Χωρίς συμφωνία για κυρώσεις αλλά με γενική αναφορά στα άρθρα της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναφέρονται σε κυρώσεις, επιτεύχθηκε η συμφωνία στη Σύνοδο Κορυφής για την Τουρκία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τρίτο κείμενο συμπερασμάτων, που τελικά μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις συμφωνήθηκε, δεν χρησιμοποιείται ρητά ο όρος «κυρώσεις».
Όπως αναφέρεται: «σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, συμπεριλαμβανομένων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 ΣΛΕΕ, προκειμένου για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της».
Αυτό σημαίνει ότι δεν συμφωνήθηκαν ούτε συγκεκριμένες κυρώσεις, ούτε αυτόματος μηχανισμός κυρώσεων σε περίπτωση νέων προκλήσεων από την πλευρά της Τουρκίας.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανώς αμήχανος δήλωσε ότι είναι απόλυτα ικανοποιημένος από τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής και ότι ««Προσμένουμε το συντομότερο δυνατόν στην έναρξη των διερευνητικών επαφών όπως τα δύο μέρη έχουν δεσμευθεί».
Από κυρώσεις, εργαλειοθήκη!
Αίσθηση προκάλεσε η απάντηση της Προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία επιμελώς απέφυγε να χρησιμοποιήσει τον όρο «κυρώσεις» αλλά τη λέξη «εργαλειοθήκη».
Όπως είπε υπάρχουν δύο εργαλειοθήκες: «η μία για μια κατάσταση που δε θέλουμε – την περίπτωση δηλαδή που η Τουρκία πάλι προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες». Η δεύτερη εργαλειοθήκη αφορά μια πιο θετική ατζέντα, συμπλήρωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σημειώνοντας ότι η Τουρκία πρέπει να αποδείξει ότι έχει βούληση να διεξαγάγει πραγματικά εποικοδομητικό διάλογο με την ΕΕ.
Στο κείμενο, σύμφωνα με πληροφορίες, αναφέρεται, επίσης, πως πρέπει να υπάρξουν δημιουργικές προσπάθειες για να σταματήσουν οι παράνομες ενέργειες και αν αυτές διατηρηθούν, η ΕΕ είναι έτοιμη να ανοίξει μια θετική πολιτική ατζέντα με την Τουρκία, περιλαμβάνοντας σε αυτή τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης. Ζητά επίσης να διεξαχθεί διεθνής σύσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο για να αντιμετωπιστούν τα ανοικτά θέματα.
Οι ηγέτες της ΕΕ, σημείωσαν ακόμα ότι όλες οι διαφορές πρέπει να επιλυθούν μέσω διαλόγου και βάσει του διεθνούς δικαίου ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.
Υποχώρηση
Η υποχωρητική λογική που επέδειξε εξ αρχής η Αθήνα είχε τελικά αποτέλεσμα να μην υπάρξει η παραμικρή αναφορά σε πρόσφατη παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας από την Τουρκία. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως στο κείμενο υπάρχει η γενικόλογη αναφορά πως «η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα [Ελλάδας και Κύπρου] πρέπει να γίνονται σεβαστά».
Το Συμβούλιο είδε τελικά παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων μόνο της Κύπρου. «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας οι οποίες πρέπει να τερματιστούν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απόσχει στο μέλλον από παρόμοιες ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου» αναφέρεται στο κείμενο, ενώ δημιουργούνται ερωτήματα γιατί η ελληνική κυβέρνηση δεν επεδίωξε να καταγραφεί ανάλογη αναφορά για την Ελλάδα.
Η συμβιβαστική λογική του Κυριάκου Μητσοτάκη φάνηκε επίσης από το γεγονός πως το Συμβούλιο προτίθεται, σύμφωνα με το κείμενο, να προωθήσει «θετική ατζέντα» για τις ευρωτουρκικές σχέσεις υπό τον όρο πως «θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες να τερματιστούν οι παράνομες ενέργειες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου».
Με άλλα λόγια δεν τίθεται ως όρος η παύση αυτών καθαυτών των παράνομων ενεργειών, αλλά το να συνεχιστούν οι προσπάθειες, γενικά και αόριστα.
Ήττα σε όλα
Νωρίτερα χτες το κυβερνητικό περιβάλλον ανέφερε πως είχε καταθέσει αντιπρότασημε την οποία ζητούσε να υπάρχουν στο κείμενο οι εξής αναφορές:
- «Η ΕΕ παραμένει δεσμευμένη στη δημιουργία περιβάλλοντος εμπιστοσύνης και ενός περιβάλλοντος συνεργασίας και κοινά επωφελούς συνεργασίας με την Τουρκία».
- «Οι μονομερείς έρευνες για υδρογονάνθρακες πρέπει να τερματιστούν αμέσως».
- «Η Τουρκία να δεσμευθεί στον διάλογο με καλή πίστη και να απέχει από μονομερείς ενέργειες που θα έρθουν σε αντίθεση με τα συμφέροντα της ΕΕ και θα παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών, κάτι το οποίο αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση».
- «Η ΕΕ καλωσορίζει τα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και την ανακοίνωση της επανέναρξης άμεσων διερευνητικών επαφών για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ των δύο κρατών, μέσω διαπραγματεύσεων και προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο».
- «Η ΕΕ επαναλαμβάνει πως μονομερείς ανακοινώσεις θαλάσσιων δικαιοδοσιών όπως στον χάρτη Γαλάζια Πατρίδα δεν συνάδουν με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα για τρίτες χώρες».
Καμία από τις παραπάνω αναφορές δεν συμπεριελήφθη τελικά στο κείμενο συμπερασμάτων, ακόμα και μετά από σύσκεψη που έλαβε χώρα με τη συμμετοχή των Μητσοτάκη, Μέρκελ, Μακρόν, Αναστασιάδη και Μισέλ.
Τι υποστηρίζουν κυβερνητικές πηγές
Κυβερνητικές πηγές προσπάθησαν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις σημειώνοντας ότι το τελικό κείμενο που υιοθετήθηκε είναι καλύτερο για τις θέσεις της Ελλάδας και της Κύπρου από εκείνο που είχε προταθεί αρχικά.
Ως προς τις κυρώσεις, κυβερνητικές πηγές υποστήριξαν ότι γίνεται σαφής αναφορά σε συγκεκριμένα άρθρα των Συνθηκών για την επιβολή κυρώσεων (29, 215).
Όσον αφορά στις διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδα-Τουρκίας, ανέφεραν ότι: «Καθίσταται σαφές ότι οι διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας αφορούν την Οριοθέτηση Θαλάσσιων ζωνών (Υφαλοκρηπίδα - ΑΟΖ). Είναι σαφές πως για πρώτη φορά η συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου βρέθηκε στο επίκεντρο μιας μαραθώνιας συνεδρίασης της Συνόδου Κορυφής, δεν αποτέλεσε απλά ένα μέρος της υπό συζήτηση ατζέντας», συμπλήρωσαν.
