Από τα μυθικά αρχέτυπα της Ευρώπης που δεν έλκουν την καταγωγή τους από την αρχαία Ελλάδα, ο Ντον Ζουάν εκφράζει την απελευθέρωση του αναγεννησιακού ανθρώπου ως προς τον έρωτα. Στη συνείδηση αρκετών ανθρώπων που δεν έχουν μελετήσει το θέμα συνδέεται με τον Καζανόβα, αλλά δεν είναι ακριβώς η ίδια περίπτωση, δεν είναι ένας ηδονιστής, γυναικοκατακτητής» εξηγεί στην ΑΥΓΗ ο ηθοποιός Όμηρος Πουλάκης, που ερμηνεύει τον Ντον Ζουάν του Μολιέρου στο ομώνυμο θεατρικό έργο που σκηνοθετεί ο Αλέξανδρος Διαμαντής και κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Σημείο στις 9 Δεκεμβρίου. Ο ηθοποιός εκπλήσσει με τη διεισδυτική ανάλυση και τη θεωρητική προσέγγιση για έναν θεατρικό ήρωα μεγάλου μεγέθους, χωρίς να κρύβει τη χαρά της συνάντησης και της δημιουργικής συνύπαρξης στη σκηνή.
«Είναι ένα αίνιγμα που γνωρίζω πως δεν θα λύσω»
«Στη διαδικασία των προβών έχω εκφράσει μια θέση που πολύ συχνά θεωρείται λίγο περίεργη ως προς την αντιμετώπιση ενός ρόλου από έναν ηθοποιό. Και επειδή τίθεται πολύ συχνά το ερώτημα τι είναι ο Ντον Ζουάν, η απάντησή μου, ίσως λίγο προκλητική, είναι δεν ξέρω, ούτε με νοιάζει. Εννοώντας ότι πρόκειται για ένα αίνιγμα που γνωρίζω πως δεν θα λύσω» αποκαλύπτει ο Όμηρος Πουλάκης όταν η πρώτη ερώτηση που του απευθύνουμε είναι ποιος είναι ο Ντον Ζουάν.
Προχωρώντας σε εξηγήσεις και αναλύσεις που φανερώνουν την καταλυτική του ενασχόληση με τον ήρωα, ομολογεί πως έχει «δουλέψει» αυτό το πρόσωπο με τη σκέψη τού πώς ο ίδιος θεωρεί ότι θα έπρεπε να φαίνεται. «Το φαίνεσθαι είναι μια πιο ουσιαστική οδός για να προσεγγίσω ή να ψηλαφίσω το είναι του. Κατά κάποιον τρόπο ο Μολιέρος καίει στη σκηνή αυτό το χίασμα, το φαίνεσθαι και το είναι. Γιατί έτσι τελειώνει το έργο, γίνεται στάχτη, ένας μικρός σβώλος από στάχτη, που λέει και ο Μπέκετ. Αυτό το χίασμα δεν έχει απάντηση. Είναι περισσότερο σαν αίνιγμα, ένα ερώτημα περί της ηθικής υπόστασης κοινωνιών και προσώπων, παρά μια απάντηση με ηθικό πρόσημο. Νομίζω ότι η διαλεκτική προσώπου και συνόλου έχει μια καθοριστική σημασία σε αυτό το έργο, όπως και σε άλλα φυσικά. Ο ίδιος ο Ντον Ζουάν, αν τον ρωτούσαν, θα έλεγε ‘φαίνομαι, δεν είμαι τίποτα’».
Ο ήρωας του Μολιέρου μέσα από μια σειρά επεισοδίων, κωμικών και δραματικών, έρχεται αντιμέτωπος με όλες τις όψεις της ανθρώπινης ζωής, επιμένοντας με ζήλο στις απόψεις του, προκαλώντας τον έρωτα των γυναικών, την οργή των αντρών και τον διαρκή σκανδαλισμό του συντρόφου και υπηρέτη του Σγκαναρέλ, του «μέσου ανθρώπου». Προκαλεί τη μοίρα του παραμένοντας αμετανόητος και αδιαφορώντας για τους κινδύνους. Προχωρά με πάθος και πίστη σε νέες περιπέτειες. Μπλέκει σε έρωτες και καυγάδες, ζει τη ζωή στο έπακρο, κηρύττοντας ταυτόχρονα ιδέες, όπως το ότι δεν υπάρχει ούτε Θεός ούτε διάβολος, αλλά μόνο ο κόσμος που βλέπουμε και ο ορθός λόγος. Και, υπόλογος μόνο στον εαυτό του, αδιαφορεί για τη θεία ή την ανθρώπινη δικαιοσύνη.
«Ο Ντον Ζουάν είναι ένα πρόσωπο που προκαλεί τα συνειδητά όρια του κοινωνικού είναι και γίγνεσθαι, γνωρίζει ότι βρίσκεται σ’ αυτές τις παρυφές και τις υπερβαίνει» λέει ο Όμηρος Πουλάκης, προσθέτοντας πως «πρόκειται για ένα πρόσωπο μιας εποχής όπου υπάρχουν ακόμη ως εδραιωμένη κοινωνική συνθήκη οι τίτλοι ευγενείας. Και αρνείται τον γάμο, που αποτελεί πολύ συγκεκριμένη παραβίαση στα ηθικά μέτρα του τότε.
Το άλλο που παρατηρώ πως έχει σημασία στο έργο και με έχει απασχολήσει είναι η διαλεκτική της ηθικής, καθώς η ηθική δεν είναι καταγεγραμμένο νομοθετικό κείμενο. Έχει στιβαρά χαρακτηριστικά γιατί εκπορεύεται από βιώματα και εξελίσσεται μέσα από το πώς η κάθε προσωπική περίπτωση εκλαμβάνει το ηθικό πλαίσιο, τα ρητά και άρρητά του στοιχεία».
Το υπέροχο αίνιγμα του Σγκαναρέλ και της Ελβίρας
Ο Όμηρος Πουλάκης δεν κρύβει τη χαρά του για τη δημιουργική συνάντηση με τη Μάνια Παπαδημητρίου και τη Δανάη Παπουτσή, που ερμηνεύουν όλους τους ρόλους του έργου, εξηγώντας πως «δίπλα στο αίνιγμα του Ντον Ζουάν στέκεται το υπέροχο αίνιγμα του Σγκαναρέλ και το εξίσου υπέροχο αίνιγμα της Ελβίρας. Γιατί κανένας ήρωας και κανένα πρόσωπο δεν υπάρχει εν κενώ, δεν εκπορεύεται απλώς από την προσωπική του ιδιοσυστασία. Είναι αποτέλεσμα κοινωνικών σχέσεων και μιας διάδρασης με το περιβάλλον.
Είμαστε μια ομάδα ανθρώπων που δουλεύει με εξαιρετικά δημιουργική και καλή διάθεση, γόνιμη, συνυπαρξιακή αναστροφή νοημάτων που προσφέρουμε και λαμβάνουμε δοκιμάζοντας ιδέες. Βρίσκομαι σε ένα μέρος οικείο και γενναιόδωρο.
Είμαστε τρεις ηθοποιοί, με τη Μάνια Παπαδημητρίου και τη Δανάη Παπουτσή να κάνουν όλους τους άλλους ρόλους του έργου, υπογραμμίζοντας ουσιαστικά και την αλληλεπίδραση που υπάρχει και ανάμεσά μας. Ο Αλέξανδρος έχει μια εξαιρετική ωριμότητα για την ηλικία του να προσλαμβάνει ιδέες, να τις μετασχηματίζει, να είναι δοτικός. Είναι εντυπωσιακό το πώς χειρίζεται την εγκύκλια λειτουργία της πρόβας επιτρέποντας να αναδυθεί η παράσταση σταδιακά.
Νομίζω ότι ο Μολιέρος, ενώ τον είχα βαθιά υποτιμημένο από άγνοια και από μια πρόσληψη μιας συμβατικής αποτύπωσης του μολιερικού κόσμου σε παραστάσεις που είχα δει, είναι μια διάνοια που παράγει δομές θεατρικές οι οποίες και κατασκευαστικά έχουν μια αξία αδιανόητη.
Είναι ένα αίνιγμα για μένα ο Ντον Ζουάν κι αυτό με τροφοδοτεί πάρα πολύ. Ένα πρόσωπο που δεν μπορεί να μην δημιουργήσει το θάμβος του αινίγματος».
