσει στην Ελλάδα στα χρόνια μετά τον Εμφύλιο. Επιστρέφοντας, στην Αθήνα πια, όπου γεννήθηκα, δεν ήξεραν πώς να με ονομάσουν. Μου έδωσαν το όνομα του έλατου με τα λιγοστά πράσινα φύλλα στην κορυφή, του ιλάν, που με τις πλατιές του ρίζες μπορεί να κάνει γύρω του μια μεγάλης έκτασης γη εύφορη...
Teddy boy
Γεννήθηκα στην περιοχή της πλατείας Κουμουνδούρου με τα όμορφα διώροφα, πριν αυτή η γειτονιά γίνει μπορντελότσαρκα, και μεγάλωσα στη διάρκεια της δεκαετίας του ροκ εντ ρολ. Στην εφηβεία παίρναμε τα κορίτσια -που μας εμπιστεύονταν οι μανάδες τους γιατί ήμασταν... καλά παιδιά- και βγαίναμε στα κλαμπάκια της Πατησίων, από την Αγγελοπούλου μέχρι και τη Φωκίωνος Νέγρη, εκεί όπου έπαιζαν τα ποπ και ροκ συγκροτήματα της εποχής. Γκρουπ όπως οι Juniors, οι Charms -με τη φωνή του Μιχάλη Ροζάκη-, οι Sette Amici του Τζορντανέλι και οι Idols. Τα αγόρια φορούσαμε πάντα στενή γραβάτα και σκούρο κουστουμάκι - το υποχρεωτικό dress code των τότε δεκαεξάρηδων. Αν δεν τα φορούσες, στα μάτια του κόσμου ήσουν ένας αλήτης και η αστυνομία σε μπαγλάρωνε με τη ρετσινιά του «τεντιμποϊσμού»!
Γυμνάσιο πήγα στο Βαρβάκειο, κοντά στην πλατεία Κάνιγγος, εκεί όπου βρίσκονταν κάποια από τα πιο ενημερωμένα δισκάδικα της εποχής, με τις βιτρίνες πόλο έλξης για τα αχόρταγα μάτια και αυτιά μου. Χρειάζονταν εξετάσεις τότε για να μπεις και στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Μπήκα πρώτος και τις δύο φορές, όχι επειδή ήμουν ο καλύτερος μαθητής. Φαντάζομαι, απλώς, πως ήμουν ο πιο ψύχραιμος στις εξετάσεις. Άκουγα μουσική και μου άρεσε να ασχολούμαι με συγκροτήματα. Τελικά, βρέθηκα στο Πολυτεχνείο, στη Σχολή των Ηλεκτρολόγων-Μηχανολόγων. Σχολή, που στην πορεία παράτησα.
Μ’ ένα πικάπ Dual
Η πρώτη μου επαφή με τη μουσική έγινε μέσω του φιλόμουσου πατέρα μου. Στα λίγα χρόνια που δούλεψε ως μαθητευόμενος ηλεκτρολόγος σε ένα «κιμπούτς», μια σοσιαλιστικού τύπου αγροτική κολεκτίβα του Ισραήλ, έτυχε να έχει αρχιεργάτη τον Στέφαν, έναν Γερμανοεβραίο μαρξιστή ηλεκτροτεχνίτη, ο οποίος ήταν λάτρης της κλασικής μουσικής. Όσο δούλευαν μαζί στην οικοδομή τούς έβαζε να ακούνε από ένα μικρό μπομπινόφωνο κλασική μουσική και τους μιλούσε για τις αγάπες του, τον μαρξισμό και την ιστορία των μεγάλων κλασικών συνθετών.
Οταν γύρισε στην Ελλάδα, ο 25χρονος Μάρκελος συμμετείχε δυο-τρεις φορές σ’ έναν μουσικό διαγωνισμό στο στούντιο της ραδιοφωνικής εκπομπής του τότε γνωστού παρουσιαστή Όμηρου Αθηναίου. Έβαζαν να ακουστεί μουσική για 20 δευτερόλεπτα από κάποιον δίσκο στο πικάπ και ο «κονφερανσιέ» -όπως καλοριφέρ-, ο δημοφιλής παρουσιαστής, ζητούσε από τους τολμηρούς συμμετέχοντες φιλόμουσους ν’ αναγνωρίσουν το έργο. Ο πατέρας μου, εκτός από το έργο και τον συνθέτη, ήξερε και την ορχήστρα αλλά και τον μαέστρο. Την τρίτη φορά ο παραγωγός της εκπομπής τού είπε: «Φίλε μου, σε παρακαλώ, μην ξανάρθεις. Άσε να πάρει και κανένας άλλος τα δώρα!» - τα δισκάκια της Φιλοδίσκ, που ήταν το έπαθλο για τους νικητές του διαγωνισμού.
Στο σπίτι υπήρχαν από νωρίς μουσική, πικάπ και δίσκοι. Μεγάλωσα ακούγοντας από Σοστακόβιτς έως τζαζ. Μετά έφτασε η έκρηξη του ροκ. Θυμάμαι την πρώτη φορά που ακούστηκε κομμάτι των Beatles στην Ελλάδα, το 1963. Ήταν το «I feel fine». Ακούω τη φωνή του Νίκου Μαστοράκη να λέει: «Και τώρα ένα συγκρότημα που κάνει πάταγο στο Λονδίνο. Είναι τα σκαθάρια!». Τι ήχος ήταν αυτός; Με τάραξε! Έσκασαν παραδίπλα και οι Rolling Stones, ενώ εγώ την έβρισκα με τους Animals του Eric Burdon, με τη «μαύρη» μουσική και τα blues. Μετά έφτασαν τα συγκροτήματα, τα super group, όπως οι Ten Years After, οι Cream, οι Led Zeppelin, οι Blood, Sweat & Tears, οι Iron Butterfly.
Machine Band
Στο Πολυτεχνείο πια, φτιάξαμε μια μπάντα που τη λέγαμε Machine Band γιατί τα περισσότερα μέλη της, τότε, σπουδάζαμε μηχανικοί. Παίζαμε σε κλαμπάκια και μεγάλους χορούς που γίνονταν στο Hilton και σε άλλους χώρους από σχολές και φροντιστήρια, με ρεπερτόριο από Santana και Iron Butterfly μέχρι λάτιν και τζαζ. Εγώ έκανα κυρίως τον «μάνατζερ» και κάποιες φορές έπαιζα κρουστά, congas, maracas. Μετά τη Machine Band, τον Γιάννη, τον Βαγγέλη, τον Κώστα, τον Βασίλη και τον Τρύφωνα, συνεργάστηκα με τους Socrates -τον Γιάννη Σπάθα, τον Αντώνη Τουρκογιώργη και τον Γιώργο Τρανταλίδη- διοργανώνοντας μία περιοδεία τους. Προσπάθησα να τελειώσω το Πολυτεχνείο, αλλά δεν ήταν αυτό που μου άρεσε. Τα παράτησα και ασχολήθηκα με παραγωγές συναυλιών. Πέρα από το μάνατζμεντ της μπάντας, κάποια χρόνια μετά άρχισα να στήνω το μουσικό πρόγραμμα των φεστιβάλ του «Ρήγα Φεραίου», της Νεολαίας του ΚΚΕ Εσωτερικού. Την πρώτη μου χρονιά ήταν ένα μεγάλο πενθήμερο φεστιβάλ με πολλές σκηνές στον τότε νεότευκτο υπαίθριο χώρο δίπλα στο ΣΕΦ του Νέου Φαλήρου. Γιγαντισμός και πλήθος μέγα!
Μαρίζα, Socrates, Νταλάρας
Με τη Μαρίζα Κωχ συναντήθηκα στα τέλη του 1972. Δύο από τα μέλη της μπάντας του Πολυτεχνείου, ο Βασίλης Ρακόπουλος και ο Αχιλλέας Περσίδης, έπαιζαν ένα εισαγωγικό folk blues ντουέτο στο μαγαζί όπου τραγουδούσε η Μαρίζα, με μαέστρο τον τότε νεότατο συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο και τη μακαρίτισσα Μαρία Δημητριάδη με τη σπουδαία φωνή. Πήγα να τους δω κι εκεί γνωρίστηκα με τη Μαρίζα. Πάνω στην κουβέντα τής λέω: «Έχεις βγει ποτέ έξω από την Αθήνα;». «Μπα, πουθενά, μόνο εδώ γύρω» μου απαντά. Οπότε, με το αχαλίνωτο θράσος της νιότης, της αναγγέλλω: «Σε έναν μήνα ξεκινάμε περιοδεία!».
Εως τότε η μοναδική μου εμπειρία από διοργανώσεις ήταν μια διήμερη περιοδεία με το δικό μας γκρουπάκι, τη Machine Band. Είχα μάθει πώς γινόταν η «δουλειά»: να τυπώσεις τις αφίσες, να βρεις άνθρωπο να τις κολλήσει, να πας στην εφορία να σφραγίσεις τα εισιτήρια, τα «κλισέ» για τις διαφημιστικές καταχωρίσεις στις τοπικές εφημερίδες, τις προκαταρτικές συνεντεύξεις σε τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, να κλείσεις το πούλμαν, τα ξενοδοχεία, τα ραντεβού με τη χουντική λογοκρισία στο υπουργείο Προεδρίας και ό,τι άλλο ήθελε προκύψει. One man show δηλαδή, τα πάντα, όλα!
Η αρχική μου απειρία στη διοργάνωση συναυλιών με έκανε να κλείσω ένα live των Socrates στον Βόλο ανήμερα Πρωτομαγιάς. Φτάσαμε μια μέρα με λιακάδα, έχοντας προπωλήσει μάλλον λίγα εισιτήρια. Κι εκεί μείναμε στις πωλήσεις, ο κόσμος ήθελε την εξοχή. Οι ουρές στα υπεραστικά λεωφορεία προς Πήλιο ήταν ατελείωτες. Τις είδα μπαίνοντας στην πόλη, με τα όργανα στην «ταράτσα» του πούλμαν και ούρλιαξα με συντριβή: «Μια βροχή μάς σώζει, ρεεε!». Αυτή η μνημειώδης κραυγή υπήρξε μια μόνιμη πηγή γέλιου στις ανά τα χρόνια συναντήσεις μου με τους Socrates…
Μετά τον στρατό και μια σύντομη συνεργασία με τον Νίκο Ξυλούρη και τη Μαρίζα Κωχ έμαθα πως ο Γιώργος Νταλάρας -μεγάλη φίρμα στα 28 του χρόνια- ζητούσε έναν σκληρόπετσο και οργανωτικό road manager. Μέχρι τότε εγώ έκανα ό,τι έκανα επειδή γούσταρα. Ένα μεσημέρι συναντηθήκαμε για καφέ στην Πλάκα. Ο Νταλάρας ήταν ευγενέστατος, αλλά εμένα δεν μου ταίριαζε η δική του αισθητική. Μου πρότεινε να συνεργαστούμε, του ζήτησα δύο μέρες διορία και, τελικά, του είπα ότι -τάχα μου- ήθελα να συνεχίσω τις σπουδές στο Πολυτεχνείο. Δεν ξαναβρεθήκαμε ποτέ.
Ηρθαν οι χίπ’δις!
Εχει τύχει να γυρίσω από περιοδεία και όχι μόνο να μην έχω βγάλει λεφτά, αλλά να χρωστάω σε ανθρώπους που συνεργάστηκαν. Τους ξεχρέωσα με... δισκάκια. Μια άλλη φορά, σε μια περιοδεία με τη Machine Band, στη Λαμία φτάνουμε έξω από το Δημοτικό Θέατρο της πόλης όπου θα γινόταν η συναυλία. Στα μάρμαρα της εισόδου έπαιζαν μπάλα πεντέξι ξυπόλυτοι πιτσιρικάδες με κουρεμένα «γουλί» τα κεφάλια. Ένας απ’ αυτούς πηδάει, βλέπει τους «μαλλιάδες» στο πούλμαν -τότε δεν υπήρχαν πολλοί στην επαρχία-, γυρίζει και φωνάζει ενθουσιασμένος στους άλλους γκολτζήδες της παρέας: «Ριε! Ήρθαν οι χίπ’δις. Ήρθαν οι χίπ’δις!». Τι γέλιο ήταν αυτό! Τα μακριά μαλλιά εκείνη τη σκοτεινή χουντοκρατούμενη εποχή αποτελούσαν τρόπο αναγνώρισης, μόδα αλλά και σύμβολο. Όποιος τα είχε μακριά ήταν αντιχουντικός, δημοκράτης. Τότε οι βέροι χουντικοί δεν αφήνανε μακρύ μαλλί, παρά μόνο οι «κρυφοί», οι μπάτσοι της Ασφάλειας και οι ΕΣΑτζήδες του ανελέητου δικτάτορα Ιωαννίδη.
Ως Εβραίος στην καταγωγή, ποτέ δεν είχα προβλήματα ρατσισμού στα χρόνια της Χούντας. Μόνο στον στρατό είχα θέμα με τον φάκελο του «χαρακτηρισμένου» που με ακολουθούσε από την αρχή. Άρχισα την 28μηνη θητεία μου λίγο πριν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Θυμάμαι να φυλάω σκοπιά στο Σιδηρόκαστρο, με 60 πόντους χιόνι, το βράδυ που πνίγηκε στο αίμα η εξέγερση και ν’ ακούω με καρδιοχτύπι τα μαντάτα από ένα τρανζιστοράκι, καλά κρυμμένο κάτω από την επωμίδα.
(συνεχίζεται)
Επιμέλεια κειμένου: Μαρώ Καβαλιέρου
