Στο σημείωμα της προηγούμενης Κυριακής για το έργο του Ανδρέα Στάικου «Ναπολεοντία», μια αναφορά μου στο «Ελληνικό Θέατρο του Μειδιάματος» του 19ου αιώνα προκάλεσε τη δικαιολογημένη απορία ορισμένων αναγνωστών και οφείλω να διευκρινίσω. Γράφοντας τα πιο πάνω είχα στον νου μου, κυρίως, τις σοβαρές «μειδιώσες» κωμωδίες (με ένα αρχαϊκό, αινιγματικό μειδίαμα Κούρου πάντοτε) του τότε δημοφιλούς, πολυγραφότατου θεατρικού συγγραφέα ευρέος φάσματος Σπυρίδωνος Βασιλειάδη, σήμερα άδικα λησμονημένου. Με θέματα αντλημένα από τον βίο των θεών του Ολύμπου και ιδίως από τις άπειρες τραγικωμικές συζυγικές απιστίες του «Πατέρα των Θεών», του Διός! Άλλοτε πάλι ο Βασιλειάδης γράφει επιφυλλίδες κοινωνικής κριτικής σε διαλόγους που θυμίζουν έντονα «ταχυδράματα» του Μανιώτη («Οι Γραικύλοι»). Τι μοντέρνο θέατρο! Που, λόγω της γλώσσας του (ελαφρά, κρυστάλλινη καθαρεύουσα), έχει μείνει αναξιοποίητο από τις σύγχρονες σκηνές μας. Το θέμα είναι πολύ μεγάλο και εδώ σταματώ, υποσχόμενος να επανέλθω σύντομα με την πρώτη ευκαιρία.
Έρχομαι στο τωρινό μου θέμα, που είναι το έργο και η παράσταση, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, του έργου «Κλυταιμνήστρα - μουσική δωματίου για ένα όργανο», των Κωνσταντίνου Χατζή και Γιώργου Κουμεντάκη. Δεν είναι η πρώτη φορά που παρακολουθούμε ένα σύγχρονο ελληνικό έργο βασισμένο επάνω σε σύνθεση αποσπασμάτων από αρχαίες ελληνικές τραγωδίες με θέμα κοινό. Με βάση, εδώ, τα χορικά του αισχυλικού «Αγαμέμνονα» και σπαράγματα από τους μονολόγους της Κλυταιμνήστρας από την «Ορέστεια», σε μετάφραση του Κ.Χ. Μύρη, διανθισμένα με στίχους από την «Ηλέκτρα» και τις δύο «Ιφιγένειες» του Ευριπίδη, με παρέμβλητα σχόλια του σκηνοθέτη και διασκευαστή Κωνσταντίνου Χατζή (έρευνα της Στέλλας Παπακωνσταντίνου, θεατρολόγου, κοινωνικής ανθρωπολόγου και πολλά άλλα). Πρόκειται για μια λυρική στην ουσία παράσταση, με κυρίαρχη την εξαιρετική πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Γιώργου Κουμεντάκη, και ως τέτοια πρέπει να κριθεί.
Σημειώνω ότι τα σωζόμενα κείμενα των τριών τραγικών, παρά το κοινό θέμα, δεν είναι πάντα συμβατά μεταξύ τους και δεν αρκεί μια συρραφή όμοιων περιστατικών για να δώσει ένα εντελές Δράμα. Μέσα στα πενήντα περίπου χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στην «Ορέστεια» και στην «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», ένας κόσμος έχει κυριολεκτικά γυρίσει ανάποδα. Το μεγάλο όραμα του Αισχύλου κείτεται στο χώμα και ο μοναχικός Ευριπίδης κρούει τη μελαγχολική λύρα του, βαδίζοντας ανάμεσα στα συντρίμμια. Χρειάζεται πάντα ένα επιπλέον συνδετικό στοιχείο ως μαγιά για να δέσει η συνταγή. Στην παράσταση που είδαμε υπάρχει αυτό το στοιχείο και μάλιστα διπλό, είναι, όπως ήδη έγραψα, η εξαιρετική πρωτότυπη μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη, εκτελεσμένη ζωντανά από δύο εκλεκτούς σολίστες (Ευγένιος Βούλγαρης, γυαλί ταμπούρ, Κωνσταντίνος Χατζής, πιάνο), και, ασφαλώς, η σωματική -και πνευματική, μαζί πάνε τα δύο- κατάθεση της χαρισματικής Σοφίας Χιλλ, που παίρνει το έργο επάνω της, αφήγηση και δράση (σκηνική εγκατάσταση της ίδιας, υπέροχο το κοστούμι της Λουκίας) και καθηλώνει με τον λόγο, τον χορό και το τραγούδι της, ως πρωταγωνίστρια ενός «βαθέος» Λυρικού Δράματος. Φθάνοντας ώς τα σύνορα της Τραγωδίας. Κρίμα που η σκηνοθεσία δεν της επέτρεψε να τα διαβεί στον συγκλονιστικό μονόλογο της Κλυταιμνήστρας, από τον αισχυλικό «Αγαμέμνονα», μετά τον φόνο. Αυτό είναι ένα βαθύ προσωπικό παράπονο.
