Στις 6 Απριλίου του 2023 ο κόσμος του Πολιτισμού, συνδικαλιστές καλλιτεχνικών σωματείων και εκπρόσωποι οργανισμών συλλογικής διαχείρισης παρακολούθησαν με έντονο ενδιαφέρον την ημερίδα που διοργάνωσε η Ένωση Τραγουδιστών Ελλάδος (ΕΤΕ) με θέμα «Το νέο τοπίο εργασίας στον τομέα του τραγουδιού, της μουσικής και της ψυχαγωγίας». Λίγο νωρίτερα, την ίδια ημέρα, τα ΜΑΤ είχαν εισβάλει στην κατάληψη του Θεάτρου Ολύμπια και συνέλαβαν δέκα χορευτές και χορεύτριες. Οι συνέπειες του Προεδρικού Διατάγματος και της ΚΥΑ που ακολούθησε έχουν αρχίσει ήδη να γίνονται ορατές στα εργασιακά των καλλιτεχνών και στην ημερίδα της ΕΤΕ η συζήτηση εστίασε στη διάδοση του κοινωνικού διαλόγου ανάμεσα σε φορείς που εμπλέκονται στην προστασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας και εργασίας στην Ελλάδα.
Δύο μήνες πριν μέλη της ΕΤΕ είχαν συμμετάσχει στο παγκόσμιο τριμερές συνέδριο εκπροσώπων κυβερνήσεων, εργοδοτών και εργαζομένων στον τομέα των Τεχνών και της ψυχαγωγίας στην έδρα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας, στη Γενεύη. Θέμα του συνεδρίου, «Η μελλοντική διαμόρφωση των εργασιακών σχέσεων στον τομέα των Τεχνών και της ψυχαγωγίας τη μετά Covid-19 περίοδο». Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις κυβερνήσεις που συμμετείχαν στο συνέδριο έλειπε η Ελλάδα. Ίσως διότι εδώ δεν θεωρείται απαραίτητη η διαβούλευση με τον κλάδο. Αρκούν τα διατάγματα και οι τροπολογίες που τα επιδεινώνουν...
Στο αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων δέκα ομιλητές ανέπτυξαν θέματα γύρω από τη διαμόρφωση των εργασιακών σχέσεων των καλλιτεχνών στην Ελλάδα. Η διαφορετικότητα, οι συλλογικές συμβάσεις, η διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, η ψηφιακή διανομή, η δίκαιη διαχείριση των δικαιωμάτων, η αυτοπαραγωγή, η πρόσβαση στην επιμόρφωση και εκπαίδευση στα δεδομένα της σύγχρονης τεχνολογίας, η πολιτιστική αποκέντρωση και η συλλογική διαχείριση βρέθηκαν στο επίκεντρο των εισηγήσεων και της συζήτησης που ακολούθησε.
Ο Τάσος Κατοπόδης, αντιπρόεδρος της ΕΤΕ και οργανωτικός γραμματέας της ΠΟΘΑ, ανέλυσε τα συμπεράσματα που προέκυψαν από το συνέδριο της Γενεύης. Είναι προφανές ότι οι αλλαγές που επέφεραν η πανδημία και η ψηφιακή επανάσταση που συντελείται τις τελευταίες δύο δεκαετίες μετασχημάτισαν τις εργασιακές συνθήκες των απασχολούμενων στις Τέχνες και απασχόλησαν τους συνέδρους.
Τεχνητή Νοημοσύνη και σχέσεις εργασίας στο επίκεντρο
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι πλέον κάτι που ανήκει στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, αλλά καθημερινά γίνεται όλο και πιο προσβάσιμη, παράγει έργο και συμβάλλει μαζί με την ψηφιοποίηση στον δυναμισμό του τομέα, στη δημιουργία αλλά και στον μετασχηματισμό θέσεων απασχόλησης. Ωστόσο, οι μετατοπίσεις εργαζομένων, η απώλεια θέσεων εργασίας, αλλά και τα ερωτήματα που προκύπτουν σε σχέση με την πνευματική ιδιοκτησία των έργων Τεχνητής Νοημοσύνης προβληματίζουν τον κλάδο σχετικά με τη βιωσιμότητά του. Οι συμμετέχοντες/ουσες στο συνέδριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας κατέληξαν ότι κρίνονται απαραίτητοι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ισχυρών μέτρων που θα διασφαλίσουν μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση στη χρήση των νέων τεχνολογιών.
Οι πολλαπλές μορφές εργασίας στον τομέα του Πολιτισμού και της ψυχαγωγίας είναι κάτι που επίσης απασχολεί έντονα τους φορείς. Ο κοινωνικός διάλογος, συμπεριλαμβανομένων των συλλογικών διαπραγματεύσεων, παίζει θεμελιώδη ρόλο στην οικοδόμηση ενός κλάδου βιώσιμου και επαγγελματικά δομημένου.
Εκπρόσωποι κυβερνήσεων, εργοδότες και εργαζόμενοι στον τομέα των Τεχνών και της ψυχαγωγίας κάθισαν στο ίδιο τραπέζι στην έδρα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας στη Γενεύη και κατέληξαν ότι σε συνεργασία πρέπει να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο και να αναλάβουν δράσεις προκειμένου να διασφαλιστεί η έμπρακτη αναγνώριση του δικαιώματος των εργαζομένων στον Πολιτισμό στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Ίσως να ήταν χρήσιμη η κυβερνητική εκπροσώπηση της Ελλάδας σ’ αυτό το συνέδριο, ώστε στο μέλλον να μην καταστρατηγούνται τα εργασιακά δικαιώματα ενός ολόκληρου κλάδου σε μια νύχτα ούτε να μπαίνουν τροπολογίες και Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις που δεν λύνουν τίποτα ως «τσιρότα» στο πρόβλημα με «εντολή Μητσοτάκη».
Κώστας Κεχαγιόγλου*
Δεν θα επιτρέψουμε να εφαρμοστεί η αυτορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων
Από τις 17.12.22, όταν εκδόθηκε το Π.Δ. 85, σπουδαστές και επαγγελματίες αναπτύξαμε ένα μεγαλειώδες κίνημα υπεράσπισης των σπουδών και ίδρυσης δημόσιας τριτοβάθμιας ανώτατης σχολής Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης. Εκφράσαμε με κάθε πρόσφορο τρόπο, μέσα από δεκάδες διαδηλώσεις, απεργιακές κινητοποιήσεις, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, παρεμβάσεις και διαπραγματεύσεις με τους υπουργούς, τους αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον ίδιο τον πρωθυπουργό, τον οποίο συναντήσαμε στο Μέγαρο Μαξίμου στις 15.2, ότι το εν λόγω Π.Δ. υποβαθμίζει τις καλλιτεχνικές σπουδές και δημιουργεί σειρά προβλημάτων στα επαγγελματικά δικαιώματα. Το κύμα συμπαράστασης από την Ελλάδα και ολόκληρο τον κόσμο είναι πρωτοφανές.
Δεν σταματάμε εδώ. Όπως τονίσαμε από την πρώτη στιγμή, την «ταφόπλακα» που εναπόθεσε η κυβέρνηση στις διεκδικήσεις μας θα τη σηκώνουμε όλοι μαζί, ενωμένοι, ο κλάδος και το σπουδαστικό σώμα, με τη συμπαράσταση της κοινωνίας που στέκεται δίπλα μας. Ζητάμε δίκαιη επαγγελματική αναγνώριση των πτυχίων μας και αξιοπρεπή εκπαίδευση για εργασία. Η προσπάθεια κολεγιοποίησης των σπουδών δεν θα γίνει αποδεκτή.
Στα εργασιακά ζητήματα που τρέχουν παράλληλα, ο κλάδος μας επανέρχεται στην «κανονικότητα» έπειτα από το καταστροφικό πέρασμα της πανδημίας. Μιας δύσκολης συγκυρίας, που καθόρισε και εξακολουθεί να καθορίζει το πλαίσιο δράσης της ΠΟΘΑ. Όλο αυτό το διάστημα ο Πολιτισμός ήταν ο χώρος που επλήγη έντονα και δυστυχώς εργαλειοποιήθηκε όσο κανένας άλλος. Ο αρχικός σχεδιασμός της κυβέρνησης για τη στήριξη του κλάδου κάλυπτε ένα ελάχιστο ποσοστό των εργαζομένων σε αυτόν. Αν και η υγειονομική συγκυρία με τις απαγορεύσεις συναθροίσεων δεν ήταν ευνοϊκή για μαζική και οργανωμένη αντίδραση, καταφέραμε να επιδείξουμε μεγάλη επιμονή και αγωνιστικότητα.
Καθοριστικός παράγοντας ήταν η καθολική συμμετοχή και το ενιαίο μέτωπο που οικοδομήσαμε τόσο των σωματείων όσο και αυθόρμητων συλλογικοτήτων, όπως οι Support Art Workers, που με πολύμορφες δράσεις διατηρείται μέχρι σήμερα συνεχίζοντας να τροφοδοτεί τις αντιστάσεις μας.
Στον χώρο του θεάτρου, της μουσικής, των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών παραγωγών δεν υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Δεν υπάρχουν δηλαδή κανόνες για τους όρους αμοιβής και εργασίας. Τις τελευταίες συλλογικές συμβάσεις πρέπει να τις αναζητήσουμε τουλάχιστον μια δεκαετία πριν.
Στη σκληρή ζούγκλα της «ελεύθερης» αγοράς που διαμορφώνεται είμαστε αποφασισμένοι/ες να μην επιτρέψουμε να εφαρμοστεί η αυτορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Να δώσουμε το στίγμα μας ότι φαινόμενα μετατροπής τής κρίσης σε ευκαιρία για περιορισμό των δικαιωμάτων δεν θα βρουν έδαφος για να εφαρμοστούν. Βλέπουμε ταυτόχρονα ότι οι μεγάλες μάχες είναι μπροστά μας, και μάλιστα σε δυσκολότερες συνθήκες. Αν θέλουμε να έχουμε ελπίδα να τις κερδίσουμε, πρέπει να συνεχίσουμε δυναμικά. Γι’ αυτό έχουμε βάλει στην πρώτη γραμμή των δράσεών μας την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων, ώστε να κατοχυρωθούν τα εργασιακά δικαιώματα και να αμβλυνθούν οι χρόνιες παθογένειες. Στους αγώνες που θα δοθούν η ΠΟΘΑ θα συνδράμει όπως και όπου μπορεί, ανατρέποντας στην πράξη τον νομό Χατζηδάκη. Παράλληλα, διεκδικούμε ένα πλήρες προστατευτικό πλαίσιο για τις περιόδους ανεργίας και γενναία αύξηση της ενίσχυσης του Πολιτισμού μέσω του κρατικού προϋπολογισμού.
Οφείλουμε να συμβάλουμε όλοι/ες ώστε να κρατήσουμε ισχυρό και αρραγές το μέτωπο, για να παραμείνουμε αποτελεσματικοί για τους ανθρώπους που εκπροσωπούμε.
* Ο Κώστας Κεχαγιόγλου είναι πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος Ακροάματος
Διονύσης Τεμπονέρας*
Η κυβέρνηση απαξιώνει την πολιτιστική δημιουργία
Οι τραγουδιστές στη χώρα μας είναι ένα κλάδος εργαζομένων που παρουσιάζει όλα τα συμπτώματα της επισφάλειας που ενυπάρχουν στον χώρο των εργαζομένων στην πολιτιστική και καλλιτεχνική δημιουργία.
Ψευδοαπασχόληση, υποκρυπτόμενες συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας, ατυπία στην εργασία, απλήρωτες πρόβες και υπερωρίες, απουσία κλαδικής συλλογικής συμβάσης, εργοδοτική αυθαιρεσία αλλά και μια αντίληψη περί απλήρωτης εργασίας (χάριν διαφήμισης) είναι φαινόμενα που αντιμετωπίζουν οι τραγουδιστές σε καθημερινή βάση.
Η πανδημία αλλά και η οικονομική κρίση της περιόδου έπληξαν δραματικά τους τραγουδιστές και επιδείνωσαν το ήδη βεβαρημένο εργασιακό περιβάλλον. Οι δουλειές πια είναι λίγες, εμφανίζουν έντονη εποχικότητα και τα μεροκάματα συνεχώς φθίνουν. Η δισκογραφία διέρχεται μεγάλη κρίση, ενώ το ρεπερτόριο έχει μειωθεί αισθητά. Η αλλαγή στον τρόπο διασκέδασης και ο περιορισμός της «εξόδου» των πολιτών σε μία ή δύο ημέρες την εβδομάδα έπληξαν τον κλάδο, που, παρά τη μαχητικότητα των σωματείων, αδυνατεί να συνεννοηθεί με την Πολιτεία για τα αυτονόητα.
Πολλοί τραγουδιστές, λόγω της κατάστασης αυτής, δεν έχουν ασφαλιστικά δικαιώματα, ενώ η σύνταξη φαίνεται να αποτελεί μακρινό όνειρο, αφού με το ζόρι οι τραγουδιστές επιτυγχάνουν να συγκεντρώσουν μερικά ένσημα ανά μήνα.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι η απουσία κλαδικής συλλογικής σύμβασης, αφού δεν υπάρχει εργοδοτική οργάνωση που θα εμφανιστεί ως κοινωνικός εταίρος για τη σύναψή της. Οι τελευταίες συλλογικές συμβάσεις έγιναν το 2010 και έκτοτε οι τραγουδιστές όχι μόνο βλέπουν τις αμοιβές τους να μειώνονται, αλλά χάνουν και τη δυνατότητα να ρυθμίσουν όρους εργασίας που έχουν να κάνουν με μη μισθολογικά θέματα (παραμένουν αρρύθμιστα θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία κ.λπ.).
Χαρακτηριστικό είναι ότι μόλις πριν από λίγες ημέρες υπήρξε νομοθετική προσπάθεια ορισμού του εργαζόμενου καλλιτέχνη, ενώ, παρά την προσπάθεια να λυθεί το ζήτημα της απλήρωτης πρόβας, το νομοθετικό αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά ελλιπές. Το Μητρώο Καλλιτεχνών δε είναι άγνωστο πότε θα υπάρξει, για να μπορούν οι καλλιτέχνες να λαμβάνουν έστω μια κρατική ενίσχυση.
Η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται για τους εργαζόμενους τραγουδιστές και μαζί με αυτούς απαξιώνει την πολιτιστική δημιουργία και τον πολιτισμό της χώρας μας συνολικά.
* Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι δικηγόρος-εργατολόγος