Γεννημένος στο Πόρτσμουθ της Αγγλίας το 1812, στην καρδιά της βιομηχανικής επανάστασης, ο Ντίκενς βίωσε από παιδί την άκρα δυστυχία και ανείπωτη φτώχεια που έφερε στη χώρα του, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, το κίνημα της ελεύθερης οικονομίας, με την πιστή, κατά γράμμα εφαρμογή των ιδεών του Άνταμ Σμίθ, ότι μόνη της η αγορά μπορεί να ρυθμίζει με τον καλύτερο τρόπο τα “του οίκου της”, χωρίς ανάγκη εξισορροπητικών μέτρων του κράτους... Ο έμπορος πατέρας Ντίκενς πτώχευσε και φυλακίστηκε, και ο ίδιος ως παιδί βίωσε την κόλαση της παιδικής εργασίας - δουλείας.
Η ελεύθερη αποχαλινωμένη αγορά και ο ελεύθερος, αχαλίνωτος ανταγωνισμός ερήμωσαν την ύπαιθρο, έκαναν τις πόλεις ζούγκλα και γέννησαν, μεταξύ άλλων, το εξαθλιωμένο προλεταριάτο, την παιδική εργασία - δουλεία, την αλματώδη εξάπλωση της αναγκαστικής πορνείας, ιδίως ανηλίκων, την έκρηξη χρήσης ουσιών, τις πανδημίες, τη βία, το χάος που βιώνουμε σήμερα, σε μια Ευρώπη που δεν εννοεί να μάθει από τα παθήματά της και ακολουθεί τους ίδιους δρόμους, που άσφαλτα την οδηγούν σε καταστροφή, προαναγγέλλοντας το τέλος του πολιτισμού όπως τον γνωρίζουμε τα τελευταία πεντακόσια χρόνια.
Μια επιστροφή στον Μεσαίωνα, λένε, αλλά ο Μεσαίωνας δεν υπήρξε αυτό που οι περισσότεροι πιστεύουν, μια εποχή πλήρους βαρβαρότητας. Αντίθετα, μπόρεσε να ελέγξει με τους μηχανισμούς του, μέχρι ενός σημείου, την απληστία, τον εγωτισμό, την κτητικότητα της ανθρώπινης φύσης, μέσα σε ένα πλαίσιο αρκούντως θεμιτό. Το πρόβλημα της Αναγέννησης είναι ότι κράτησε πολύ λίγο, μόλις έναν αιώνα (16ος), καθώς το όραμα του Εράσμου παραχώρησε γρήγορα τη θέση του σε εκείνο του σιδηρόφρακτου Conquistador, κατακτητή - “εκπολιτιστή” (ληστή του πλούτου) των “κατώτερων” λαών, με άλλα λόγια του αδίστακτου, στυγνού αποικιοκράτη.
Με τους Ισπανούς να ανοίγουν τον χορό και τους Άγγλους να ακολουθούν. Πώς, πότε και γιατί έγινε αυτό, δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε. Ένας φωτισμένος Ισπανός και ένας Άγγλος, ο Θερβάντες και ο Σαίξπηρ, μας μιλούν για αυτήν την κεφαλική “πτώση” του ανθρώπου στην άβυσσο. Ας τους διαβάσουμε προσεκτικά.
Ο Ντίκενς εμφανίζεται ταυτόχρονα με την εκπνοή του ρομαντικού κινήματος στην Ευρώπη, για να αποτελέσει, μαζί με τον Μπαλζάκ και τον Ντοστογιέφσκι, την τριάδα των μεγάλων του ρεαλιστικού μυθιστορήματος, πρόδρομο μιας νέας Αναγέννησης, η οποία επίσης ματαιώθηκε.
Σε κάθε περίπτωση ο Ντίκενς, παρά κάποιες περιστασιακές ανισότητες της γραφής του, με έργα όπως ο “Όλιβερ Τουίστ”, ο “Ντέιβιντ Κόππερφηλντ” και οι κορυφαίες “Μεγάλες Προσδοκίες”, στέκει ακλόνητος στο βάθρο των “κοινωνιστών” συγγραφέων, αν μου επιτρέπεται η χρήση αυτού του αδόκιμου όρου. Πόσο μάλλον ότι υπερβαίνει σαφώς το επίπεδο ενός συγγραφέα της μορφής και εξωτερικής πλοκής, για να ανοιχθεί σε ένα μεγάλο ψυχογραφικό και υπαρξιακό συνάμα βάθος.
Από τον καλό κανόνα δεν εξαιρείται ούτε η κακώς θεωρούμενη ως “παιδική” και “ρομαντική” νουβέλα του, “Χριστουγεννιάτικη ιστορία”, που είδαμε σε διαδικτυακή προβολή με το “Εθνικό.” Αλλά, για να ολοκληρώσουμε τα πιο πάνω, υπομονή, αναγνώστη, ώς την επόμενη Κυριακή. Καλή καινούργια χρονιά.
