Η αποδυνάμωση του αντιπάλου σχετίζεται με την ισχυρή δυνατότητα του ανταγωνιστή του να οικειοποιηθεί τις απώλειες; Χάνει δηλαδή ο ένας μόνο όταν είναι ικανός ο άλλος να κερδίζει; Είμαστε σίγουροι; Μήπως χάνει ούτως ή άλλως, ανεξαρτήτως; Οι μετακινήσεις των ψηφοφόρων συμβαίνουν μόνο ανάμεσα στα υπαρκτά κομματικά σχήματα; Ή μπορεί οι πολίτες να διαφεύγουν σε ενδιάμεσους, απροσδιόριστους χώρους; Σε μια σιωπηλή ζώνη, χωρίς πολιτική εκφραστικότητα, χωρίς ευκρινές ιδεολογικό χρώμα; Έχει διαρροή ο σωλήνας και το νερό ούτε ποτίζει το χώμα ούτε συλλέγεται από κάποιον διψασμένο. Πάει στο πεζοδρόμιο. Σπαταλιέται, χάνεται. Κάπως έτσι; Η πρόσφατη πολιτική ιστορία, βέβαια, δείχνει ότι ακόμα και αν τα υπαρκτά κομματικά σχήματα δεν αρκούν, δημιουργούνται νέα για να συλλέξουν τη δυσφορία. Εντούτοις τα τελευταία χρόνια η δυσφορία οδηγεί ένα μέρος του εκλογικού κοινού στο περιθώριο. Το φαινόμενο συνεχώς διογκώνεται και πάντως ευθεία αντιστοίχιση απωλειών και κομματικών ωφελειών δεν υπάρχει.
Στην κρίση της μεταδικτατορικής Δεξιάς απάντησε το παπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ αφού ήταν αδύνατον να απαντήσει η θνήσκουσα Ένωση Κέντρου. Στη δομική κρίση των δύο μεγάλων κομμάτων μετά τη χρεοκοπία του 2010 απάντησε ο μέχρι τότε αμέτοχος και άφθαρτος ΣΥΡΙΖΑ αφού δεν μπορούσε να απαντήσει κανένα άλλο από τα υπάρχοντα σχήματα. Σήμερα, στην προφανή κρίση αξιοπιστίας και συνακόλουθης μειωμένης κοινωνικής επένδυσης δεν φαίνεται να μπορεί να απαντήσει (ακόμα) κάποιος. Στη ζώνη του ημίφωτος οι αδρανοποιούμενοι ψηφοφόροι σε μεγάλο βαθμό παραμένουν ανερμήνευτοι.
Με ποια ιδεολογικά, συναισθηματικά χαρακτηριστικά κατηγοριοποιούνται και ερμηνεύονται οι απογοητευμένοι; Διότι τα φώτα της δημοσιότητας και των ερμηνειών τα τραβάνε τα κομματικά ποσοστά στα οποία διανέμονται οι δυνάμει ψηφοφόροι. Ποιος πρώτος, δεύτερος, τρίτος κ.λπ. Η περιοχή της πολιτικής άρνησης, της επιφύλαξης, της παγωμάρας, είναι γκρίζα και ερμηνευτικά υποβαθμισμένη. Υπάρχει όμως ένα ιδιαίτερο στοιχείο που καθιστά τους απογοητευμένους ή απέχοντες ενεργητικούς και διευρυνόμενους.
Οι γενιές που έχουν ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς και επομένως συνειρμούς από παραδοσιακά και ευκρινή κομματικά «σπίτια» εκλείπουν. Οι μνήμες της Μεταπολίτευσης αδυνατίζουν. Οι παραστάσεις ισχυρού κομματικού στεγάστρου (όχι κατ΄ ανάγκην μεγάλου, αλλά περιγεγραμμένου) αδυνατίζουν. Η «κομματική» διαθεσιμότητα μεγάλων μαζών δεν υφίσταται ή εκπίπτει σε μια ψυχρή επιλογή επαγγελματικής ιδιοτέλειας. Επομένως τα κομματικά «προϊόντα» είναι προκύπτοντα ενός εκλεκτικισμού, συχνά μιας απλής άθροισης, χωρίς τις κινηματικές βοήθειες και λειτουργίες και, φυσικά, χωρίς σοβαρές θεωρητικές ή έστω συναισθηματικές αναφορές. Η ζώνη όμως αυτών που απέχουν δεν είναι ακριβώς σιωπηλή.
Εναν εκτονωτικό μηχανισμό προσφέρει η διαδικτυακή εναλλακτικότητα, όπου εύκολα και συνεχώς ξοδεύει κανείς την πολιτική του ενέργεια. Όχι πάντα ή μόνο με βρισίδια. Αυτή η στέγαση σε μικρόκοσμους, η ψευδαίσθηση διαγγέλματος μέσα από τις αναρτήσεις, η ευκολία ακαριαίου δημόσιου λόγου, κάνει τη δρώσα πολιτική σκηνή εξαιρετικά ακαδημαϊκή, άνευρη ή προβλέψιμη. Της λείπει η «περιπέτεια», την οποία, αντιθέτως, εξασφαλίζει ο δικτυόκοσμος. Για τον δημόσιο χώρο που έχει διαμορφωθεί είναι άραγε συναρπαστική μια συνεδρίαση της Βουλής που μεταδίδεται από το κανάλι της Βουλής ή τα γαμοσταυρίδια κάτω από μια (οποιαδήποτε) είδηση; Γιατί κάποιος να κάτσει να ακούσει κοινότοπες ομιλίες λογογράφων, να ακούσει αυτά που περιμένει ότι θα ακούσει;
Δυο πολιτιστικές παράμετροι συνεργούν στην περιθωριοποίηση ενός μεγάλου ακροατηρίου. Η διέλευση των γενεών που έχουν ισχυρές παραστάσεις από την κομματική ακμή της μεταδικτατορίας (μέχρι και την εκμηδενιστική χρεοκοπία), δηλαδή η μη πρόσληψη των κομμάτων ως ηθικών και πολιτικών υποδειγμάτων, και συγχρόνως η λαοθάλασσα ενός διαδικτυακού ενεργητισμού, ακαριαίου, απολύτως εξατομικευμένου, που θεμελιώνεται και στον ναρκισσισμό. Τα κόμματα για το νέο κοινό δεν είναι το φαντασιακό ισοδύναμο αλλά είτε το απευκταίο είτε το ιδιοτελώς αναγκαίο. Νά το πεδίο δράσης.
