Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
13.4°C18.7°C
3 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
12.0°C16.9°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C18.0°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
10 °C
9.9°C14.6°C
2 BF 76%
Θεατρικά δρώμενα του Πάσχα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Θεατρικά δρώμενα του Πάσχα

Ύδρα
Το κάψιμο του Ιούδα από τους μπουρλοτιέρηδες στην Ύδρα

Οι θεατρικές δράσεις στο πέρασμα του χρόνου εξέφρασαν την ανάγκη των ανθρώπων να συμμετέχουν μέσω της αναπαράστασης σε γεγονότα ή καταστάσεις που έχουν αγαπήσει. Στον ευρύτερο ελληνικό πολιτισμικό χώρο έχουμε μια σειρά από θεατρικές εκφράσεις και δρώμενα που σχετίζονται με τη χριστιανική θρησκεία. Το θέατρο γεννήθηκε μέσα από τη θρησκεία των αρχαίων ελλήνων και μεγαλούργησε μαζί με την οικονομική και στρατιωτική υπεροχή των ελληνικών πόλεων-κρατών. Με την παρακμή τους και τη ρωμαϊκή κυριαρχία, παρακμάζει και το θέατρο. Στους βυζαντινούς χρόνους το σπουδαίο αυτό δημιούργημα βρίσκεται υπό διωγμόν. Η σύνοδος μάλιστα της Λαοδικείας (343-381) στέκεται με αυστηρότητα απέναντί του, καταδικάζοντας θεατρίνους, παραστάσεις και θεατές.

Η ανάγκη του ανθρώπου όμως να υπάρχει και να επικοινωνεί και μέσω των παραστατικών τεχνών βρήκε τρόπο να αναστήσει την απαγορευμένη από την επίσημη Εκκλησία τέχνη. Τα εργαλεία και τον τρόπο του θεάτρου χρησιμοποίησαν οι πιστοί λοιπόν για να παραστήσουν δρώμενα μέσα και έξω από τον ναό, με υλικά από τη χριστιανική παράδοση.  Έτσι, οργανώνουν παραστάσεις στις οποίες εντάσσουν θέματα και ιστορίες από τη διδασκαλία της Εκκλησίας, σε μια παράλληλη συνύπαρξη με τη Θεία Λειτουργία. Που κι αυτή ένα παραστατικό δρώμενο είναι, με σαφείς κανόνες και προκαθορισμένο κείμενο.

Δρώμενα με καθαρά θεατρική μορφή έρχονται λοιπόν στη λειτουργική ζωή του χριστιανισμού. Το «Άρατε πύλας» ή «Εις Άδου κάθοδος» του Χριστού τη Μεγάλη Παρασκευή είναι από τα πιο παλιά. Σε αυτό ο ιερέας παριστάνει τον Ιησού και ο διάκονος τον Σατανά -  Άδη. Μετά τη μεταφορά του Επιταφίου, ο Ιησούς βρίσκει κλειστή την πόρτα του ναού και ψάλλει το «Άρατε πύλας». Ο Σατανάς ρωτά ποιος είναι και ο Ιησούς σπρώχνει την πόρτα για να εισέλθει στον ναό, θριαμβευτής ο Επιτάφιος. Στη λειτουργία του «Νιπτήρος» αναπαρίσταται η νίψη των ποδιών των μαθητών από τον Ιησού πριν από τον Μυστικό Δείπνο. Δρώμενο που τελείται και στις ημέρες μας στα Ιεροσόλυμα με τον Πατριάρχη στον ρόλο του Χριστού, και τους αρχιερείς σε εκείνους των μαθητών. Το «κάψιμο του Ιούδα» το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα είναι από τα πιο διαδεδομένα στον ελλαδικό χώρο.  Ένα ομοίωμα του Ιούδα από πανιά και χόρτα καίγεται συνήθως στο προαύλιο του ναού.

Σημαντική περίπτωση πασχαλινού δρώμενου, αποτελεί ο «Λάζαρος» στην Κύπρο. Ο αναστημένος φίλος του Χριστού, κατά τη δεύτερη ζωή του, υπήρξε επίσκοπος Κιτίου. Ενταφιάσθηκε στη σημερινή Λάρνακα και κατά τον 10ο αιώνα έγινε η ανακομιδή των λειψάνων του στην Κωνσταντινούπολη.  Ένα παιδί υποδύεται τον Λάζαρο κατά τη συμβολική αναπαράσταση της έγερσης.  Όταν ο ύμνος φτάσει στο σημείο όπου ο Χριστός καλεί τον φίλο του, το παιδί - Λάζαρος σηκώνεται χαρούμενο. Σε κάποια χωριά ο Λάζαρος συνοδεύεται και από δύο κοπέλες που παριστάνουν τις αδελφές του. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα στον ναό του Λαζάρου στη Λάρνακα παριστανόταν αυτή η σκηνή.

Στα ελληνικά γράμματα δεν έχουμε αξιόλογη συγκομιδή θρησκευτικών θεατρικών κειμένων. Αναφέρουμε το έργο «Χριστός Πάσχων», αγνώστου ποιητή του 12ου αιώνα, ο οποίος σίγουρα ήταν γνώστης της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Εδώ υπάρχουν κομμάτια ολόκληρα από τις «Βάκχες» του Ευριπίδη, όπου η Αγαύη θρηνεί για τον γιο της Διόνυσο. Στον «Χριστό Πάσχοντα», ο θρήνος της Αγαύης γίνεται θρήνος της Παναγίας για τον εσταυρωμένο της γιο. Δυστυχώς, στην εποχή του αυτό το έργο δεν ευτύχησε να παρασταθεί. Τα πρόσωπα του δράματος ήταν η Παναγία, ο Χριστός, ο Νικόδημος, ο Ιωσήφ και σύμφωνα με την επίσημη Εκκλησία η αναπαράστασή τους συνιστούσε αμαρτία. Στους νεότερους χρόνους, πολλές φορές έχει παρασταθεί, δίνοντας σε καλλιτέχνες και κοινό την εμπειρία της επαφής με μια διαφορετική θεατρική κουλτούρα.

Στο λόγιο θρησκευτικό θέατρο να σημειώσουμε το θρησκευτικό δράμα του 17ου αιώνα «Θυσία του Αβραάμ», που αποδίδεται στον Βιτσέντζο Κορνάρο και υπήρξε δημοφιλές λαϊκό ανάγνωσμα.

Έχουμε όμως κι άλλο ένα είδος λαϊκού θρησκευτικού θεάτρου, που είχε και λόγια υποστήριξη. Στα νησιά του Αιγαίου πελάγους, γύρω στα 1600, αναπτύχθηκε μια θεατρική δραστηριότητα γηγενής, με έργα που γράφονταν εκεί και παραστάσεις που δίνονταν κάτω από την επιρροή της Ιησουίτικης καθολικής προπαγάνδας. Να λοιπόν, που με αφορμή τα πασχαλινά θεατρικά δρώμενα του τόπου μας, διαπιστώνουμε ότι η αρχαία τέχνη του Διόνυσου εκφράστηκε και μέσω της χριστιανικής πίστης, δημιουργώντας σπουδαίο απόθεμα πολιτισμού.

* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL