Επειτα από μια περίοδο υποχώρησης των τιμών στις βασικές πρώτες ύλες διατροφής (δημητριακά, ζάχαρη, χυμοί, κρέας, ρύζι κ.ά.) στην παγκόσμια αγορά, η πλήρης ανατροπή των όρων του διεθνούς εμπορίου που προκαλείται από τις ενέργειες της κυβέρνησης Τραμπ δημιουργεί προϋποθέσεις μείωσης της διεθνούς ζήτησης. Η αναμενόμενη μείωση της κατανάλωσης λόγω της επιβάρυνσης των τιμών με τους πρόσθετους δασμούς θα πιέσει τελικά την τιμή παραγωγού. Αλλά αυτή είναι η μία πιθανή εκδοχή.
Από την άλλη, αν και οι κλιματολογικές συνθήκες προς το παρόν έχουν ευνοήσει την παραγωγή δημιουργώντας υψηλή προσφορά για την πλειονότητα των προϊόντων, οι δυσκολίες που έχουν εμφανιστεί στην εφοδιαστική αλυσίδα, κυρίως λόγω της επιβολής του καθεστώτος υψηλών δασμών, θεωρείται πιθανό να επιβαρύνουν και τις τιμές καταναλωτή. Αντιθέτως, αναμένεται να πιέσουν τις τιμές για τους παραγωγούς, οι οποίοι θα υποχρεωθούν να πωλούν χαμηλότερα για να διοχετεύσουν το προϊόν τους στις αγορές.
Προς το παρόν ο «τυφώνας Τραμπ» λειτουργεί ως παράγοντας τεράστιας αβεβαιότητας, γεγονός που μάλλον έχει επίσης τις επιπτώσεις του, κάτι που εκφράζεται με έντονη μεταβλητότητα τιμών προς πάσα κατεύθυνση.
Οι τιμές στο τρίμηνο και στο δωδεκάμηνο. Σύγκριση με την Ελλάδα
Με εξαίρεση το βόειο κρέας, του οποίου η τιμή διατηρεί τη σταθερή ανοδική της τάση από τη μετά την πανδημία περίοδο αλλά και καθ’ όλη τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας, οι τιμές των υπόλοιπων βασικών τροφίμων, που αποτελούν και τη βάση για το μεγαλύτερο τμήμα της παραγωγής ειδών διατροφής (σιτηρά, καλαμπόκι, ζάχαρη, ρύζι κ.λπ.), καταγράφουν κατά βάση καθοδική πορεία (χαρακτηριστικά τα στοιχεία που παραθέτουμε στους δημοσιευόμενους πίνακες από την ανάλυση του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής της Τράπεζας Πειραιώς σε σύγκριση με τα αντίστοιχα στοιχεία δωδεκαμήνου της ΕΛΣΤΑΤ). Ενδεικτικά:
* Σιτάρι: +1,5% στην Ελλάδα, +1,04% στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων.
* Ζάχαρη: +3,8% στην Ελλάδα, -7,42% στις διεθνείς αγορές.
* Βόειο κρέας: +5,7% στην Ελλάδα, +11,06 στις διεθνείς αγορές.
Οι τάσεις του τελευταίου διμήνου, παρά την καταγραφόμενη αύξηση του ετήσιου πληθωρισμού τροφίμων στην Ελλάδα στο 2,5%, είναι μάλλον ανησυχητικές. Ειδικότερα:
* Σιτάρι: -10,2% στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων, +2,3% τα ζυμαρικά και άλλα παράγωγα προϊόντα στην Ελλάδα.
* Ζάχαρη: -5,11% στις διεθνείς αγορές, +7,4% (!) στην Ελλάδα.
* Βόειο κρέας: +2,4% στις διεθνείς αγορές, -1,2% στην Ελλάδα.
Πάντως πρέπει να σημειωθεί ότι η συγκράτηση του πληθωρισμού τροφίμων στο δωδεκάμηνο Φεβρουάριος 2024-2025 στην Ελλάδα οφείλεται βασικά στην υποχώρηση κατά 16,9% της τιμής του ελαιόλαδου.
Αθροιστικά για την περίοδο 2021-2024 ο πληθωρισμός τροφίμων άγγιξε το 29%, ενώ την περίοδο 2010-2020 ήταν μόλις στο επίπεδο του 5,5% [συνολικά από το 2010 ως το 2024 34,81%, με αντίστοιχη συνολικά για τη δεκαπενταετία αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος κατά 14,79% (η αύξηση των κατώτατων μισθών και των συντάξεων είναι χαμηλότερη)]. Αυτή η εξέλιξη έχει οδηγήσει στη μείωση της κατανάλωσης για τη συντριπτική πλειονότητα των νοικοκυριών.
Οι προοπτικές
Οσο κι αν εκ πρώτης όψεως φαίνεται περίεργο, η εμπορική πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ, που πυροδότησε αντίστοιχα αντίποινα από τις θιγόμενες χώρες και κυρίως την Κίνα, επέδρασε αρνητικά στις προ φόρων τιμές των βασικών τροφίμων, καθώς η επιβολή δασμών εξ αντικειμένου εκτιμήθηκε πως θα οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης λόγω επιβάρυνσης των τιμών του τελικού καταναλωτή με το βάρος των δασμών. Παρουσιάζεται δηλαδή -τουλάχιστον σε μια μεταβατική περίοδο μέχρι την ύπαρξη συμφωνιών που θα οδηγήσουν σε νέες διεθνείς ισορροπίες- το ασυνήθιστο φαινόμενο οι τιμές λιανικής να ανεβαίνουν για εξωγενείς λόγους (δασμοί) και οι τιμές παραγωγού να πιέζονται προκειμένου να απορροφηθούν οι ανατιμητικές πιέσεις για τον τελικό καταναλωτή.
Οι ειδικοί θεωρούν πως μέχρι να επιτευχθούν συμφωνίες (οι διαπραγματεύσεις ήδη έχουν ξεκινήσει) θα υπάρξει περίοδος έντονης μεταβλητότητας των τιμών. Θεωρείται πιθανή μια εμπορική συμφωνία των ΗΠΑ με την Κίνα ενόψει της νέας καλλιεργητικής περιόδου στις πρώτες για την περίοδο 2025-2026, κάτι που θα επηρεάσει κυρίως τις τιμές των σιτηρών, καθώς η επιβολή δασμών από την Κίνα στο εισαγόμενο αμερικανικό καλαμπόκι θα μεταβάλει το τοπίο της αγοράς.
Ο συνδυασμός του πολέμου δασμών με την αναμενόμενη μείωση της ζήτησης και τα υφεσιακά φαινόμενα στις δυτικές οικονομίες, που ήδη εκδηλώνονται επίσης, αναμένεται να πιέσουν τις τιμές. Όλα αυτά όμως θα μπορούσαν να αλλάξουν αν υπάρξουν φυσικές καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες θα επηρεάσουν αρνητικά την παραγωγή τροφίμων, κυρίως για προϊόντα που ο βασικός όγκος παραγωγής πραγματοποιείται στην αμερικανική ήπειρο (π.χ., καλαμπόκι).
