Έγραφα στο προηγούμενο σημείωμα ότι το έργο του Ντίκενς κρύβει περισσότερα από όσα η πρώτη ανάγνωση προσφέρει. Περιέχει εν σπέρματι όλη τη θεωρία της Ψυχανάλυσης μισό αιώνα πριν την ανακαλύψει ο Φρόιντ! Πρόκειται για έργο σημερινό, που αντανακλά την εσωτερική δομή του ψυχικού και πνευματικού τοπίου των σύγχρονων κοινωνιών της Δύσης, οι οποίες αδυνατούν να διαχειριστούν το πένθος της πατρικής απώλειας ή τον «θάνατο του Θεού». Προκύπτει μια εγκιβωτισμένη στο σώμα «κρύπτη με καθρέφτη», στην οποία εμφανίζεται το φάντασμα του νεκρού πατέρα - θεού, απειλητικό, ικετευτικό, απαιτητικό, διαιωνίζοντας το πένθος και εμποδίζοντας τη συμβολοποίηση με τον λόγο την εικόνα ή την κίνηση κλείνοντας τον δρόμο για τη ζωή.
Τι είναι το «φάντασμα» στην αγγλική εκδοχή του; Πρέπει να πούμε ότι στην ελισαβετιανή Αγγλία η πίστη στα φαντάσματα (πατρικά και βασιλικά) ήταν υποχρεωτική διά νόμου, με αυστηρές ποινές. Ο νόμος έχει σήμερα ατονήσει, αλλά η πίστη κρατάει. Επίσης, στην Αγγλία της Ελισάβετ, καθολικοί και προτεστάντες είχαν διαφορετική αντίληψη για τα φαντάσματα. Για τους μεν ήταν αμαρτωλές ψυχές καταδικασμένες σε αιώνια περιπλάνηση. Για τους δε, δαίμονες με μορφή αγαπημένων προσώπων για να μας παρασύρουν στην καταστροφή. Σήμερα, χάρη στη συνάντηση της Ψυχανάλυσης με τον μαρξισμό, ελεύθερο από το δικό του «φάντασμα του οικονομισμού», ξέρουμε πια ότι αυτά τα «φαντάσματα» επίσης γεννούν και τρέφουν τον καπιταλισμό.
Στο έργο του Ντίκενς τα εξόριστα πατρικά φαντάσματα του Σκρουτζ και του αφηγητή - συγγραφέα συνθέτουν ένα δίδυμο εικονοείδωλο τυραννικού πατέρα - αφέντη που ανακλάται ανεστραμμένο στον καθρέφτη της κρύπτης. Φιλοχρήματος ο ένας, σπάταλος ο άλλος, μια εικόνα αυθεντική της ενοχής και αυτοτιμωρίας του γιου. Αυτό δίνει το κλειδί του κειμένου: μια αυτοβιογραφία κοινωνικού βάθους με κινούν αίτιο το «αδύνατο πένθος» για τον πατέρα.
Η παράσταση του Εθνικού που είδαμε διαδικτυακά βασιζόταν στην αρχική διασκευή για το θέατρο του Τζακ Θορν, μετάφραση της διασκευής από τον Γιώργο Δεπάστα και νέα μετάφραση της αρχικής διασκευής από τον Γιάννη Μόσχο. Ένα παλίμψηστο οπτικοακουστικό θέαμα σε σκηνοθεσία του Γιάννη Μόσχου, κίνηση Ζωής Χατζηαντωνίου, με μουσική του Θοδωρή Οικονόμου σε διδασκαλία της Μελίνας Παιονίδου, πλούσια σκηνικά - κοστούμια της Τίνας Τζάκα, στίχους τραγουδιών του Σταύρου Σταύρου στη μορφή του μιούζικαλ.
Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες όλων των συντελεστών, κυρίως των ηθοποιών σε πολλαπλούς ρόλους (ξεχώρισα, χωρίς να υποτιμώ τους άλλους, την Αλίκη Αλεξανδράκη, τον Αλέξανδρο Μυλωνά -αν και δεν συμφωνώ με την εικόνα ενός συμπαθούς και φιλικού Σκρουτζ-, την Αριάδνη Καβαλιέρου, την Ευαγγελία Καρακατσάνη, τον Χρήστο Στεργιόγλου), σύνολο δυνατό, χωρίς την απαραίτητη υφολογική ομοιογένεια, που έμενε στην επιφάνεια δίχως να διαπερνά το γιορταστικό κέλυφος του έργου για να εισδύσει στον πυρήνα. Πόσο μάλλον που το ανάλαφρο ύφος του αμερικανικού μιούζικαλ δεν δένει με τους υπόρρητους τόνους βυθού του Ντίκενς. Επέπλεε μια μελοδραματική ιστορία χριστιανικού τάχα «ελέους» και αγάπης ρομαντικής που λυτρώνει. Ελάχιστη παρηγοριά για την ολοκληρωτικά λεηλατημένη ζωή του ανθρώπου.
