Οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών είναι εξ ορισμού δημιουργικοί. Η άδεια σελίδα πρέπει να χαραχθεί με κείμενο που θα έχει ενδιαφέρον, θα προτείνει κάτι καινούργιο ή έστω το περιεχόμενο θα διατυπώνεται μέσω ενός νέου, προσωπικού τρόπου. Το ίδιο και ένας ηθοποιός. Καλείται να ερμηνεύσει κάποιον ρόλο με τέτοια υλικά και σε τέτοια κατεύθυνση που να μην θυμίζει καμία άλλη ερμηνευτική πρόταση που έχουν καταθέσει στο παρελθόν άλλοι ομότεχνοί του. Η άρνηση του τετριμμένου, της στασιμότητας, του ενδιαφέροντος μόνο για το άτομο, αγνοώντας το σύνολο, βρίσκονται στο κέντρο της ύπαρξης του καλλιτέχνη δημιουργού.
Εκ των πραγμάτων λοιπόν, οι δημιουργοί, στην πολιτική και κοινωνική τους τοποθέτηση, αισθάνονται πιο κοντά σε ιδεολογίες που δίνουν προβάδισμα στην κοινωνική ευαισθησία. Σε ιδέες που προωθούν τη φροντίδα των ανθρώπων και μάλιστα ενδιαφέρονται για τα πιο αδύναμα και παραμελημένα στρώματα της κοινωνίας.
Μοιραία, το μεγάλο πλήθος των καλλιτεχνών αποδέχεται τις αρχές και το βασικό μέλημα των προοδευτικών πολιτικών σχηματισμών. Συχνά, στρατεύεται σ’ αυτούς υπηρετώντας τον αγώνα τους.
Όμως όλοι, είτε είναι συνειδητά ενταγμένοι σε κόμματα και οργανώσεις τού προοδευτικού και αριστερού χώρου, είτε δεν έχουν άμεση σχέση με την καθημερινή πολιτική δράση, είτε ακόμα είναι ψηφοφόροι συντηρητικών κομμάτων, πάντα σε σοβαρά ζητήματα δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης στρατεύονται στο πλάι εκείνων των δυνάμεων που βρίσκονται στην πρωτοπορία του αγώνα για δημοκρατία, δικαιώματα, κοινωνική δικαιοσύνη.
Αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις, μου έδωσε ένα μοναδικό ντοκουμέντο που βρήκα στο βιβλίο «Η δολοφονία του Λαμπράκη και το παρακράτος» που έγραψαν μαζί ο γιος του αγωνιστή της ειρήνης και της δημοκρατίας Γρηγόρης Γρ. Λαμπράκης και ο δημοσιογράφος Χρήστος Η. Χαλαζιάς. Ανάμεσα σε πολλά άλλα σημαντικά στοιχεία, έρχεται στο φως μια καταπληκτική δήλωση, αλιευμένη από τον φάκελο του Λαμπράκη που διατηρούσε και ενημέρωνε καθημερινά η Ασφάλεια - για την ακρίβεια. η «Υποδιεύθυνσις Γενικής Ασφαλείας - Υπηρεσία πληροφοριών».
Ο τίτλος της έκκλησης ήταν: «Μακριά από θανάσιμη περιπέτεια. Η Ελλάδα να συμβάλει στην επιτυχία των φιλειρηνικών πρωτοβουλιών». Μια έκκληση για την διεθνή ύφεση και ειρήνη με πρωτοβουλία του προοδευτικού πολιτικού χώρου εν μέσω Ψυχρού Πολέμου. Συναντάμε εκεί, λοιπόν, μυθικές υπογραφές. Κατ’ αρχάς, την έκκληση την απευθύνει ο Αλέκος Αλεξανδράκης και τη συνυπογράφουν προσωπικότητες από την τέχνη, την επιστήμη, τον συνδικαλισμό και την πολιτική. Υπογράφουν λοιπόν ονόματα με ιστορία.
Συναντάμε τις υπογραφές των Βασίλη Αυλωνίτη, Κώστα Χατζηχρήστου, Ντίνου Ηλιόπουλου, Ξένιας Καλογεροπούλου, της κυρίας Κατερίνας, της Μάρως Κοντού, του Βύρωνα Πάλλη, της Σμαρώς Στεφανίδη, του Δημήτρη Μυράτ, του μουσικοσυνθέτη Μάριου Βάρβογλη και του Δημήτρη Χόρν! Βεβαίως δεν λείπουν και οι υπογραφές «σεσημασμένων» αριστερών: Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Κατράκης, Λυκούργος Καλλέργης, Τζαβαλάς Καρούσος, Ειρήνη Παππά, Νότης Περγιάλης, Βασίλης Μεσολογγίτης και Χρήστος Τσαγανέας από το θέατρο. Η χαράκτρια Βάσω Κατράκη, ο ακαδημαϊκός Κ. Βέης, ο σκιτσογράφος Φωκίων Δημητριάδης, ο γλύπτης Χρ. Καπράλος, οι λογοτέχνες Διδώ Σωτηρίου, Ελένη Βοΐσκου, Νικηφόρος Βρετάκος, Γαλάτεια Καζαντζάκη αλλά και βουλευτές, πρώην υπουργοί και ανάμεσά τους βέβαια και ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Κι ακόμα πολλοί άλλοι.
Αυτές οι υπογραφές, που μπήκαν στις 30 Οκτωβρίου του 1962, εν μέσω ζοφερού μετεμφυλιακού κλίματος, φανερώνουν κατ’ αρχάς γενναιότητα. Όχι μόνο για τους γνωστούς αριστερούς όλων των αποχρώσεων, αλλά κυρίως για δημιουργούς που δεν είχαν άμεση και συχνή επαφή με την καθημερινή πολιτική δράση. Όμως αναγνώριζαν το δίκαιο αυτού του αγώνα και έβλεπαν τον κίνδυνο εκτροπής εν μέσω Ψυχρού Πολέμου.
Το εργαλείο της διαμαρτυρίας αυτής της μορφής το συναντούμε και στις μέρες μας για διάφορα θέματα. Όπως αυτά της οικολογίας, των δικαιωμάτων, της δημοκρατίας, της διαφάνειας και της δικαιοσύνης. Ο καλλιτεχνικοί δημιουργοί είναι πάντα παρόντες και πρωτοπόροι σ’ αυτούς τους αγώνες, γιατί όλοι αυτοί οι στόχοι είναι ταυτισμένοι με τον πυρήνα της δημιουργικότητας. Είναι αγώνας μεγάλου δρόμου, ψυχής, ευαισθησίας, τόλμης.
Αυτή η έκκληση που συντάχθηκε από τη διαβόητη «Υπηρεσία Πληροφοριών» είναι ένα σπουδαίο ιστορικό ντοκουμέντο, που καταγράφει πόσα και πόσα πέρασαν αυτός ο τόπος και αυτός ο λαός. Το ζητούμενο της δημοκρατίας, της διαφάνειας και της δικαιοσύνης θα είναι ένα διαρκές ζητούμενο. Ιδίως σήμερα. Και ιδίως σ’ αυτές τις δύσκολες περιόδους που περνά η πατρίδα μας.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
