Ο Άλμπιν Κούρτι δηλώνει αισιόδοξος. Ενδεχομένως επειδή είναι νέος ηγέτης ενός νέου κράτους. Μόλις το 2008 το Κόσοβο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του -η Ελλάδα, πάντως, δεν την έχει αναγνωρίσει-, ενώ ο 48χρονος Κούρτι ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας του το 2021. Ο πρωθυπουργός του Κοσόβου ήρθε στην Αθήνα για να παρακαθίσει στο βαλκανικό δείπνο που διοργάνωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από τη Διακήρυξη της Θεσσαλονίκης, την υπόσχεση, δηλαδή, για την ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε. Και πιστεύει ακόμη σ’ αυτή.
Ο Κούρτι βλέπει στην Ενωμένη Ευρώπη τη μοναδική προοπτική για την ειρήνη και την ευημερία για τους λαούς των Βαλκανίων, ενώ υποστηρίζει πως η κυβέρνησή του κάνει τα πάντα για την πλήρη ένταξη της σερβικής μειονότητας. Από την ελληνική κυβέρνηση ζητά την αναγνώριση του Κοσόβου, για την ακρίβεια της ζητά «να ενταχθεί στην πλειονότητα αυτών που μας έχουν αναγνωρίσει στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ», όπως λέει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής.
Τι περιμένατε από το δείπνο στο οποίο προσκάλεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης τους ηγέτες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων και την πρόεδρο της Κομισιόν;
Το σημαντικό από τη συνάντηση των Αθηνών ήταν η προσπάθεια να κερδίσουμε τον χαμένο χρόνο. Πριν από δύο δεκαετίες κανείς δεν θα περίμενε ότι θα καθυστερήσει τόσο πολύ η ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε. Πάντως, με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία υπάρχει η αίσθηση του επείγοντος στην Ευρώπη ότι τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν. Οι άνθρωποι στα κέντρα λήψης των αποφάσεων έχουν αντιληφθεί τη σημασία της συλλογικής προστασίας. Η Ε.Ε. είναι το πιο σημαντικό πολιτικό πρότζεκτ για ειρήνη και ευημερία. Τα Δυτικά Βαλκάνια βεβαίως θα ωφεληθούν από την Ε.Ε., αλλά και θα συνεισφέρουν. Και οι έξι μαζί είμαστε 17,5 εκατομμύρια άνθρωποι, όσο μια μεσαία χώρα της Ε.Ε., π.χ. η Ολλανδία, και το συνολικό ΑΕΠ μας είναι όσο της Σλοβακίας. Άρα δεν αντιπροσωπεύουμε ένα βάρος, όπως λένε οι σκεπτικιστές, αντιπροσωπεύουμε μια ευκαιρία, όπως πιστεύουν οι αισιόδοξοι.
Αντιπροσωπεύετε, όμως, και έναν μεγάλο αριθμό προβλημάτων που δεν έχουν επιλυθεί...
Η Ε.Ε. βοηθάει και στην επίλυση των προβλημάτων. Η παραμονή στο μονοπάτι της ενταξιακής πορείας βοηθάει στην επίλυση των προβλημάτων. Στις διαφορές μεταξύ μας δεν είμαστε πλέον ποτέ δύο παίκτες, υπάρχει πάντα και ο τρίτος παίκτης, η Ε.Ε., η οποία βοηθάει για την εύρεση ευρωπαϊκών λύσεων. Χρειαζόμαστε σχέσεις καλής γειτονίας.
Αν δείτε σήμερα την κατάσταση στην Ευρώπη, η κύρια διένεξη είναι μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, μεταξύ μιας δημοκρατικής χώρας, όπως είναι η Ουκρανία, και μιας αυταρχικής αυτοκρατορίας, όπως είναι η Ρωσία. Για να έχουμε σχέσεις καλής γειτονίας θα πρέπει να γίνουμε δημοκρατικές χώρες. Κατά τη γνώμη μου, οι σχέσεις καλής γειτονίας περιλαμβάνουν, εκτός από το μείζον θέμα της Δημοκρατίας, και αμοιβαίες αναγνωρίσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε ντε γιούρε αναγνώριση χωρίς ντε φάκτο και σε κάποιες το αντίθετο. Για παράδειγμα, η βασική συμφωνία μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας είναι η ντε φάκτο αναγνώριση. Δεν είναι εύκολο να λύσουμε τις διαφορές μας, αλλά είμαστε πολιτικοί ηγέτες για να λύνουμε δύσκολα προβλήματα.
Τα τελευταία νέα από τα Βαλκάνια, πάντως, ήταν η ένταση στο Βόρειο Κόσοβο. Πώς θα καταφέρετε να κερδίσετε την εμπιστοσύνη των Σέρβων πολιτών του Κοσόβου; Ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ένας έντιμος συμβιβασμός με το Βελιγράδι
Στο Κόσοβο το 93% του πληθυσμού είναι Αλβανοί, το 4% Σέρβοι και το 3% Βόσνιοι, Ρομά, Τούρκοι κ.λπ. Το 4% των Σέρβων έχει 10 από τους 38 δήμους, σύμφωνα με το σχέδιο Αχτισάαρι. Έχουν το 17% από τα μέλη των τοπικών συνελεύσεων και κρατημένες γι’ αυτούς 10 από τις 120 έδρες της Βουλής. Υποχρεωτικά κάθε κυβέρνηση του Κοσόβου πρέπει να έχει έναν Σέρβο υπουργό. Η δική μου έχει τον εξαιρετικό Νέναντ Ράσιτς. Πιστεύω, λοιπόν, ότι η ένταξή τους είναι εφικτή. Το κρίσιμο εμπόδιο είναι το Βελιγράδι, το οποίο κάνει μπούλινγκ στους Σέρβους του Κοσόβου. Το ενδιαφέρον είναι ότι δεν κάνει μπούλινγκ στους Σέρβους που ζουν νότια από τον ποταμό Ίμπαρ, αλλά μόνο σε αυτούς στα βόρεια. Δεν πρόκειται, δηλαδή, μόνο για μια εθνικιστική προσέγγιση, αλλά για μια εδαφική εθνικιστική προσέγγιση. Αυτό κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα για μας, διότι η Σερβία είναι μια πολύ πιο ισχυρή χώρα. Ωστόσο, δεν πρόκειται να συμβιβαστούμε παραδίδοντας εδαφική κυριαρχία. Αυτό που κάνουμε είναι να αυξάνουμε τον προϋπολογισμό για τη σερβική κοινότητα, ώστε να χρηματοδοτηθούν νέες επιχειρήσεις, οι αγρότες, τα σχολεία. Δεν θέλουμε να εντάξουμε τους Σέρβους για να τους ελέγξουμε. Θέλουμε να ενταχθούν για να επωφεληθούν. Αντιθέτως, το Βελιγράδι θέλει να εμποδίσει την ένταξή τους για να μπορεί να τους ελέγχει.
Χρειαζόμαστε τη βοήθεια της Ε.Ε. σ’ αυτό το πρότζεκτ της ένταξης. Εγώ είμαι υπέρ του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπέρ του πλουραλισμού και του Κράτους Δικαίου. Δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς αυτά. Δυστυχώς, οι Σέρβοι στο Κόσοβο έχουν μόνο ένα κόμμα, τη σερβική λίστα. Η λογική του Βελιγραδίου είναι ένα κράτος, ένα κόμμα, μια εκκλησία. Εμείς, οι Αλβανοί, έχουμε δεκάδες πολιτικά κόμματα. Κάθε μειονότητα στο Κόσοβο έχει διάφορα κόμματα. Μόνο η σερβική κοινότητα έχει ένα κόμμα. Αλλά δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς πλουραλισμό. Νομίζω, πάντως, ότι κάποια στιγμή θα τα καταφέρουμε.
Τα Βαλκάνια είναι πάντα ενδιαφέροντα, δεν είναι ποτέ βαρετά, αλλά εμείς θα κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε ώστε να μην τα κάνουμε υπερβολικά ενδιαφέροντα.
Θεωρείτε πως υπάρχει πιθανότητα ένταξης του Κοσόβου στους ευρωατλαντικούς θεσμούς με άλυτο, «παγωμένο» το πρόβλημα με τη Σερβία;
Ναι. Εάν μας αναγνωρίσουν η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ρουμανία και η Σλοβακία, μπορούμε να γίνουμε μέλη του ΝΑΤΟ. Οι τομείς στους οποίους η κυβέρνησή μας έχει αυξήσει τον προϋπολογισμό είναι η Υγεία, η Παιδεία, η γεωργία και η άμυνα. Δίνουμε πλέον το 2% του ΑΕΠ μας στην άμυνα, οπότε πληρούμε τους όρους για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Τα 26 από τα 30 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ μας έχουν αναγνωρίσει, 22 από τα 27 μέλη της Ε.Ε. Και για να είμαι ειλικρινής, πιστεύω ότι εάν μας αναγνωρίσουν και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, αυτό θα βοηθήσει και τη Σερβία. Το Βελιγράδι θα το πάρει απόφαση ότι υπάρχουμε. Όσο υπάρχουν χώρες που δεν μας αναγνωρίζουν μένει ζωντανή και η ελπίδα στη Σερβία ότι μπορεί να μην χρειαστεί να αποδεχτεί πλήρως την ύπαρξή μας. Επιπλέον, αυτή η εκκρεμότητα σπρώχνει τη Σερβία πιο κοντά στη Ρωσική Ομοσπονδία, η οποία αντιτίθεται στην ανεξαρτησία του Κοσόβου. Η Σερβία εντείνει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, στον στρατιωτικό και στον οικονομικό τομέα, στους τομείς της ενέργειας, του Πολιτισμού. Και διατηρούνται τα όνειρα για μια «Μεγάλη Σερβία». Θα ήταν για όλους καλύτερο αυτά τα όνειρα να τελειώσουν, να μας αναγνωρίσει η Σερβία, να μπούμε στο ΝΑΤΟ.
Στην Ελλάδα, πάντως, γράφτηκαν πολλά τα τελευταία χρόνια για τη «Μεγάλη Αλβανία». Τις προηγούμενες μέρες είδαμε τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Έντι Ράμα να προσφέρεται ως μεσολαβητής μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινα. Για ποιον λόγο δεν εκτιμήσατε την προσφορά;
Ποτέ δεν υποστήριξα την πρωτοβουλία Open Balkans (Ανοιχτά Βαλκάνια). Εγώ θέλω ευρωπαϊκά Βαλκάνια. Νομίζω ότι τα ανοιχτά Βαλκάνια δεν είναι αρκετά ευρωπαϊκά, ενώ τα ευρωπαϊκά Βαλκάνια είναι απεριόριστα ανοιχτά. Έχουμε εξαιρετικές σχέσεις με την Αλβανία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι ηγεσίες των δύο χωρών συμφωνούμε σε όλα. Θέλουμε την υποστήριξή της, αλλά διαμεσολάβηση μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας δεχόμαστε μόνο από τις Βρυξέλλες.
Ζητήσατε από τον Έλληνα πρωθυπουργό να αναγνωρίσει το Κόσοβο;
Κάθε φορά που συναντιόμαστε με την ελληνική ηγεσία την καλούμε να ενταχθεί στην πλειονότητα αυτών που μας έχουν αναγνωρίσει στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Νομίζω ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να θέσουμε το ζήτημα. Πρέπει, πάντως, να πω ότι έχουμε αυξήσει σχεδόν κατά 40% τις οικονομικές και εμπορικές μας σχέσεις σε σχέση με πέρυσι. Επίσης, κάλεσα ελληνικές επιχειρήσεις να επενδύσουν στον ενεργειακό τομέα στο Κόσοβο. Η ενεργειακή στρατηγική μας 2022-2030 προβλέπει την παραγωγή ενέργειας 400 μεγαβάτ, αιολικής και ηλιακής. Ο διαγωνισμός για ένα ηλιακό πάρκο 100 μεγαβάτ είναι ανοιχτός μέχρι τις 29 Σεπτεμβρίου. Καλούμε τις ελληνικές επιχειρήσεις να πάρουν μέρος.
Πέρα από την ενίσχυση των διμερών οικονομικών σχέσεων, θεωρείτε ότι υπήρξε βελτίωση και στο πολιτικό επίπεδο; Δεν ακούσαμε από καμία ελληνική κυβέρνηση, από το 2008 που το Κόσοβο κήρυξε την ανεξαρτησία του, ότι σκοπεύει να το αναγνωρίσει.
Νομίζω ότι η ατμόσφαιρα μεταξύ των δύο χωρών μας είναι πιο θετική από ποτέ. Ο προηγούμενος υπουργός των Εξωτερικών, ο Νίκος Δένδιας, ήρθε έξι φορές στο Κόσοβο μέσα σε δυόμισι χρόνια, συνολικά τον συνάντησα δέκα φορές. Ελπίζω ότι και ο νέος υπουργός Εξωτερικών θα είναι το ίδιο ενεργός. Επίσης, είναι καλοδεχούμενη η πρόθεση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να παίξει πιο ενεργό ρόλο στα Βαλκάνια. Το Κόσοβο και η Ελλάδα δεν έχουν κανένα ανοιχτό ζήτημα. Εδώ και λίγα χρόνια έχει αναβαθμιστεί το στάτους του γραφείου του Κοσόβου στην Αθήνα, θα θέλαμε, όμως, να γίνει γραφείο Διασύνδεσης.
Για μας είναι σημαντικό να μας αναγνωρίσει η Ελλάδα το ταχύτερο, έχουμε άλλωστε την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ΔΔΧ), σύμφωνα με την οποία η ανεξαρτησία του Κοσόβου δεν παραβίασε το Διεθνές Δίκαιο. Μετά από αυτό η νομική συζήτηση έχει λήξει, καθώς δεν υπάρχει ανώτερο δικαστήριο από το ΔΔΧ στον πλανήτη. Να σας θυμίσω ότι η απόφαση της Χάγης για το Κόσοβο δεν έχει καμία σχέση με την εντελώς αντίθετη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για το Κυπριακό τον Νοέμβριο του 1983 (σ.σ.: όταν το ψευδοκράτος στην Κύπρο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του). Κάτι που έχει επισημάνει και ο Νίκος Δένδιας.
Πέρασαν 30 χρόνια από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και ακόμη καμία μειονότητα δεν αισθάνεται ασφαλής στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Πώς βλέπετε το μέλλον των εγγονιών μας στην περιοχή;
Ο κόσμος είναι πολύ παγκοσμιοποιημένος για να σκέφτεται κανείς σε επίπεδο περιοχής. Νομίζω ότι πρέπει να σκεφτόμαστε παγκόσμια και να εστιάζουμε στην ήπειρό μας, στην Ευρώπη. Η Ευρώπη φτάνει από την Ελλάδα μέχρι την Ιρλανδία και από τη Φινλανδία μέχρι την Πορτογαλία. Και μέσα στην Ευρώπη είναι τα Βαλκάνια. Τα ευρωπαϊκά Βαλκάνια. Ο 20ός αιώνας ήταν ο αιώνας της Γιουγκοσλαβίας, της Γιουγκοσλαβίας του βασιλιά Καραγκεόργκιεβιτς, της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, της Γιουγκοσλαβίας του Μιλόσεβιτς. Για να έχουμε ειρήνη, πιστεύω ότι χρειαζόμαστε αμοιβαίες αναγνωρίσεις μεταξύ των χωρών, μια σχετική συμμετρία στα δικαιώματα των μειονοτήτων και να βασιζόμαστε σε αξίες, όχι μόνο σε συμφέροντα. Χρειαζόμαστε, επίσης, ακόμη περισσότερη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Είναι πολύ σημαντική η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη απέναντι στην Ουκρανία, αλλά χρειαζόμαστε περισσότερη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ανάμεσα στα έθνη και στα κράτη της ηπείρου μας.
Χρειάζεται, επίσης, μια εσωτερική μεταρρύθμιση στην Ε.Ε., που θα πάει χέρι με χέρι με τη διεύρυνσή της. Είναι βασικό κεφάλαιο για τα παιδιά και τα εγγόνια μας η αλληλεγγύη. Αλλιώς οι εντάσεις θα συνεχιστούν και οι κίνδυνοι θα επανεμφανιστούν.
