Όταν τη συνάντησα, της έδειξα τις συμφωνίες μου κι όλες μου τις σονάτες. Άρχισε να τις διαβάζει και, ξαφνικά, είπε το εξής φρικτό: «Είναι πολύ καλογραμμένα». Και σταμάτησε βάζοντας μια μεγάλη τελεία, τεράστια σαν μια μπάλα ποδοσφαίρου. Ύστερα από λίγο συνέχισε: «Εδώ είσαι σαν τον Στραβίνσκι, τον Μπάρτοκ, τον Ραβέλ. Αλλά ξέρεις κάτι; Πουθενά δεν βρίσκω τον Piazzolla» και άρχισε να με ρωτάει για την προσωπική μου ζωή, τι έκανα, τι έπαιζα και τι δεν έπαιζα, αν ήμουν εργένης ή ζούσα με κάποιον».
Φερόταν σαν πράκτορας του FBI. Και τότε της είπα με ντροπή ότι ήμουν μουσικός του tango. “Παίζω σε νυχτερινό κέντρο”. Δεν ήθελα να πω τη λέξη “καμπαρέ”. Κι εκείνη απάντησε: «Νυχτερινό κέντρο, ναι, δηλαδή καμπαρέ, δεν είναι έτσι;». “Ναι” απάντησα και σκέφτηκα: «Θα τη χτυπήσω αυτή τη γυναίκα μ' ένα ραδιόφωνο στο κεφάλι». Δεν ήταν εύκολο να της πει κανείς ψέματα.
Συνέχισε να με ρωτάει: «Λες ότι δεν είσαι πιανίστας. Τι όργανο παίζεις τότε;». Δεν ήθελα να της πω ότι έπαιζα μπαντονεόν, διότι, σκέφτηκα, «θα με ρίξει κάτω από τον τέταρτο όροφο». Τελικά το ομολόγησα και αυτή μου ζήτησε να της παίξω λίγα μέτρα από κάποιο δικό μου tango. Άνοιξε ξαφνικά τα μάτια, μου άρπαξε το χέρι και είπε: «Βρε χαζέ, αυτός είναι ο Piazzolla!». Ύστερα πήρα όλη τη μουσική που είχα συνθέσει ολόκληρα δέκα χρόνια της ζωής μου και την έστειλα στο διάολο!
Τα πρώτα χρόνια
Ο Astor Pantaleon Piazzolla γεννήθηκε στις 11 Μαρτίου του 1921 στο Mar del Plata της Αργεντινής. Από τους Ιταλούς μετανάστες γονείς του, ο μικρός Astor κληρονόμησε ένα πλούσιο μεσογειακό ταμπεραμέντο. Στην τρυφερή ηλικία των 4 ετών η φαμελιά του μετανάστευσε στον «πυρήνα» της παγκόσμιας μουσικής ζωής, στη Νέα Υόρκη. Το Greenwich Village, όπου ζούσαν, ήταν μια γειτονιά τίμιων κι εργατικών μεταναστών αλλά και πολλών κακοποιών όλων των εθνικοτήτων.
Μεγαλώνοντας σ' αυτό το ιδιαίτερο περιβάλλον, ο νεαρός Astor έγινε ένα παιδί της «πιάτσας», η οποία όμως δεν τον περιθωριοποίησε λόγω του μικρού κινητικού προβλήματός του, καθώς κούτσαινε ελαφρά από το ένα του πόδι.
Σε αυτή την πολυπολιτισμική «φαβέλα» έμαθε να μιλάει αγγλικά και γαλλικά, πέρα από τα ισπανικά και τα ιταλικά, που ήταν οι μητρικές του γλώσσες. Στην ηλικία των οκτώ απέκτησε το πρώτο δικό του μπαντονεόν, δώρο από τον πατέρα του. Το πρώτο του tango το έγραψε όταν ήταν μόλις έντεκα ετών και είχε τίτλο «La Cantiga» (Το Τραγούδι).
Από τον Μπαχ ώς την τζαζ
Το 1933 ανέλαβε τη μουσική του εκπαίδευση ο Bela Wilda, μαθητής του μεγάλου Ρώσου ρομαντικού συνθέτη Sergei Rachmaninov. Κοντά του έμαθε να παίζει στο μπαντονεόν κλασικά κομμάτια, κυρίως έργα του Μπαχ, που του άρεσε πολύ, ενώ από μικρός άκουγε τζαζ και κλασική μουσική, αλλά και τις μελωδίες ενός ινδάλματός του: του σπουδαίου προπάτορα και πρωταγωνιστή του αργεντίνικου τάνγκο Carlos Gardel.
Το 1934 τον γνώρισε από κοντά και έπαιξε ένα μικρό ρόλο σε μία ταινία του. Μετά αυτήν την πρώτη τους μικρή συνεργασία, ο Gardel πρότεινε στον Piazzolla να πάει μαζί του σε μια περιοδεία. Ο πατέρας τού -μόλις 13χρονου- Astor δεν του επέτρεψε να φύγει. Και τον έσωσε. Ο Carlos Gardel και όλα τα μέλη της μπάντας του σκοτώθηκαν σε ένα αεροπορικό δυστύχημα, στη διάρκεια μιας «σημαδιακής» περιοδείας.
Το 1936 ο Astor επέστρεψε μαζί με την οικογένειά του στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Μαρ ντελ Πλάτα, όπου έπαιζε στις παραδοσιακές τοπικές ορχήστρες tango. Δυο χρόνια μετά οι Piazzolla μετακόμισαν στο Μπουένος Άιρες, όπου έγινε μέλος της ορχήστρας του δημοφιλούς μπαντονεονίστα Anibal Troilo. Η μπάντα αυτή ήταν ιδιαίτερα γνωστή εκείνη την εποχή και ο Astor, από προσωρινό μέλος της, έγινε μόνιμο, αντικαθιστώντας συχνά τον Troilo στο πιάνο.
Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ο Astor Piazzolla δεν σταμάτησε να αναζητά τη μουσική του εξέλιξη, καθώς ήξερε καλά πως «η μουσική είναι ένα αέναο ταξίδι γνώσεων και μελέτης». Έτσι στα είκοσι ξεκινά μαθήματα με έναν σπουδαίο δάσκαλο. Τον «εθνικό συνθέτη» της χώρας του, τον εμπνευστή και μέντορά του Alberto Ginastera, ο οποίος τον μύησε στη σύνθεση της κλασικής μουσικής. Την εκπαίδευσή του την εμπλούτισε αργότερα με τη μαθητεία κοντά στον κορυφαίο πιανίστα Raul Spirak.
Ο Gran Astor γεννιέται
Ήταν 25 ετών ο Piazzolla όταν σχημάτισε την πρώτη δική του ορχήστρα. Μια Orquesta Típica, ο ήχος της οποίας εξελίχθηκε στον «φορέα» του προσωπικού του στυλ. Έως το 1950 ασχολήθηκε με τη σύνθεση μουσικής για το σινεμά και συνεργάστηκε με τον σκηνοθέτη Carlos Torres Ríos σε δύο ταινίες του. Και τότε αφήνει πίσω την ορχήστρα του, το tango και το μπαντονεόν κι αποφασίζει να ασχοληθεί αποκλειστικά με την σύνθεση γράφοντας -έως το 1954- έξι έργα σε ένα ιδιαίτερο προσωπικό ύφος.
Τον Αύγουστο του 1953 παρουσιάζει στον διαγωνισμό σύνθεσης του Fabian Sevitzky τη «Συμφωνία του Μπουένος Άιρες σε τρεις κινήσεις». Την έπαιξε -υπό τη διεύθυνση του ίδιου του Sevitzky- η συμφωνική ορχήστρα του Radio del Estado με τη σύμπραξη δύο μπαντονεόν. Η συμμετοχή των μπαντονεόν προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις, καθώς το κοινό πίστευε πως ο ήχος τους δεν είχε καμία θέση σε μια συμφωνική ορχήστρα. Παρ’ όλα αυτά ο Piazzolla κερδίζει τον διαγωνισμό και μια υποτροφία στο Ωδείο του Φονταινεμπλώ, στο Παρίσι.
Στο Παρίσι με την Boulanger
Πάμε όμως πάλι πίσω, στην αρχή αυτής της αναφοράς στον Αργεντίνο «εφευρέτη» του nuevo tango. Στο νέο του ξεκίνημα στο Παρίσι ο Astor Piazzolla επιθυμούσε να αποτινάξει το μουσικό του παρελθόν. Όμως η διορατική δασκάλα πολλών σπουδαίων συνθετών απ’ όλον τον κόσμο, η Nadia Boulanger, τον εμπόδισε.
Στις μουσικές που της παρουσίασε δεν διέκρινε κάποιο προσωπικό του συνθετικό ύφος. Διότι, όπως του είπε χωρίς να διστάσει, το tango και το ιδιοφυές αργεντίνικο ταμπεραμέντο του, συνδυασμένο με τη Μεσόγειο που κυλούσε στις φλέβες του και τον ήχο του μπαντονεόν, ήταν η μόνη πραγματική «μουσική του Piazzolla».
Ουδείς προφήτης στον τόπο του
Με το tango του ο Piazzolla έγινε το «κόκκινο πανί» για τους ευέξαπτους συμπατριώτες του και μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην πατρίδα του, τόσο μουσικά όσο και πολιτικά. Το αργεντίνικο ρητό «Στην Αργεντινή όλα μπορούν να αλλάξουν εκτός από το tango» δείχνει την έντονη αντίδραση που συνάντησε. Όμως η μουσική του είχε μεγάλη αποδοχή στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.
Το «nuevo tango», το οποίο αποδέχθηκαν με χαρά τα φιλελεύθερα στρώματα της αργεντινής κοινωνίας, ξεχώριζε από το παραδοσιακό λόγω της ενσωμάτωσης πολλών τζαζ στοιχείων, περίπλοκων συγχορδιών, τη χρήση αντίστιξης και μακριών συνθετικών μορφών παιγμένων από όργανα που δεν χρησιμοποιούνταν στο tango. Φλάουτο, σαξόφωνο, ηλεκτρική κιθάρα, ηλεκτρονικά πλήκτρα, βιμπράφωνο και τύμπανα.
Το 1976 και το 1977 ο Piazzolla έδωσε δύο συναυλίες στην Αργεντινή, που ανέδειξαν το έργο του, το οποίο είχε αρχίσει να γίνεται αναγνωρίσιμο και ο ίδιος ένας αξιοσέβαστος καλλιτέχνης. Στην πρώτη, στο Μπουένος Άιρες, παρουσίασε το «500 motivaciones» με την ορχήστρα Conjunto Electrónico. Το 1978 ίδρυσε ένα ακόμη κουιντέτο και με αυτό ξεκίνησε μια παγκόσμια περιοδεία διάρκειας 11 χρόνων.
Η δικτατορία του στρατηγού Βιδέλα
Στη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας της Αργεντινής, από το 1976 μέχρι το 1983, ο Piazzolla έζησε στην Ιταλία. Επέστρεψε αρκετές φορές στην Αργεντινή, ηχογράφησε εκεί και, τουλάχιστον σε μία περίπτωση, γευμάτισε με τον δικτάτορα Βιδέλα. Ήταν μια σχέση όχι και τόσο φιλική.
«Τι πρόσκληση ήταν αυτή! Στείλανε δυο τύπους με μαύρα κοστούμια και μια επιστολή που πάνω της έγραφε τ' όνομά μου. Έλεγε ότι με περίμενε μια συγκεκριμένη μέρα σε κάποιον συγκεκριμένο τόπο» περιγράφει στη βιογραφία του «Astor Piazzolla, a manera de memorias».
Ανάμεσα στις πάμπολλες συνθέσεις του είναι τραγούδια πολύ γνωστά στη χώρα του, όπως η «Μπαλάντα για έναν τρελό» («Balada para un loco») και το αφιερωμένο στον πατέρα του «Adiós Nonino» που ηχογράφησε πολλές φορές, με διάφορους μουσικούς και σχήματα. Οι βιογράφοι του υπολογίζουν ότι ο Piazzolla συνέθεσε κάπου 3.000 κομμάτια, από τα οποία ηχογράφησε περίπου τα 500.
Ο Astor Piazzolla έδωσε την τελευταία του συναυλία στις 3 Ιουλίου 1990 στην Αθήνα. Η συναυλία στο Ρωμαϊκό Ωδείο, στη σκιά του Παρθενώνα, ηχογραφήθηκε μπροστά στο μαγεμένο κοινό της πρωτεύουσας, με τον Μάνο Χατζιδάκι να διευθύνει την «Ορχήστρα των Χρωμάτων» στα έργα του «Tres tangos para bandoneon y orquesta» («Τρία Τάνγκο για μπαντονεόν και ορχήστρα»), «Adios Nonino» και «Concierto para bandoneon y orquesta» («Κοντσέρτο για μπαντονεόν και ορχήστρα»).
Ήταν η τελευταία ζωντανή του ηχογράφηση και θεωρείται εξαιρετικής σημασίας. Στο Παρίσι, ένα μήνα μετά, έπαθε θρόμβωση. Έμεινε καιρό σε κώμα στο Μπουένος Άιρες, όπου έσβησε δύο χρόνια αργότερα. Το ημερολόγιο έγραφε 4 Ιουλίου 1992.
