Σημαντικές θα είναι οι συνέπειες για την ελληνική οικονομία εξαιτίας της αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατά 0,50%, ενώ μέσα στον Σεπτέμβριο αναμένεται και μια δεύτερη κίνηση.
Η συγκεκριμένη κίνηση έχει ως συνέπεια να αυξηθούν οι δόσεις όσων έχουν δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο. Έτσι, η αλλαγή στα επιτόκια αναμένεται να φέρει τα πάνω κάτω στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Κι ακόμη δεν έχει αποφασιστεί από την ΕΚΤ πόσο θα αυξηθούν τα επιτόκια μέχρι το τέλος της χρονιάς. Όμως τα δάνεια είναι σίγουρο ότι θα γίνουν ακριβότερα και τα νοικοκυριά θα πρέπει να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη.
Υπό άλλες συνθήκες αυτή η αύξηση των επιτοκίων δεν θα προκαλούσε μεγάλη ανησυχία, ωστόσο έρχεται ως... κερασάκι στην τούρτα της ακρίβειας και ενώ η αβεβαιότητα για την πορεία της οικονομίας ενισχύεται μέρα με τη μέρα και ενόψει ενός δύσκολου χειμώνα.
Τα κυμαινόμενα επιτόκια και το παράδειγμα
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τον Μάιο του 2022 το μέσο κυμαινόμενο επιτόκιο στην ελληνικά αγορά στεγαστικών δανείων διαμορφώθηκε στο 2,60% και το σταθερό γύρω στο 2,65% (χωρίς την εισφορά του 0,12%), με το μέσο επιτόκιο στο σύνολο να διαμορφώνεται κοντά στο 3%. Τον Ιούνιο τα αντίστοιχα επιτόκια ήταν αυξημένα κατά περίπου 40 μονάδες βάσης.
Για το 3ο τρίμηνο του 2022 η ζήτηση για στεγαστικά δάνεια αναμένεται να παραμείνει σχεδόν αμετάβλητη και ένας από τους λόγους, σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, είναι η ανοδική πορεία των ενοικίων, κάτι που κάνει πιο ελκυστική για χιλιάδες νοικοκυριά την αγορά κατοικίας σε σχέση με την ενοικίαση.
Είναι βέβαιο ότι οι δανειολήπτες θα δουν αυξήσεις στις δόσεις τους ως αποτέλεσμα της ενίσχυσης των διατραπεζικών δεικτών Euribor. Σύμφωνα με αναλυτές, το Euribor τριών μηνών δεν αποκλείεται να φτάσει ακόμη και το 1,50% μέσα στο επόμενο δωδεκάμηνο, ανάλογα πάντα με τη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ, αλλά και με την αβεβαιότητα στις αγορές λόγω της εν εξελίξει κρίσης.
Σε ένα στεγαστικό δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο σήμερα 2,75% (Euribor τριών μηνών+περιθώριο 2,75%) το ετησιοποιημένο κόστος μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και το 4% μέσα σε 12 μήνες. Σε αυτό το ενδεχόμενο, ανά 100.000 ευρώ δανείου διάρκειας 20 ετών, η μηνιαία δόση θα αυξηθεί, από τα 540 ευρώ σήμερα, στα 620 ευρώ. Υψηλότερα δηλαδή κατά 80 ευρώ.
Επιβάρυνση στο δημόσιο χρέος
Ένα από τα βασικότερα συμπεράσματα της Έκθεσης Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι ότι αυτό παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ευαισθησία στην αύξηση των επιτοκίων σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά το κόστος εξυπηρέτησής του και τη μεγέθυνσή του. Η ΕΚΤ αναφέρει ότι ο πληθωρισμός αυξάνει το κόστος δανεισμού, ενώ από την άλλη μειώνει την πραγματική αξία του χρέους. Αυτό ισχύει τόσο για το δημόσιο χρέος όσο και για τα χρέη νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Παράλληλα, το δημοσιονομικό έλλειμμα εισήλθε στην κόκκινη περιοχή, καθώς μετατοπίζεται υψηλότερα για το 2022 σε σχέση με τις προηγούμενες προβλέψεις. Αυτό παρατηρείται και σε άλλες χώρες, όπως οι Μάλτα, Γαλλία και Ιταλία.
Η αύξηση των επιτοκίων έχει σημαντική επίπτωση στις χρηματοδοτικές ανάγκες των υπερχρεωμένων χωρών της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με τα δύο σενάρια που έχει τρέξει η ΕΚΤ, η μεγαλύτερη επίπτωση, σχεδόν κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες ως προς το ΑΕΠ, προκύπτει από αύξηση των επιτοκίων κατά 100 μονάδες βάσης και μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κατά 1 ποσοστιαία μονάδα για τρία χρόνια.
Κίνδυνοι για τις επιχειρήσεις
Οι υψηλότεροι κίνδυνοι για τις επιχειρήσεις εντοπίζονται σε χώρες με αυξανόμενο δημόσιο χρέος, υψηλό ποσοστό κόκκινων δανείων και υψηλή διασύνδεση μεταξύ τραπεζών και δημόσιου χρέους. Παρ’ όλα αυτά, η ΕΚΤ αναφέρει ότι ο δείκτης κινδύνου (Z-score) παραμένει χαμηλότερος σε σχέση με την περίοδο πριν από την πανδημία. Ωστόσο, στο γράφημα που παραθέτει η έκθεση, η Ελλάδα εμφανίζεται με το υψηλότερο ποσοστό δημόσιου χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ, υψηλό ποσοστό ευάλωτων επιχειρήσεων και το μεγαλύτερο ποσοστό κόκκινων δανείων. Όμως ο τελικός κίνδυνος επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, όπως η έκθεση στο δημόσιο χρέος και σε ευάλωτους κλάδους της οικονομίας.
Η Ελλάδα εμφανίζεται περισσότερο εξαρτημένη στις εισαγωγές από τη Ρωσία σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε., ενώ η εξάρτηση από τις εξαγωγές είναι πολύ μικρή. Το ποσοστό εισαγωγών της Ελλάδας από τη Ρωσία, σε σχέση με το εμπορικό ισοζύγιο, υπολογίζεται γύρω στο 5%, όταν στην Ε.Ε. είναι γύρω στο 4%.
Οι ελληνικές τράπεζες αντιμετωπίζουν μικρότερο κίνδυνο επιτοκίου σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, καθώς τα νέα δάνεια με σταθερά επιτόκια αποτελούν το 40% των νέων χορηγήσεων από το 2009 μέχρι το 2021, όταν, για παράδειγμα, το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. είναι στο 80%.
