Έχοντας παρακολουθήσει δύο παραστάσεις του πρώτου κύκλου παρουσίασης της όπερας «Η Φόνισσα», βασισμένης στο ομώνυμο διήγημα του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, σε κείμενο του Γιάννη Σβώλου και μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη, προσήλθαμε στην πρεμιέρα επιστροφής της με την πεποίθηση ότι η μεταφορά υπήρξε εγχείρημα οφθαλμοφανούς διακινδύνευσης, από δραματική και μουσική άποψη. Τόσο λόγω της διεισδυτικής ψυχαναλυτικής και κοινωνιολογικής εμβάθυνσης του Σκιαθίτη συγγραφέα όσο και των ενισχυτικών αυτής μορφολογικών στοιχείων τής γραφής του, με κυρίαρχο το αυτοτελώς συγκλονιστικό γλωσσικό του ιδίωμα, άξιο αφ’ εαυτού να αποτελεί λόγο διαιώνισης διδασκαλίας τής καθαρεύουσας μορφής τής ελληνικής γλώσσας.
Επιπλέον, η νουβέλα τού απατηλής ταπεινότητας λογοτέχνη σοφά αποφεύγει οποιαδήποτε παρέκκλιση της αφήγησης από την εστίαση στο κεντρικό πρόσωπο της Φραγκογιαννούς και την αποκλειστική ενσυναίσθηση τής προσωπικής της βιωματικής εμπειρίας και αντίληψης. Αναδεικνύει έτσι την πληγωμένη χωρική σε ηρωίδα ενός μονολόγου με τραγικές διαστάσεις αρχαϊκού μεγέθους.
Η όπερα όμως υιοθετεί αντιδιαμετρική διαχείριση, όχι απλώς ζωντανεύοντας την αφήγηση με σκηνική παρουσία και συμμετοχή των αναφερόμενων σε αυτήν χαρακτήρων, αλλά και ωθώντας αυτή τη διεύρυνση στα άκρα, με τη σχεδόν αδιάλειπτη σκηνική παρέμβαση ομάδων χορωδών, σχηματισμού δημώδους τετραφωνίας, μουσικών της ορχήστρας, παιδικής χορωδίας και κομπάρσων, γεγονός που, σε συνδυασμό με την εξαιρετικά μεγάλη -σε σχέση με την πρώτη ύλη του- διάρκεια του έργου (αντίστοιχη της «Μποέμ» του Πουτσίνι ή της «Σαλώμης» του Στράους) αδυνατίζει καίρια τόσο τη δραματουργική πυκνότητα της πλοκής όσο και τη σκηνική κυριαρχία της πρωταγωνίστριας, που κυριολεκτικά απορροφάται από την συνύπαρξη τόσων άλλων πλάι και γύρω της.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ορχήστρα της ΕΛΣ πραγματοποίησε αρχικά θαύματα εστίασης του ενδιαφέροντος στη μουσική γραφή υπό την εξαιρετικά λεπτομερή και μελετημένη διεύθυνση του Βασίλη Χριστόπουλου. Ωστόσο, ήδη η στιγμή θανάτωσης του βρέφους, σταθμός στην εξέλιξη, σημάνθηκε λιτά, με ξηρή ανάκρουση τυμπάνου, και αποκλιμακώθηκε απότομα σε συζητητική διάγνωση του θανάτου και βεβαίωση των αιτίων του, για να ακολουθήσει σειρά επεισοδίων πλήθους, ασύμπτωτη με ένα συνολικά τόσο εξομολογητικό σενάριο.
Η όπερα παρουσίασε μελοδραματική ένταση κυρίως στην α’ σκηνή της β’ πράξης με τον ασυνόδευτο μονόλογο τής φόνισσας, που απέδωσε με μέγεθος εξαγγελίας η Μαίρη - Έλεν Νέζη. Μετά από ένα εμβόλιμο μοιρολόι, η σκηνή αναπτύχθηκε με τη μουσικά ενδιαφέρουσα και ενορχηστρωτικά ατμοσφαιρική διήγηση της Μαρουσσώς (η αξιόπιστη Άννα Στυλιανάκη) και εκτονώθηκε (επιτέλους δυναμικά) με την επίκληση της Φραγκογιαννούς στον Ιησού και την καταληκτική παρέμβαση της παιδικής χορωδίας.
Για την τελευταία σκηνή του έργου επανήλθε ωστόσο η μουσική στατικότητα και επαναληπτικότητα, με τη σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη ανίσχυρη να ανατρέψει τα δεδομένα. Η παράσταση της 3ης Δεκεμβρίου 2021 που παρακολουθήσαμε αναμεταδόθηκε επανειλημμένα και με υψηλές προδιαγραφές λήψης από τον προσιτό μουσικό δίαυλο Mezzo, παρέχοντας, μετά και τον αξιομνημόνευτο «Βότσεκ» του 2020, τη δυνατότητα πανευρωπαϊκής εμβέλειας χωρίς φυσική παρουσία στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος». Μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη που ελπίζουμε και εκτιμούμε ότι θα έχει συνέχεια.
