Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
21.1°C24.7°C
2 BF 40%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
18.6°C23.8°C
3 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C23.2°C
2 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.9°C22.4°C
2 BF 52%
Σύγχρονο κράτος με αποκέντρωση και Αυτοδιοίκηση στην υπηρεσία του πολίτη
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Σύγχρονο κράτος με αποκέντρωση και Αυτοδιοίκηση στην υπηρεσία του πολίτη

Αίθουσα συνεδριάσεων

Η αποκέντρωση και η Αυτοδιοίκηση στη σημερινή τους μορφή αποτελούν έννοιες σύμφυτες με αυτή του σύγχρονου κράτους. Το σύγχρονο κράτος σήμερα δεν νοείται παρά μόνο με έντονα αποκεντρωμένο χαρακτήρα και με ισχυρούς θεσμούς διοίκησης των τοπικών υποθέσεων, δηλαδή Αυτοδιοίκησης. Δεν είναι τυχαίο ότι σε ολόκληρη την Ευρώπη οι αποκεντρωμένοι θεσμοί ενδυναμώνονται.

Δύο λόγοι οδηγούν σ’ αυτή την εξέλιξη. Καθώς ολοένα και περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται σε υπερεθνικό επίπεδο, το σύγχρονο κράτος αποδεικνύεται «μικρό» για τις μεγάλες υποθέσεις και υπερβολικά μεγάλο και δυσκίνητο για τις υποθέσεις τοπικού και περιφερειακού χαρακτήρα.

Υπάρχει ακόμη ένας σημαντικός λόγος για την ανάπτυξη των αποκεντρωμένων αυτοδιοικητικών θεσμών του σύγχρονου κράτους. Είναι η ανάγκη διατήρησης βασικών εθνοτικών χαρακτηριστικών, όπως μεταξύ των άλλων η γλώσσα, ο πολιτισμός, οι αξίες και ο τρόπος ζωής, που καθιστούν τον πλησιέστερο στον πολίτη θεσμό, όχημα ασφαλές για το ταξίδι στη νέα εποχή.

Ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες το κράτος δίνει λόγο και ρόλο πρωταγωνιστικό στις τοπικές κοινωνίες, μεταξύ των άλλων στα ζητήματα της Υγείας, της Παιδείας όλων των βαθμίδων, στον δημόσιο χαρακτήρα των κοινωνικών αγαθών, καθώς επίσης στη συνοχή, με στήριξη της παραγωγικής βάσης που αναπτύσσεται στην περιοχή και της απασχόλησης.

Η ελληνική πραγματικότητα

Αυτά βέβαια συμβαίνουν αλλού. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. με άλλοθι τις πολύπλευρες κρίσεις, που οι δικές της πολιτικές βαθαίνουν, υψώνει απροσπέλαστα τείχη συγκεντρωτισμού στη διαχείριση πόρων και αρμοδιοτήτων.

Στην Ελλάδα το υπουργείο, για παράδειγμα, δηλαδή ο υπουργός, καθορίζει την πρόσβαση σε πόρους στους δήμους ακόμη και για πάρκα, πλατείες, δρόμους και πεζοδρόμους και δυστυχώς ομοϊδεάτες δήμαρχοι το ανέχονται αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες.

Ποιοι θολώνουν το όραμα του Ρήγα;

Το 1797 ο Ρήγας Φεραίος στη Χάρτα του, και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο που αφορά το πολίτευμα, συμπυκνώνει με απλό και σαφή τρόπο κάποιες διαχρονικές αλήθειες.

Περί της Δημοκρατίας:

Αρθρο 1: Η Ελληνική Δημοκρατία είναι μία, μ’ όλον οπού συμπεριλαμβάνει εις τον κόλπον της διάφορα γένη και θρησκείας δεν θεωρεί τας διαφοράς των λατρειών με εχθρικόν μάτι είναι αδιαίρετος, μ’ όλον οπού ποταμοί και πελάγη διαχωρίζουν ταις επαρχίαις της, αι οποίαι όλαι είναι συνεσφιγμένον αδιάλυτον σώμα.

Περί διαιρέσεως του λαού:

Αρθρο 2: Ο ελληνικός λαός, τουτέστιν, ο εις τούτο το βασίλειο κατοικών, χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και γλώσσης, διαμοιράζεται εις πρώτας συναθροίσεις εις τας τοπαρχίας, δια να βάλη εις πράξιν την αυτοκρατορικήν εξουσίαν του ήγουν συναθροίζεται εις κάθε επαρχίαν δια να δώση την γνώμην του επάνω εις κανένα πρόβλημα.

Αρθρο 3.: Διαμοιράζεται δια την ευκολίαν της διοικήσεως και δια να γίνεται η δικαιοσύνη ομοιοτρόπως, εις επαρχίας, τοπαρχίας και προεστάτα. Ήγουν επαρχία λέγεται η Θεσσαλία, τοπαρχία η Μαγνησία (ήγουν του Βόλου τα χωρία) και προεστάτον η πολιταρχία της Μακρυνίτζας επάνω εις δώδεκα χωρία.

Αυτά τότε. Όμως ας αναφερθούμε στο σήμερα.

Σήμερα, σε μια περίοδο πολύπλευρης κρίσης είναι απαραίτητο και να διεκδικηθεί και να διαμορφωθεί ένας νέος καταστατικός χάρτης Αυτοδιοίκησης.

Χάρτης που θα έχει θεσμική σαφήνεια στο πεδίο των αρμοδιοτήτων καθώς και των πόρων. Και αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει κυβέρνηση που θα εκφράσει τις ανάγκες μιας διαφορετικής κοινωνικής πλειονότητας από αυτή που υπηρετεί η Ν.Δ.

Κοινός τόπος πρέπει να γίνεται ότι στο αίτημα αλλαγής του κοινωνικού και παραγωγικού μοντέλου πρέπει να εμπεριέχεται και η άρση των γεωγραφικών ανισοτήτων.

Ιδιαίτερα στο κεφάλαιο των πόρων, η κύρια θεσμική θωράκιση στη συγκεκριμένη περίοδο πρέπει να στοχεύει σε σαφείς ρυθμίσεις που θα ανταποκρίνονται στην κατοχύρωση πρόσβασης σε όλα τα προγράμματα με μέριμνες δεσμευτικές που αίρουν τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες και διασφαλίζουν τη συνοχή.

Σήμερα όμως συμβαίνει το αντίθετο. Ακόμη και οι προβλεπόμενοι κεντρικοί αυτοτελείς πόροι αποδίδονται μειούμενοι στους ΟΤΑ. Οι αριθμοί όμως είναι αμείλικτοι. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα όπου όλοι οι ποσοτικοί δείκτες που αφορούν την Τ.Α., είτε ως ποσοστό του ΑΕΠ είτε ως ποσοστό των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού, είναι σε θλιβερό κατήφορο.

Η εποχή της τεχνολογικής επανάστασης και των μεγάλων ανακατατάξεων δεν συγχωρεί καθυστερήσεις και αναβλητικότητα. Είναι ώρα για αποφάσεις. Είναι ώρα για ρήξεις και τομές. Για να γίνει συγκεκριμένη η στόχευση του αγώνα που οδηγεί όχι απλά στο φτιασίδωμα του υπερσυγκεντρωτικού κράτους αλλά στην ανατροπή του.

Να ανοίξει ο δρόμος που οδηγεί σε μια μεγάλη μεταρρύθμιση με στόχο ένα σύγχρονο κράτος στην υπηρεσία του πολίτη. Η οικοδόμηση του σύγχρονου κράτους. Πώς ορίζεται όμως σήμερα το σύγχρονο κράτος και, κυρίως, πώς οικοδομείται;

Η διεθνής αλλά και η ελληνική εμπειρία δείχνουν ότι έχουν προτεραιότητα σε μια τέτοια συζήτηση τρεις τομείς: αρμοδιότητες, δομές και πόροι.

Αποκέντρωση αρμοδιοτήτων

Πρώτα απ’ όλα και σε ό,τι αφορά τις αρμοδιότητες, αυτές πρέπει να ασκούνται στο πλησιέστερο στον πολίτη επίπεδο. Στην Ελλάδα έχουν εγκαταλειφθεί ακόμη και τα τοπικά συμβούλια. Οι αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας υιοθετήθηκαν από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και η Ελλάδα αποτελεί τη θλιβερή εξαίρεση.

Δεν είναι τυχαίο ότι η προγραμματική πρόταση που προβάλλει ο προοδευτικός χώρος για πολιτική αλλαγή εμπεριέχει στον πυρήνα του, μεταξύ των άλλων, και την εκπόνηση ενός μεγάλου επιχειρησιακού σχεδίου που θα δίνει πρόσβαση και χρηματοδοτικά εργαλεία με αντικειμενικά και δίκαια κριτήρια στους προαναφερθέντες στόχους.

Σε σύγκρουση η ευρωπαϊκή εμπειρία με την ελληνική πραγματικότητα

Αν μπει κανείς στον κόπο να διαβάσει τους δείκτες των διεθνών ινστιτούτων με τους οποίους αξιολογείται η ανταγωνιστικότητα μιας χώρας, θα διαπιστώσει με έκπληξη ότι οι περισσότεροι αποτελούν τοπική υπόθεση!

Η Ελλάδα με κυβέρνηση Ν.Δ. κατέχει τα πρωτεία στις ανισότητες και στη συρρίκνωση της εγχώριας παραγωγικής βάσης. Δεν πρόκειται για κακοδαιμονία, ούτε για ελαττώματα της φυλής μας. Απλά στα προγράμματα εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων, πράσινης μετάβασης, πρόσβασης στις νέες τεχνολογίες, καθετοποίησης και άρσης των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων η Ν.Δ. έχει υψώσει τείχη απροσπέλαστα συμμετοχής.

Δομές-Θεσμοί

Αλλά πώς μπορεί να υπάρξει σύγχρονο κράτος χωρίς οι δομές και οι θεσμοί να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των πολιτών;

Γι’ αυτό πρέπει να διαμορφωθεί ένας νέος κώδικας δήμων και κοινοτήτων, που μεταξύ των άλλων πρέπει να περιλαμβάνει ειδικές μέριμνες για τον νησιωτικό-ορεινό χώρο και τη μητροπολιτική διακυβέρνηση.

Εκλογή δημάρχου

Δεν υπάρχει κανένας σοβαρός λόγος που να αιτιολογεί την εκλογή δημάρχου με μειωμένο ποσοστό. Αντίθετα, κατά το ευρωπαϊκό μοντέλο τρέπει να ενισχυθούν οι προγραμματικές συγκλίσεις για να καθίσταται η κοινωνική θέληση συμμέτοχος.

Πόροι

Ολη η συζήτηση για το σύγχρονο κράτος μοιάζει με το «μετέωρο βήμα του πελαργού» εάν δεν προσεγγιστεί με βάση τον ευρωπαϊκό μέσο όρο το ζήτημα των πόρων. Τρία είναι τα σημεία κλειδιά που πρέπει να χαρακτηρίζουν τη χρηματοδότηση της Αυτοδιοίκησης:

1. Η δυνατότητα άντλησης τοπικών εσόδων.

2. Η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων με τους αναγκαίους πόρους.

3. Η αρχή της σύγκλισης υπέρ των ασθενέστερων ΟΤΑ, με διαρκή αναδιανομή.

Ο μισός πληθυσμός της χώρας συνωστίζεται στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα. Χωρίς αμφιβολία, το πρόβλημα είναι αποτέλεσμα του οικονομικού μοντέλου της χώρας. Η περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας αποτελεί από κάθε άποψη το σοβαρότερο πρόβλημα με βαθύτατα πολιτικές προεκτάσεις.

Γι' αυτό ακριβώς στις επερχόμενες εκλογές η αναμέτρηση δεν μπορεί να περιοριστεί σε ανταγωνισμούς δήθεν καλύτερης διαχείρισης του συγκεντρωτικού, υπέρ των ολίγων ισχυρών και ημετέρων, κράτους. Με τη θέληση του λαού μπορεί να ανοίξει ο εναλλακτικός δρόμος που στοχεύει σε ένα σύγχρονο κράτος με αποκέντρωση και Αυτοδιοίκηση.

Ο Χάρης Τσιόκας είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL