Η μουσική του διαδρομή ξεκίνησε ήδη απ’ το σχολείο με τη συμμετοχή του στο μουσικό σκέλος των σχολικών γιορτών. Οι πρώτες επαγγελματικές εμφανίσεις του έγιναν στο αξέχαστο και ιστορικό τζαζ κλαμπ Παράφωνο το 1992.
Πάντοτε τον συγκινούσαν οι συναυλίες - ο ζωντανός χαρακτήρας της μουσικής. Στο θέατρο, όμως, βρήκε μια άλλη συγγένεια που τον ελκύει. Και μπορεί τα live να δημιουργούν μια όμορφη ένταση, αλλά το θέατρο έχει κάτι άμεσο, κάτι μαγικό για τον Βασίλη. Είναι η αφορμή για να έρθει σε επαφή με τα πιο υπέροχα θεατρικά κείμενα, ηθοποιούς και σκηνοθέτες.
Μικρό βιογραφικό
Ο Βασίλης Τζαβάρας γεννήθηκε το 1973 στο Παρίσι. Η δισκοθήκη των γονιών του τού πρόσφερε τα πρώτα μουσικά ακούσματα. Τζαζ, Beatles, Σαββόπουλος, Κηλαηδόνης και κλασική μουσική. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ξεκίνησε μαθήματα πιάνου, αλλά η δασκάλα του δεν κατάφερε να του μεταδώσει ούτε την ελάχιστη χαρά για την τέχνη της. Στα δεκαπέντε πια, ξεκίνησε μαθήματα κιθάρας με τον Πέτρο Μαλουκάτο, παρακολούθησε μαθήματα τζαζ αυτοσχεδιασμού στο πιάνο με τον ιδρυτή των Sphinx Μάρκο Αλεξίου, τζαζ κιθάρας με τον Βασίλη Ρακόπουλο, κλασικού τραγουδιού, ανώτερων θεωρητικών και σύνθεσης με τον Κώστα Βαρότση.
Το 1993, όταν ένιωσε την ανάγκη να παίξει μουσική, σχημάτισε το πρώτο του συγκρότημα, τους Occasional Dream, με τη συμμετοχή σημαντικών νέων μουσικών της γενιάς του. Το 1995 σχημάτισε, με καλή μουσική παρέα, τους Take The Money And Run, που έπαιζαν μπλουζ, σουίνγκ και τζαζ. Το 2000 πια συναντήθηκαν με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, ο οποίος τους θεωρούσε ιδανική μπάντα για να συνοδεύει τα τραγούδια του. Και ο «Λούκι» συμμετείχε, με τη φωνή του, στο άλμπουμ τους «How the story goes».
Ως μέλος ακόμα των Silent Move, διοργάνωσε το 2013 μαζί με τον Γιάννη Παξεβάνη το Φεστιβάλ «Αυτοσχεδιασμός και Σινεμά» στο Τριανόν. Σημαντική εμπειρία για τη σχέση μουσικής και εικόνας, με τον αυτοσχεδιασμό συχνά σε «real time», μπροστά σε μια μεγάλη οθόνη. Το 2014 ο Β. Τζαβάρας συνεργάστηκε με τη Γιαπωνέζα φωτογράφο Haruna Kawanishi και το 2015 συμμετείχε στο Φεστιβάλ «Σινεμά και Ντανταϊσμός».
Έχει συνυπάρξει με τον φίλο και συνάδελφό του, δεξιοτέχνη της βιόλας, Μιχάλη Καταχανά γράφοντας τις μουσικές για 3 θεατρικές παραστάσεις. Στον «Πόλεμο τοπίων», σε σκηνοθεσία Irene Bonnaud και με πρωταγωνίστρια τη Φωτεινή Μπάνου, η μουσική συνομιλούσε με το κείμενο και με την ίδια τη σκηνοθέτιδα, που είχε την πιο σαφή εικόνα για τη μορφή της παράστασης.
Με τα λόγια ενός φίλου
«Ο Βασίλης ανήκει στην αξιοθαύμαστη κατηγορία των δημιουργών μουσικών που εκθέτουν τα βιωματικά μουσικά έργα τους, είτε ανασύροντας ιδέες απ’ το παρελθόν είτε επιτρέποντας στον αυθορμητισμό της στιγμής να αποφασίσει. Φτιάχνει σύγχρονη μουσική για το θέατρο, γεμάτη εικόνες και δράσεις, όπως ένας ειλικρινής μουσικός δημιουργός του 21ου αιώνα που τα ερεθίσματά του δεν αντλούνται από τον μικρόκοσμο μιας έντεχνης σχολής, είτε αυτή είναι η ακαδημαϊκή κλασική σχολή είτε η ελευθεριάζουσα τζαζ σχολή» έλεγε ο φίλτατος Κώστας Γρηγορέας στην παρουσίαση του άλμπουμ του Τζαβάρα «Η λέξη που λείπει» στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, στις 6 Ιουνίου 2019.
Διδάσκοντας τον αυτοσχεδιασμό
Ο Β. Τζαβάρας ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με τον μουσικό αυτοσχεδιασμό ως μέσο έκφρασης. Πολλές φορές -ειδικά στις μουσικές του για το θέατρο- ο αυτοσχεδιασμός υπήρξε ένα παιχνίδι στις πρόβες ή μέσα στο στούντιο, δοκιμάζοντας μουσικές ή ηχητικές δυνατότητες, με τους ηθοποιούς. Διδάσκοντας κιθάρα και πιάνο, «εκθέτει» τους μαθητές του σε αυτόν, συχνά προκαλώντας την αμηχανία τους, ειδικά στην αρχή, και άλλοτε, το πιο σημαντικό, βοηθώντας τους να απελευθερωθούν από τον φόβο μην τύχει και ακουστεί κάποιο «λάθος».
«Δεν ξέρω αν ο αυτοσχεδιασμός διδάσκεται, σίγουρα όμως μοιράζεται μεταξύ των συμμετεχόντων και αποτελεί την πιο υπέροχη αφορμή για να ακούσουμε μουσική. Να μιλήσουμε για τη μουσική μας, να συν-βρεθούμε και να συν-δημιουργήσουμε» ακούω να λέει. «Μια από τις πλέον δημιουργικές, γόνιμες και διδακτικές εμπειρίες μου ήταν οι ομάδες ελεύθερου αυτοσχεδιασμού. Η μία με παιδιά Δημοτικού και η άλλη με ενήλικες. Συναντιόμασταν μια φορά την εβδομάδα, επί δύο συνεχόμενα χρόνια».
Η Βενέμπρα του πολέμου
Τον Μάρτιο του 2022 η ηθοποιός Κλεοπάτρα Μάρκου, ο βιολίστας Μιχάλης Καταχανάς κι ο Β. Τζαβάρας συνέπραξαν με τον Κωστή Καλλιβρετάκη σε ένα έργο για φωνή, βιόλα και κιθάρα - αγγίζοντας τον μύθο μιας γυναίκας που με τη φωνή της και τα τραγούδια της προέβλεπε τον θάνατο.
Αφετηρία του υπήρξε το διήγημα του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη «Γυναίκες που τραγουδούν αποχαιρετισμούς», ένα κείμενο σκοτεινό και τρομερά επίκαιρο, το οποίο γεννιέται μέσα σ’ έναν πόλεμο. Εννέα παραλογές της δημοτικής μας παράδοσης, 9 πρόσωπα γυναικών απειλητικά κι απόκοσμα, αφηγούνται τον πόνο των γυναικών που υπήρξαν, που υπάρχουν και θα υπάρχουν.
Η «Βενέμπρα» έδωσε στο αρχικό διήγημα ήχο και πνοή μέσα από 3 όργανα -φωνή, κιθάρα, βιόλα- και αυτοσχεδιασμούς που άλλοτε συμπορεύονταν και άλλοτε συγκρούονταν με τις λέξεις. Άλλοτε τις εγκατέλειπαν και άλλοτε τους επέτρεπαν να επανακάμψουν, μεταμορφώνοντάς τες σε τραγούδια, είτε σαφή και ευδιάκριτα είτε σαν μνήμες θολές και απόηχους σβησμένους.
Πρόσκληση σε χορό
Αρχικά ως έκτακτο μέλος, το φθινόπωρο του 2021 ο Βασίλης έγινε σταθερό μέλος των Storyville Ragtimers, με τους οποίους παίζει dixieland, rags και μπλουζ, κι ετοιμάζουν ένα αφιέρωμα στις μουσικές από τις ταινίες του Γούντι Άλεν. Ο Μελέτης Πόγκας, κιθάρα και μπάντζο, ο Γιάννης Καραγιαννάκης στην κορνέτα, ο Κωστής Βαζούρας με τα σαξόφωνα και το κλαρινέτο του, και ο Μάνος Λούτας στο κοντραμπάσο ξεσηκώνουν το κοινό σ’ έναν λυτρωτικό χορό.
Δισκογραφικοί πειραματισμοί
Στo «Songs in a room», τον πρώτο προσωπικό του δίσκο, ο Βασίλης έδειξε το ενδιαφέρον του για το τραγούδι. Ο δίσκος, μια «νυχτερινή» αφήγηση με όχημα το πιάνο, ήταν μια αυτοβιογραφική μουσική διαδρομή μέσα σ’ ένα δωμάτιο με ελάχιστο φως. Περιείχε νέα τραγούδια του και διασκευές γνωστών συνθέσεων των Bob Dylan, Lou Reed, Tom Waits και Leonard Cohen.
Το «Bròken» ήταν ένας δίσκος της απώλειας. Ένα «κλειστό», μοναχικό έργο για σόλο πιάνο, που φτάνει μέχρι τα όρια του ambient κι ως το κατώφλι της electronica. Φτιαγμένο σε μια δύσκολη περίοδο της ζωής του, κυκλοφόρησε λίγο μετά τον θάνατο του πατέρα του και σηματοδότησε την απουσία του.
Μια συναισθηματική διαδρομή
Πριν από περίπου μια τριετία, ζώντας ώρες δημιουργικής αμηχανίας ψάχνοντας για καινούργιο υλικό, σκέφτηκε ότι τα τελευταία χρόνια ένα από τα πράγματα τα οποία κυρίως έκανε ήταν να γράφει μουσικές για το θέατρο. Ανέσυρε, λοιπόν, όλες τις θεατρικές μουσικές του, διαπιστώνοντας ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αφετηρία, την πρώτη ύλη για ένα καινούργιο άλμπουμ με αρχή, μέση και τέλος. Ένα έργο που θα μπορούσε να αυτονομηθεί.
Ο τέταρτος προσωπικός του δίσκος είχε τον τίτλο «The missing word» (Η λέξη που λείπει) και κυκλοφόρησε από το DNA Label. Το άλμπουμ συγκέντρωνε μουσικές συνθέσεις του, θέματα και ηχοτοπία από τις παραστάσεις «Ο Φίλιπ Γκλας αγοράζει μια φραντζόλα ψωμί», «Το απίθανο ταξίδι», «Hotel Marina», «Eroica», «Το κόκκαλο που τραγουδούσε», «Εσωτερικό», «Aomori», «In a gadda da vida», «Στον ίσκιο του βουνού» και «Hugo: Μια ουτοπία».
Το «The missing word» περιείχε τον απόηχο μιας ηχητικής - συναισθηματικής διαδρομής, που είχε ως σημείο εκκίνησης το 2012 και έφτανε έως το 2019, μέσα από τη δουλειά του στο θέατρο. «Θραύσματα, αποτυπώματα και εικόνες που συνδέονται μεταξύ τους με μια λέξη που λείπει» θυμάται ο Β. Τζαβάρας.
Για την επιλογή των κομματιών, όπως και για τη νέα επεξεργασία που έγινε για τη δημιουργία του, δούλεψε έχοντας στον νου του ότι θέλει να πετύχει την ενότητα του υλικού σ’ έναν δίσκο με αρχή, μέση και τέλος. Κράτησε τα θέματα που θα μπορούσαν να συνδεθούν μεταξύ τους, μέσω μιας διαδικασίας ενδιαφέρουσας και χρήσιμης, βασισμένης σε παλαιότερο μουσικό υλικό, που τον έφερε αντιμέτωπο με τον εαυτό του, τη δική του μουσική. Τις καλές στιγμές ή τις ατέλειές της.
Rabbit’s Eye / The damage was terrific
Πριν από 4 χρόνια ο καλός ντράμερ και φίλος Γιάννης Ηλιάκης προσκάλεσε τον Β. Τζαβάρα σε δύο live εμφανίσεις, με τη φωνή της Μαρίας Κριτσωτάκη και την Ολλανδέζα βιολονίστρια Miriam Den Boer-Salmón. Αμέσως μετά, στο DNA lab studio, ηχογραφήθηκαν τα 13 κομμάτια του δίσκου των Rabbit’s Eye με τίτλο «The damage was terrific». Πρόκειται για μια ευτυχή συγκυρία: μια ομάδα μουσικών που δεν γνωρίζονταν συναντήθηκε και επικοινώνησε με μόνο μέσο τη μουσική. Προϊόν της συνεργασίας τους ήταν αυτό το άλμπουμ που μόλις κυκλοφόρησε. Η μουσική του έχει διανύσει αρκετό δρόμο απ’ τα live μέχρι την ηχογράφησή της. Η επεξεργασία της έπαιξε σημαντικό ρόλο - αφαιρώντας ή προσθέτοντας ήχους που σχημάτισαν το «The damage was terrific». Έναν μάλλον σκοτεινό ελεύθερο αυτοσχεδιασμό μ’ ένα όχι ακραίο παίξιμο, όπου είναι εμφανές στον ακροατή ότι όλοι οι μουσικοί είχαν τις «κεραίες» τους ανοιχτές στη διάρκεια της ηχοληψίας.
Το «The damage was terrific» απρόσμενα απέκτησε «στέγη» αμερικανική. Η FPE Records του Σικάγο το κυκλοφόρησε με πολλή όρεξη και το διανέμει στην πέραν του Ατλαντικού μουσική επικράτεια, υποσχόμενη διεθνή πορεία και ακροατήρια έτοιμα να το υποδεχτούν, δισκογραφικά ή και συναυλιακά.
Επιμέλεια: Μαρώ Καβαλιέρου
