«Ήθελα να ζωγραφίσω τους προγόνους, τους ανθρώπους του παλιού καιρού έτσι όπως τους θυμόμαστε, από τις φωτογραφίες που όλοι μας έχουμε στο συρτάρι, που στέκουν απέναντι και κοιτάζουν κατάματα, πάρα πολύ σοβαροί, λες και το να τους δεις καλοντυμένους και σοβαρούς ήταν μια ένδειξη υπόληψης» έλεγε ο Γιάννης Μετζικώφ, βετεράνος ενδυματολόγος και σκηνογράφος του θεάτρου, με αφορμή την κυκλοφορία του πολυσέλιδου τόμου «Ενδύματα και διηγήματα».
Μια επίπονη διαδρομή τριών χρόνων αναζήτησης σε αρχεία και βιβλία εποχής με επίκεντρο τις παραδοσιακές φορεσιές απέφερε έναν πολυτελή τόμο 340 σελίδων με ζωγραφιές περισσότερες των 250, όπου εικονίζονται άνδρες και γυναίκες ντυμένοι με τα ρούχα του τόπου τους από όλη την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μικρασία. Κάθε τόπος και μια φορεσιά, αλλά και μια ιστορία που έγραψε ο Μετζικώφ συνθέτοντας είκοσι τρία διαφορετικά διηγήματα που διαβάζοντάς τα κάποιος καταλαβαίνει «γιατί αυτοί οι άνθρωποι τότε ήταν ντυμένοι έτσι, είκοσι τρία κομμάτια ζωής για τον φόνο, τον γάμο, το πένθος, τον ξενιτεμό», όπως εξήγησε.
Οι ιστορίες γράφτηκαν μετά από παραίνεση της Ιωάννας Παπαντωνίου και ενώ ο ίδιος μελετούσε υλικό από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής. «Τίποτα δεν σε φέρνει περισσότερο κοντά στον άνθρωπο όσο μια αναφορά γύρω από τα ίδια του τα ρούχα. Τα ρούχα που φοράει και που προσδιορίζουν το ποιος είναι ή το ποιος θα ήθελε να είναι», όπως λέει.
Με τη χάρη ενός ταλαντούχου ζωγράφου αλλά και δεινού αφηγητή που ξέρει να ακούει, να γράφει και να λέει ιστορίες, ο Μετζικώφ παραδίδει ένα γοητευτικό ταξίδι περιπλάνησης και μια συναισθηματική κατάθεση χειμαρρώδους πάθους. «Δεν είμαι λαογράφος, αλλά ένας συγκινημένος» σημείωσε, καθώς μιλούσε για τις παραδοσιακές φορεσιές, που δεν έκρυψε ότι υπήρξαν έμπνευσή του και στο έργο του στο θέατρο.
Το βιβλίο περικλείει έναν απέραντο ενδυματολογικό κόσμο «που έθρεψαν τα ήθη, η νοοτροπία, οι συναλλαγές, η σκέψη, οι συνήθειες και η ευαισθησία των Ελλήνων».
Μια μεγάλη συλλογή από «χοντροχάρτονες φωτογραφίες» που μάζευε από φοιτητής στάθηκαν αρκετές για να ανάψουν τη σπίθα της αναζήτησης γι’ αυτά τα παραδοσιακά κοστούμια του 19ου αιώνα που ζωγράφισε με τέμπερες και μολύβια. «Μέσα στις παλιές φωτογραφίες υπάρχει αθέατη ολόκληρη η ζωή των ανθρώπων, το κύρος, η αξιοπρέπεια και οι τρόποι τους, τα σπίτια, οι καημοί και τα οράματά τους» υπογραμμίζει. Δεν σταμάτησε να ζωγραφίζει ούτε μέσα στο νοσοκομείο, όταν μια μεγάλη περιπέτεια που είχε με την υγεία του τον ανάγκασε να νοσηλευτεί. «Γινόταν πιο υποφερτή η ζωή μου έτσι» σχολιάζει.
Οι διηγήσεις που γράφει είναι μυθοπλασίες, ωστόσο στη βάση τους υπάρχει η ιστορία, «μυθοπλασία ενισχυμένη από πραγματικότητα», όπως λέει. «Χρησιμοποιώ μια γλώσσα λαϊκή, που όμως δεν είναι διάλεκτος, δεν έχει επιτήδευση. Στις διηγήσεις έχουν μεσολαβήσει πολλές δικές μου μνήμες, αλλά το ιστορικό γεγονός είναι η φόδρα του ρούχου» επιμένει.
Δεν κρύβει πως είναι «ένας παραμυθάς» με βαθιά αγάπη για το ελληνικό κοστούμι και την παραδοσιακή ελληνική φορεσιά και παρατηρεί ότι τα σημερινά ενδύματα φέρουν ίχνη από μια παλιά ενδυματολογική ιστορία που εμπεριέχει μια «σχέση τιμής». «Αν φοράμε, φιλάμε, σκεφτόμαστε τιμητικά για κάτι, είναι σαν να το φοράμε κιόλας» σημειώνει.
Δεν παρέλειψε τέλος να πει πως η δουλειά που κάνει στο θέατρο ενισχύθηκε πάρα πολύ από τη λαϊκή παράδοση, «η οποία μου έδωσε πολλά στοιχεία, μεγάλης και αξεπέραστης ομορφιάς». Στο βιβλίο, χορηγία του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια, και την περιπέτεια του τυπώματός του που έγινε στο Τρέντο της Ιταλίας, αναφέρθηκαν οι εκδότες Μωυσής και Ραχήλ Καπόν.
