Δεκάξι χρόνια μετά τον «Δρόμο» (Πούλιτζερ Λογοτεχνίας 2007) ο Κόρμακ ΜακΚάρθι επανέρχεται με το μυθιστορηματικό δίπτυχο που αποτελείται από τον «Επιβάτη» και το «Stella Maris». Τα μυθιστορήματα κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Gutenberg σχεδόν ταυτόχρονα με την Αμερική, και τα δύο σε εξαιρετική μετάφραση από τον Γιώργο Κυριαζή.
Στον «Επιβάτη» παρακολουθούσαμε την αφήγηση από την πλευρά του Μπόμπι Γουέστερν, ενός προικισμένου φυσικού, ο οποίος για κάποιον ανεξήγητο λόγο παράτησε την επιστήμη του για να γίνει δύτης διάσωσης, να μπλεχτεί σε μια παράλογη ιστορία απομόνωσης και απωλειών, όπου το μόνο «φωτεινό» σημείο είναι οι αναμνήσεις και ο έρωτάς του για την αδελφή του Αλίσια -ύπαρξη που τον στοιχειώνει με την απουσία της-, δίνοντας στον συγγραφέα τη δυνατότητα να αναμετρηθεί με τα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα της ζωής σε έναν κόσμο «όπου το κακό δεν έχει εναλλακτικό σχέδιο, είναι ανίκανο ακόμα και να διανοηθεί ότι θα μπορούσε να αποτύχει».
Τo «Stella Maris» αποτελείται αποκλειστικά από διαλόγους. Διαλόγους σπινθηροβόλους, ειρωνικούς, ακατανόητους, αινιγματικούς, συμβολικούς, ψυχογραφικούς, ανάμεσα στην εικοσάχρονη Αλίσια και στον δρα Κοέν, τον ψυχίατρό της. Κι αν στον «Επιβάτη» συναντούσαμε έναν συντετριμμένο Μπόμπι λόγω του θανάτου της Αλίσια, εδώ συναντάμε την πορεία -διανοητική κυρίως- που διένυσε η Αλίσια μέχρις ότου φτάσει να αφαιρέσει τη ζωή της. Βρισκόμαστε πίσω στον χρόνο, στο 1972, όπου η Αλίσια πηγαίνει με τη θέλησή της στο «μη δογματικό κέντρο φροντίδας ψυχιατρικών ασθενών» Stella Maris, με μόνη αποσκευή μια πλαστική σακούλα γεμάτη χαρτονομίσματα των 100 δολαρίων.
Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς -και πολλά έχουν ειπωθεί ήδη- γι’ αυτήν την πλαστική σακούλα και τι συμβολίζει. Σίγουρα, πάντως, το πολύτιμο μέσα στο ευτελές παύει να είναι τόσο πολύτιμο. Δεν εξαγοράζει τίποτα. Και σίγουρα όχι την ίδια τη ζωή. Ο Μπόμπι παραμένει σε κώμα, ένας μελλοντικός νεκρός, όπως πιστεύει τότε η Αλίσια, η οποία τον «προλαβαίνει» με τον δικό της θάνατο. Ευφυής μαθηματικός, σε διδακτορικό πρόγραμμα από τα δεκαεφτά της, όταν ερωτάται από τον ψυχίατρο «Αν δεν είχες γίνει μαθηματικός, τι θα ήθελες να είσαι;», του απαντάει: «Νεκρή». Η Αλίσια είναι νεκρή πολύ πριν βάλει τέλος στη ζωή της. Γιατί και ο δικός της κόσμος είναι ένας κόσμος απωλειών. Η βαριά κληρονομιά του πατέρα τους, που ήταν φυσικός στο Πρόγραμμα Μανχάταν, υπαίτιος, δηλαδή, μεταξύ άλλων για την καταστροφή στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, επανέρχεται διαρκώς στην αφήγηση.
Ομως τι είναι εντέλει αυτό που ευθύνεται για την ευθραυστότητα του ψυχισμού της χαρισματικής Αλίσια; Μήπως αυτή είναι η μοίρα των διαφορετικών, όσων δεν χωράνε να καλουπωθούν και επιμένουν να χαράζουν τη δική τους -ολέθρια πολλές φορές- πορεία κόντρα σε ρόλους και στερεότυπα; Γιατί η Αλίσια κυρίως αυτό είναι: μια γυναικεία φιγούρα πολύπλοκη και αινιγματική, που δεν θυμίζει σε τίποτα καμία άλλη. Μανιώδης με τα μαθηματικά, αναγνωρίζει την ιεροσύνη της μουσικής –άλλωστε, ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων που κληρονόμησε το ξοδεύει για να αγοράσει ένα πανάκριβο βιολί-, ερωτευμένη μέχρι θανάτου με τον αδελφό της, παραδομένη στα παιχνίδια του μυαλού της και στο παιδί της Θαλιδομίδης που δεν έχει χέρια, αλλά πτερύγια, και τα οποία είναι αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού της. Έτσι εξηγούνται και τα, εμβόλιμα στην κεντρική αφήγηση, παραληρηματικά κομμάτια του «Επιβάτη», όπου η όποια δράση λάμβανε χώρα μέσα στο μυαλό της Αλίσια.
«Ο ψυχαναλυτής πρέπει να πιστεύει ότι γιατρός είναι η ασθενής. Ότι περιέχει η ίδια την αλήθεια σχετικά με τον εαυτό της» λέει η Αλίσια. Μια φράση-κλειδί νομίζω, καθώς σε όλη την έκταση της αφήγησης παρακολουθούμε την προσπάθειά της να γνωρίσει και να κατανοήσει τον εαυτό της. Το χιούμορ, η ειρωνεία και το διφορούμενο στις απαντήσεις της κρύβουν -και ταυτοχρόνως αναδεικνύουν- τη βαθιά απελπισία της. Την απελπισία ενός ψυχισμού που αντιλαμβάνεται και τον πιο ανεπαίσθητο κραδασμό -αναφορές σε οικεία πρόσωπα, όπως ο πατέρας, η μητέρα, η εμβληματική φιγούρα της γιαγιάς, ο αλλοπρόσαλλος θείος, καθοριστικοί όλοι για τη διαμόρφωσή της- και που, μοιραία, οδηγείται σε μια παραφροσύνη η οποία περισσότερο έχει να κάνει με ευαισθησία και λιγότερο με τρέλα.
Η θητεία του ΜακΚάρθι στο Ινστιτούτο Σάντα Φε, στο Νέο Μεξικό, και η συναναστροφή του με σημαντικούς επιστήμονες έχουν ως αποτέλεσμα να παρελαύνει στις σελίδες του μια σειρά σπουδαίων μαθηματικών, φυσικών αλλά και φιλοσόφων, οι οποίοι γίνονται όχημα για την αναζήτηση της αλήθειας. Αλλά ποιας αλήθειας; Πόσο εύκολες είναι οι απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής; Μήπως το μάταιο αυτής της αναζήτησης είναι εντέλει η απάντηση;
Το «Stella Maris» είναι ένα δύσκολο βιβλίο. Το όραμα του ΜακΚάρθι, μεγαλεπήβολο. Η πένα του, ερεθιστική.
Info
Cormac McCarthy, «Stella Maris»
Μετάφραση: Γιώργος Κυριαζής
Εκδόσεις Gutenberg
Σελίδες: 263
Τιμή: 15 ευρώ
