Ο λαός μας, εμπνεόμενος πάντα από τα πάθη αλλά και τα μεγαλεία του, παράγει έργα τέχνης, μικρά ή μεγάλα, πάντα όμως ενδιαφέροντα. Η τέχνη του μάλιστα τον εμψυχώνει, τον στηρίζει, του δίνει δύναμη να ξεπεράσει τα δύσκολα. Να τα βάλει ακόμα και με λαούς και πολεμικές μηχανές κραταιότερους από αυτόν. Η εποποιία του 1940 με τον πόλεμο ενάντια στον φασισμό και τον ναζισμό έδωσε υπέροχα ποιήματα, τραγούδια, εικαστικά έργα, θέατρο και τόσα άλλα.
Η κήρυξη του πολέμου την 28η Οκτωβρίου του 1940 βρήκε το ελληνικό θέατρο σε πλήρη δραστηριότητα. Το «Βασιλικόν Θέατρον» μόλις έχει παρουσιάσει στο Ηρώδειο την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή με την Ελένη Παπαδάκη, ο Δημήτρης Χορν πρωτοεμφανίζεται στο θέατρο και η αθηναϊκή επιθεώρηση είναι σε μεγάλες δόξες!
Ήταν τότε η επιθεώρηση ένα ακμαίο θεατρικό είδος, που «στέγαζε» και τη δημιουργία του ελαφρού τραγουδιού. Με τις παραστάσεις της συντελούσε και στη διακίνηση των νέων τραγουδιών, μια και τα μέσα διάδοσης της μουσικής ήταν τότε ακόμα πρωτόγονα. Οι ηθοποιοί ρεπερτορίου δεν καταδέχονταν να ασχοληθούν με «επιθεωρησιακά νουμεράκια» και βέβαια «αρτίστες της επιθεώρησης» δεν τολμούσαν να αγγίξουν ρόλους του κλασικού ρεπερτορίου. Η δικτατορία του Μεταξά, άλλωστε, όπως και όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, φρόντισε για τον διαχωρισμό «ποιοτικού» και «εμπορικού» θεάτρου. Ο πόλεμος όμως δεν μπορούσε παρά να φέρει τα πάνω κάτω και στο θέατρο της Αθήνας του 1940.
Το «Βασιλικόν Θέατρον», αποψιλωμένο από άνδρες ηθοποιούς λόγω της συμμετοχής τους στον πόλεμο, σταματά τις παραστάσεις του. Στην επιθεώρηση μένουν οι γυναίκες και μεγαλύτεροι σε ηλικία ηθοποιοί που δεν επιστρατεύθηκαν. Ως λαϊκό θεατρικό είδος, η επιθεώρηση είναι ευέλικτη. Μπορεί να δημιουργεί παραστάσεις με τα υλικά που διαθέτει ανά πάσα στιγμή. Οργανώνονται λοιπόν παραστάσεις όπου οι γυναίκες υπερτερούν σε αυτή τη σημαντική ιστορική στιγμή και διαπρέπουν. Σοφία Βέμπο, Άννα Καλουτά και Ρένα Βλαχοπούλου οι πιο σημαντικές.
Μια καινούρια επιθεωρησιακή κατηγορία διαμορφώνεται. Είναι η «πολεμική επιθεώρηση». Η θεματολογία της είναι βέβαια ο πόλεμος και αποστολή της να εμψυχώσει πολεμιστές και λαό. Μέχρι τις μέρες μας έχει φτάσει το «Ευζωνάκι» με την Άννα Καλουτά. Είχα την τύχη στην επιθεώρηση που ανεβάσαμε το 1984 στο Θέατρο «Μινώα» να γράψω το κείμενο για την Άννα Καλουτά που συμμετείχε ως «γκεστ» σε έναν θίασο νέων πρωταγωνιστών. Την είχα ταυτίσει με το είδος που υπηρετούσαμε. Ήταν η «Κυρία Επιθεώρηση». Μέσα από το κείμενο πέρναγε όλη η διαδρομή της Καλουτά στη σκηνή. Τη στιγμή που έκανε το ευζωνάκι, η παράσταση βρισκόταν στο πιο δυνατό της σημείο!
Στις επιθεωρήσεις όμως, όπου γεννιόντουσαν και πολλά τραγούδια του ελαφρού ρεπερτορίου, έχουμε και μια καινούργια κατηγορία τραγουδιών: το ερωτικό πολεμικό τραγούδι
Ενδιαφέρον έχει όμως και η «προσχώρηση» στο ευτελές είδος της επιθεώρησης και καλλιτεχνών οι οποίοι, περιχαρακωμένοι σε αυστηρά καθορισμένες περιοχές ρεπερτορίου και παραστάσεων, δεν καταδέχονταν να το υπηρετήσουν. Ο σοβαρός Κώστας Μουσούρης ανεβάζει την πολεμική επιθεώρηση των Σακελλάριου - Γιαννακόπουλου «Μπράβο, Κολονέλο» με τεράστια επιτυχία. Η μεγάλη Μαρίκα Κοτοπούλη προσθέτει επίκαιρα κείμενα στα «Μεγάλα Παναθήναια» (που είχαν ανέβει επί βαλκανικών πολέμων) στο Θέατρο «Ρεξ». Ακόμα και η κυρία Κατερίνα (Κατερίνα Ανδρεάδη) κάνει στροφή προς την επιθεώρηση ανεβάζοντας τις «Πολεμικές Καντρίλιες».
Μέσα λοιπόν στον ενθουσιασμό του πολέμου, στο κλίμα που δημιούργησε ο αγώνας για την ελευθερία απέναντι στους εισβολείς αλλά και τη δικτατορία του Μεταξά που προηγήθηκε οι θεατρίνοι λειτούργησαν με το αλάνθαστο ένστικτό τους. Ήταν η ώρα να μιλήσουν άμεσα και αποτελεσματικά. Κατέφυγαν στο λαϊκό θεατρικό είδος της επιθεώρησης γκρεμίζοντας τα τείχη που το κατηγοριοποιούσαν και μεγαλούργησαν δίνοντας κουράγιο σε πολεμιστές και λαό!
Πόσα και πόσα τραγούδια αυτής της σπουδαίας ιστορικής στιγμής δεν έφθασαν έως σήμερα, πάντα αγαπημένα και επίκαιρα. «Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά», «Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του», «Κορόιδο, Μουσολίνι» και τόσα άλλα. Αυτό το τελευταίο, μάλιστα, είναι διασκευή στα ελληνικά, σε στίχους του Γιώργου Οικονομίδη, ιταλικού τραγουδιού! Και το τραγουδάμε πάντα όχι μόνο για να θυμηθούμε τα κλέη των προγόνων, αλλά για να στηλιτεύσουμε ουκ ολίγους «Μουσολίνι» των σύγχρονων καιρών μας.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
