Συναντηθήκαμε με την Μπέττυ Βακαλίδου στο Στυλ Καφέ στου Ψυρρή μια μέρα αφότου επέστρεψε από τη Θεσσαλονίκη, όπου βρέθηκε με αφορμή το ντοκιμαντέρ του Ιωσήφ Βαρδάκη για το ΑΚΟΕ (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας), που απέσπασε και το σημαντικό βραβείο κοινού. Η Μπέττυ Βακαλίδου είναι κομβικό μέρος της ιστορίας αυτής. «Το ντοκιμαντέρ έχει ευαισθησία και την απαραίτητη συγκίνηση χωρίς να εκβιάζει δάκρυα και είναι εύστοχο. Εγώ έβαλα τον σπόρο και χαίρομαι γιατί αυτός ο σπόρος μεγάλωσε, βγάζει καρπούς και ας άργησε λίγο». Με αυτά τα λόγια γεμάτα συγκίνηση και με αφορμή και το «Έγκλημα και Τιμωρία» σε σκηνοθεσία Βασίλη Μπισμπίκη στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση όπου πρωταγωνιστεί, η Μπέττυ Βακαλίδου μάς αφηγήθηκε μια ζωή σκληρή. Μια ζωή με αυτό το σκοτάδι που θέλει να σκάψεις με τα χέρια σου γυμνά για να βρεις το φως. Τη ζωή της. Και χωρίς να ξέρει το πώς ακριβώς τα κατάφερε, κατάφερε σίγουρα να τη μιλάει, να μην πετάει τίποτα και ταυτόχρονα να μην φοβάται να θυμάται. Εκεί που οι άλλοι ξεχνούν, ναι, η Μπέττυ απλά θυμάται. Και ευτυχώς ο Παύλος Παρασκευάς με τα φωτογραφικά του κλικ αιχμαλώτισε και άλλες τόσες λέξεις κρυμμένες πίσω από βλέμματα, χειρονομίες και χαμόγελα. Δικά της. Ιδιαίτερα. Μοναδικά. Αυτή είναι η Μπέττυ Βακαλίδου.
Έχεις μπει βαθιά μέσα στην παράσταση «Έγκλημα και Τιμωρία;»
Βασικά ο Βασίλης Μπισμπίκης το έχει μεταφέρει ακριβώς στο σήμερα. Ανακάλυψα κάποια στοιχεία συσχετισμού χθες που δοκιμάσαμε για πρώτη φορά τη σκηνή του φόνου μου. Το συσχέτισα με τον τρόμο που έχω νιώσει. Δεν με έχουν μεν βιάσει, αλλά με έχουν δείρει ανελέητα από τότε που έφυγα από το σπίτι μου. Και το βρήκα εκείνη τη στιγμή. Στιγμές που έχω νιώσει να με απειλούν, να με δέρνουν και να νιώθω εγκλωβισμένη, να λέω ότι θα με σκοτώσουν. Αναφέρομαι στο διάστημα που δούλευα στα πορνεία. Τα παλιά χρόνια. Τότε τα πράγματα ήταν βάρβαρα και επικίνδυνα. Έγινε αμέσως ένας συσχετισμός.
Πες μου για τον ρόλο σου.
Κάνω τη γριά τοκογλύφο, η οποία βέβαια εδώ είναι φρικτή τοκογλύφος στην Ελλάδα των τελευταίων ετών, της οικονομικής κρίσης. Δεν είναι μόνο μια αδίστακτη τοκογλύφος. Είναι και αυτή που εκβιάζει τους αδύναμους πελάτες της να κάνουν σεξ μαζί της. Και πιστεύω ότι αυτό είναι χειρότερο ακόμη και από την τοκογλυφία. Τους εκμεταλλεύεται καθολικά. Αυτά είναι που προκαλούν και τη δολοφονία της από τον Έλληνα Ρασκόλνικοφ, που λέγεται Μιχάλης Σχίζας. Έχουν αλλάξει τα ονόματα.
Τι σε γοητεύει στον θεατρικό κόσμο του Μπισμπίκη;
Ο ρεαλισμός του. Ανακάλυψα ότι μου ταιριάζει. Μου αρέσει πολύ ο τρόπος που δουλεύει ο Βασίλης Μπισμπίκης και αυτή η ομάδα. Υπάρχουν παιδιά στην ομάδα από την αρχή που έστησαν το Cartel. Είναι σαν οικογένεια. Με υποδέχτηκαν με εξαιρετική αγάπη και κατανόηση για τις όποιες αδυναμίες μου και ενσωματώθηκα πολύ εύκολα. Βρήκα ανταπόκριση στον Βασίλη. Τα είπαμε σαν δυο άνθρωποι που έχουμε περάσει από το πεζοδρόμιο, γιατί έχει και ο Βασίλης τις σκοτεινές του πλευρές. Μας συνδέουν πολλά πράγματα. Μοιάζουμε.
Είπες πρόσφατα ότι δεν έχεις επαφή με άλλα τρανς άτομα. Μου έκανε εντύπωση.
Μπορεί με τις τρανς να είχα κοινή πορεία, κοινή αφετηρία, μετά όμως οι δρόμοι χωρίζουν, αλλάζουν. Αλλάζουν τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων, ο τρόπος ζωής, ο τρόπος σκέψης, ο τρόπος συμπεριφοράς. Δεν σημαίνει, λοιπόν, ότι επειδή εγώ είχα μια κοινή αφετηρία με τις τρανς πρέπει να είμαι μονίμως προσκολλημένη στην κοινότητα αυτή. Είχα φίλες τρανς. Λόγω ηλικίας, κάποιες έχουν πεθάνει. Η κλάση μου, ας πούμε, λιγοστεύει. Δεν έχω επαφές πολλές τα τελευταία χρόνια. Δίνω πολύ χρόνο στον εαυτό μου. Να ξεκουράζομαι, να μην αναλώνομαι σε πράγματα ευτελή και δεύτερα. Αισθάνομαι ότι αναλώνομαι. Γιατί και η τρανς κοινότητα, μην νομίζεις, δεν είναι μια εύκολη κοινότητα. Δεν είναι εύκολοι άνθρωποι. Συνεχίζω να λέω ότι όλους τους ανθρώπους η πορνεία τούς αλλοτριώνει. Τις τρανς πιο εύκολα και πιο γρήγορα.
Γιατί το λες αυτό;
Είναι σαν να ξεπουλιέσαι εκείνη την ώρα. Λέω για τις τρανς πιο πολύ, γιατί εμείς ειδικά εκείνα τα χρόνια προερχόμασταν από επαρχίες, από φτωχές οικογένειες, λαϊκές οικογένειες. Δεν είχαμε μόρφωση όλες. Τα περισσότερα άτομα ήταν εντελώς αμόρφωτα ή στοιχειωδώς μορφωμένα. Ενώ δεν είναι η νέα γενιά των τρανς έτσι. Είναι παιδιά σπουδαγμένα με δυο-τρία πτυχία ο καθένας ή η καθεμία τους.
Και που σας έδιωχναν από τα σπίτια;
Είναι σκληρό να φύγει ένα παιδί που δεν έχει καν ενηλικιωθεί ή να εκδιωχθεί, πιο σωστά, από το σπίτι του ή από το περιβάλλον του χωριού ή της πόλης όπου έμενε. Αυτό από μόνο του είναι τραγικό και σε κάνει να πελαγοδρομείς. Όταν αναγκάζεσαι να ασχοληθείς και με την πορνεία, η αλλοτρίωση κατ’ εμέ είναι δεδομένη. Και αυτό είναι ένας λόγος που δεν έχω πολλά-πολλά. Δεν με ενδιαφέρει πόσες βίζιτες έκανε η Σόνια στη Συγγρού ή πόσους πελάτες πήρε η Κατερίνα στο μπουρδέλο. Έχω να ασχοληθώ με άλλα πράγματα.
Εσύ πως «γλίτωσες» από αυτή την αλλοτρίωση;
Διάβαζα πολύ. Να σκεφτείς ότι το «Έγκλημα και τιμωρία» το διάβασα, όπως και όλη την κλασική λογοτεχνία, στα 17-18 μου χρόνια, γιατί ήμουν για τρεισήμισι χρόνια σε αναμορφωτήριο. Με έχουν βοηθήσει πολύ τα διαβάσματά μου. Το ότι έβλεπα πολύ κινηματογράφο ακόμα και όταν ήμουν στο αναμορφωτήριο. Όταν μετά «τράνσαρα» άρχισα να βλέπω θέατρο. Συνέχισα να διαβάζω. Όλα αυτά με έκαναν να μπορώ να σταθώ στα πόδια μου και κυρίως όταν ιδρύσαμε το ΑΚΟΕ. Εκεί στάθηκα στα πόδια μου γιατί είδα την αποδοχή, την ένιωσα. Έζησα για πρώτη φορά την πλήρη αποδοχή ανθρώπων της τέχνης, των γραμμάτων, καθηγητών πανεπιστημίων, μεγάλων, σπουδαίων σκηνοθετών, καλλιτεχνών. Αυτά με έκαναν να πατήσω γερά στα πόδια μου.
Τι κουβαλάς από εκείνα τα χρόνια του αναμορφωτηρίου και του sex working;
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να έχει περάσει μια τέτοια ζωή και να μην έχει τραύματα. Όλα μου τα τραύματα τα έχω επουλώσει μόνη μου. Δεν χρειάστηκε να ζητήσω βοήθεια ψυχολόγου. Είναι μια τομή. Η οποία δεν αιμορραγεί, δεν πυορροεί, αλλά τη βλέπω πότε-πότε. Της κάνω ένα χάδι, ένα πέρασμα με το χέρι μου. Αλλά είναι τόσο καλά και πλούσια αυτά που ζω τα τελευταία χρόνια, που δεν υπάρχει λόγος να ανατρέχω συνέχεια στο παρελθόν. Υπάρχουν τραύματα, αλλά δεν πυορροούν, δεν πονάνε πια.
Το sex working τελικά μπορεί να είναι επιλογή;
Τα τελευταία χρόνια έχει εμφανιστεί μια μερίδα ανθρώπων ΛΟΑΤΚΙ οι οποίοι ισχυρίζονται ότι είναι δική τους επιλογή να πορνευτούν. Δεν μου αρέσει καθόλου η λέξη σεξεργασία. Εγώ δεν το πιστεύω. Από τότε υπήρχαν κάποια παιδιά που δεν τους ενδιέφερε το χρήμα, αλλά ήθελαν να κάνουν σεξ. Έβαζαν μια περούκα, μια φούστα, στήθος δεν είχαν, και έβγαιναν πιο πολύ για να κάνουν σεξ. Αλλά επειδή είχαν τον φόβο ημών μην τις κυνηγήσουμε γιατί παίρνουν τζάμπα πελάτες, ζήταγαν και κάτι. Στη γενιά τη δική μου ήταν η ανάγκη για επιβίωση και μόνο. Είτε θέλει να το καταλάβει κάποιος είτε όχι, η πορνεία είναι το χειρότερο επάγγελμα στον πλανήτη. Δεν υπάρχει και δεν μπορεί κανείς να μου αναφέρει ένα επάγγελμα το οποίο εισχωρεί όχι μόνο στο σώμα σου, αλλά σου σκίζει το σώμα και την ψυχή συγχρόνως. Και το μυαλό, και την καρδιά σου, και όλα. Δεν υπάρχει άλλο επάγγελμα να έχει αυτόν τον συνδυασμό αυτής της ανελέητης βίας. Σωματικής και ψυχικής συγχρόνως. Γιατί έχει να κάνει με το σεξ. Είναι πολύ σημαντικό. Μπορεί κάποιος να είναι οικοδόμος και να τον βιάσει ένας εργολάβος, να του κάνει βασανιστήρια, αλλά η πόρνη είναι άλλο πράγμα. Και το εισπράττει αυτό. Αν λοιπόν εκείνο το διάστημα δεν έχεις κάποιες αντιστάσεις να μην επιτρέψεις να εισχωρήσουν μέσα σου, ακολουθούν δύσκολες μέρες με ψυχικά τραύματα. Κατάφερα λοιπόν και το απέφυγα αυτό. Δεν θέλω να κομπορρημονώ, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα. Δεν ξέρω από πού προέρχονται αυτές οι αντιστάσεις. Είναι σαν πριν τα 15 μου να με πέταξαν σε έναν ωκεανό χωρίς να ξέρω καν μπάνιο και εγώ πλατσουρίζοντας επέζησα.
Σε επηρέασε η πορνεία στον τρόπο που ερωτεύεσαι; Στη σχέση σου με τους άντρες; Αφέθηκες ποτέ;
Εχω αφεθεί, το έχω απολαύσει και έκανα μακροχρόνιες σχέσεις. Οι σχέσεις μου ήταν μακροχρόνιες. Το 2000 έκλεισε αυτός ο κύκλος. Δεν ξαναδούλεψα στα πορνεία. Νομίζω ότι έχω απλά απομυθοποιήσει τους άντρες εξαιτίας αυτής της καθημερινής τριβής μαζί τους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τους μισώ.
Το κομμάτι του έρωτα έχει κλείσει;
Θα ήμουν λίγο ανόητη αν έλεγα ότι έχει κλείσει. Ακόμα και στα βαθιά γεράματα ο άνθρωπος κάτι θέλει. Μπορεί να μην θέλει σεξ, αλλά ένα άγγιγμα. Να θέλει μια καλή κουβέντα. Αλλά εγώ από μόνη μου δεν μπαίνω σε αυτή τη διαδικασία. Είναι καλό να υπάρχει μια συντροφιά. Εγώ τα έχω λύσει αυτά τα θέματα. Είναι επιλογή μου σχεδόν να είμαι μόνη μου, να ζω μόνη και να αποζητώ αυτή την ησυχία.
Αυτό που έγινε με το δυστύχημα στα Τέμπη σε επηρέασε;
Αν δεν επηρεάζουν εμένα τέτοια γεγονότα, ποιον θα επηρεάσουν; Επηρεάζομαι πολύ όταν βλέπω ανθρώπους να συντρίβονται. Εκεί λυγίζω. Δεν έχω καμία εκτίμηση στους πολιτικούς μετά από τόσα χρόνια. Δεν πιστεύω στους πολιτικούς. Όποια κυβέρνηση και να έρθει, θα είναι τα ίδια σκατά. Ίδιες κλεψιές, λοβιτούρες και λαμογιές. Πού βρήκαν τα λεφτά; Δεν είχαν τόσο λεφτά πριν ασχοληθούν με την πολιτική. Γιατί να έχω την εμπιστοσύνη στους πολιτικούς; Εξαιτίας των πολιτικών έγιναν και όλα αυτά τα τραγικά λάθη. Όλα αυτά που συνέβησαν στα Τέμπη. Όλα επαναλαμβάνονται. Είναι σαν να βλέπεις το ίδιο έργο με άλλους ηθοποιούς.
Από όλα αυτά που έχεις ζήσει τι θα άλλαζες ή θα πέταγες αν μπορούσες και τι θα κράταγες;
Ισως να έκανα περισσότερες προσπάθειες να σπουδάσω. Θα ήθελα να έχω μια πιο ολοκληρωμένη ακαδημαϊκή γνώση. Από την άλλη, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει στο πεζοδρόμιο και δεν έχουν τελειώσει ούτε το Δημοτικό και έχουν κάνει πολλά. Και ο Μπισμπίκης δεν έχει τελειώσει το Λύκειο, όμως κάνει θαύματα. Δεν θα ’θελα να πετάξω τίποτα. Γιατί όλα αυτά με έκαναν να είμαι αυτό που είμαι και να αισθάνομαι καλά, υγιής, αυτάρκης, και δεν εννοώ μόνο οικονομικά, που και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Γιατί φρόντισα για τα γηρατειά μου. Αυτάρκης είμαι και ψυχολογικά και στην τέχνη. Ίσως είναι η ηλικία. Δεν θα έδινα δηλαδή τα πάντα για να παίξω σε μια παράσταση. Θέλω και να καλοπληρωθώ και να με σέβονται, να με εκτιμούν. Να μην χρειαστεί να κερδίσω την αγάπη και την εμπιστοσύνη τους, αλλά να δω ότι έχουν διάθεση να μου την προσφέρουν, και το καταλαβαίνω από τον τρόπο που με αγκαλιάζει, με χαιρετάει και που με αγγίζει κάποιος. Είμαι άνθρωπος του αγγίγματος. Έχει να κάνει με το ότι έφυγα πριν κλείσω τα 15. Πολλά πράγματα τα αποδίδω εκεί. Όπως το να μπορώ να κόβω τις σχέσεις μου με ανθρώπους, είτε είναι συνεργάτες είτε είναι φίλοι. Είναι αυτή η ξαφνική αποκοπή από την οικογένεια. Βλέπω μόνο το θετικό της υπόθεσης. Με έχει γλιτώσει από έρωτες. Αντί να σέρνομαι στα πατώματα, έριχνα δυο δάκρυα και του ’λεγα «άντε γαμήσου τώρα, μαλάκα». Ξέρεις τι είναι να μπορείς να γλιτώνεις από έρωτες και να μην σέρνεσαι; Έχω κλάψει για κάνα δυο, χτυπήθηκα λίγο και μετά άντε γαμήσου.
Υπάρχει ακόμα αυτή η σκληρή πλευρά της Αθήνας που έζησες;
Δεν βλέπετε τι γίνεται; Έχει αλλάξει απλά μορφή. Βιασμοί παιδιών, κακοποιήσεις γυναικών, δολοφονίες γυναικών μετά από τόσα χρόνια. Έχουν περάσει 46 χρόνια από τότε που ιδρύθηκε το ΑΚΟΕ και βλέπουμε ακόμη να πληγώνουν τους διαφορετικούς ανθρώπους. Δεν επιτρέπεται σε δύο αγόρια ή σε δύο κορίτσια να φιλιούνται και να περπατάνε στην Αθήνα. Δεν παύει να είναι μια πόλη που με πληγώνει, ειδικά μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση. Όταν άρχισαν να εμφανίζονται τα κλειστά μαγαζιά, αυτά είναι που με πλήγωσαν και με πληγώνουν ακόμα. Η θέα των κλειστών καταστημάτων. Δυστυχώς είμαι απαισιόδοξη. Δεν βλέπω καμία ανάπτυξη, καμία αλλαγή, καμία πρόοδο, τίποτα πια.
