Αυτόν τον καιρό η πλειονότητα των Ελλήνων τραπεζιτών που διοικούν τράπεζες οι οποίες ελέγχονται κατά κανόνα από αλλοδαπούς μεγαλοκεφαλαιούχους είναι απασχολημένη βασικά με ένα θέμα: με το αν ο Εποπτικός Μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), ο SSM, θα επιτρέψει μετά από μια υπερδεκαετή περίοδο ξηρασίας να μοιράσουν ως μέρισμα στους… αναξιοπαθούντες εξ Εσπερίας -κατά κανόνα- μετόχους τους το 20% των κερδών τους. Περίπου από 650 εκατομμύρια ως 1 δισεκατομμύριο, λένε τα σενάρια.
Τελικά, μάλλον ο SSM θα επιτρέψει τη διανομή μερίσματος, κάτι που είχε απαγορεύσει πέρυσι. Τυπικά ως εισηγμένες θα έπρεπε να μοιράσουν τουλάχιστον το 35% των κερδών τους. Μόνο που αυτές οι… πολυτέλειες ανήκουν σε άλλους καιρούς της προ-προηγούμενης δεκαετίας. Και ο Εποπτικός Μηχανισμός της ΕΚΤ… κάτι ξέρει και κάνει τον δύσκολο, χωρίς να παίρνει υπ’ όψιν του την ευφορία του κυρίου Χατζηδάκη. Το γιατί μάλλον φαίνεται να το καταλαβαίνει καλύτερα ο ειδικότερος του Κ. Χατζηδάκη, διοικητής της κεντρικής τράπεζας Γιάννης Στουρνάρας, που έσπευσε να θυμίσει στη Γενική Συνέλευση των μετόχων της Τραπέζης της Ελλάδος, παίζοντας τον ρόλο του και ως κεντρικός τραπεζίτης, ότι η πολλή ευφορία για την υπερκερδοφορία των τραπεζών μάλλον έχει πήλινα πόδια.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους.
Γίγαντες με… DTC πόδια
Για τη συντριπτικότατη πλειονότητα των πελατών των τραπεζών ο όρος «αναβαλλόμενος φόρος» ή DTC (από τα αρχικά του αγγλικού Deferred Tax Credit) είναι άγνωστος. Αν και σίγουρα πολλοί από αυτούς θα ήθελαν να έχουν έστω λίγο… DTC. Ειδικά οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες. Αλλά αυτοί δεν είναι τράπεζες. Και οι κύριοι Χατζηδάκης και Πιτσιλής δεν θα συναινούσαν ποτέ να τους επιτρέψουν πρόσβαση ούτε σε ένα… γραμμάριο DTC.
Τι είναι o DTC; Πολύ απλά, ένας φόρος ο οποίος εισπράττεται (π.χ., ΦΠΑ) ή οφείλεται (π.χ., φόρος εισοδήματος), αλλά δεν αποδίδεται στην εφορία. Παρακρατείται στα ταμεία του οφειλέτη και συνυπολογίζεται ως μετοχικό κεφάλαιο στην περίπτωση των ελληνικών τραπεζών και, φυσικά, ως εξ ουρανού ρευστότητα. Και όπως θύμισε στη Γενική Συνέλευση της Τραπέζης της Ελλάδος ο κύριος Στουρνάρας, το 60% των σημερινών -κατ’ ευφημισμό- «ιδίων» κεφαλαίων των συστημικών τραπεζών προέρχεται από «αναβαλλόμενο φόρο». Όπως μπορεί ο αναγνώστης να δει στον πίνακα που δημοσιεύει σήμερα η ΑΥΓΗ της Κυριακής, και για τις 4 συστημικές τράπεζες ο αναβαλλόμενος φόρος ανέρχεται σήμερα στα 13,165 δισ. ευρώ. Και όπως ο Γ. Στουρνάρας είπε λίαν προσφάτως, αποτελούν το 60% των τραπεζικών κεφαλαίων. «Γάμος με ξένα κουφέτα» ή «κηδεία με ξένα κόλλυβα»; Θα δείξει…
Για την Ιστορία… Ο DTC θεσμοθετήθηκε με τον Νόμο 4172/2013 (γνωστός ως νόμος Χαρδούβελη) και έφτασε στο υψηλότερο σημείο του το 2014 (περί τα 16 δισ. ευρώ). Τι προέβλεπε ο νόμος αυτός; Σε περίπτωση που μια τράπεζα εμφανίσει ζημίες σε μια οικονομική χρήση, αυτές συμψηφίζονται με φορολογικές υποχρεώσεις και εκδίδονται τίτλοι υπέρ του Δημοσίου, το οποίο εισέρχεται στο μετοχικό κεφάλαιο της τράπεζας. Βεβαίως, τέτοιοι τίτλοι (π.χ., μετοχές, όπως στην περίπτωση των πορτογαλικών τραπεζών) δεν εκδόθηκαν ποτέ, μπας κι αλλάξει ο συσχετισμός των μετόχων.
Το 2021 ο νόμος Χαρδούβελη τροποποιήθηκε από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έτσι ώστε από 1ης/1/2021 οι ζημίες που προκύπτουν λόγω τιτλοποιήσεων ή πωλήσεων δανείων να μπορούν να συμψηφιστούν σε βάθος εικοσαετίας με μελλοντικά κέρδη. Με τον τρόπο αυτό οι τράπεζες αποσβένουν σταδιακά κάθε χρόνο τμήμα του αναβαλλόμενου φόρου, ενώ η καταληκτική ημερομηνία για την πλήρη απόσβεσή τους είναι το 2040. Δηλαδή, οι τράπεζες πήραν «τράτο» εξόφλησης περίπου 20 ετών ή 240 μηνών για τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, όταν πλέον για όλους τους άλλους φορολογούμενους η τρέχουσα νομοθεσία δίνει περιθώριο 12 ή 24 μήνες (δηλαδή 1 ή 2 χρόνια) και με τόκο, αλλά και πρόστιμο 15% για κάθε μήνα καθυστέρησης πληρωμής. Στις τράπεζες δόθηκαν 240 μήνες ή 20 χρόνια άτοκα! Σίγουρα στην Ελλάδα είναι όλοι ίσοι, αλλά οι τράπεζες είναι πιο ίσες από τις άλλες επιχειρήσεις.
Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Ο αναβαλλόμενος φόρος, ο οποίος σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία ανέρχεται περίπου στο 61% του βασικού κεφαλαιακού δείκτη CET1 (Στουρνάρας στη Γ.Σ. της Τραπέζης της Ελλάδος) των συστημικών τραπεζών, διαβρώνει την ποιότητα των εποπτικών κεφαλαίων των τραπεζών, καθότι αποτελούνται σε μεγάλο βαθμό από φορολογικές απαιτήσεις, που θα συμψηφιστούν σε βάθος χρόνου με μελλοντικά κέρδη. Οι τράπεζες, όμως, έχουν παρακάμψει τον κίνδυνο ενεργοποίησης του αναβαλλόμενου φόρου μέσω του μοντέλου «hive down», που εφάρμοσαν οι Alpha Bank, Eurobank και Πειραιώς. Δηλαδή, το μοντέλο επέτρεψε την απόσχιση της τραπεζικής δραστηριότητας και τη μεταφορά της σε μια νέα εταιρεία, στην οποία έχει μεταφερθεί και η ζημία των τιτλοποιήσεων, που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών τραπεζών το ποσοστό του αναβαλλόμενου φόρου στα εποπτικά τους κεφάλαια ανέρχεται στο 10% κατά μέσο όρο. Στην Ελλάδα, στο 61%! Οι τραπεζικοί γίγαντες έχουν πήλινα -DTC- πόδια.
Να, λοιπόν, 13 δισεκατομμύρια που λείπουν από τα συν-πλην των υπολογισμών Χατζηδάκη-Στουρνάρα. Αλλά δεν είναι μόνον αυτά… Υπάρχουν πολλά ακόμη δισεκατομμύρια στον αέρα. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στο gap (άνοιγμα) των 34,07 δισ. ευρώ που παρουσίασε αναλυτικά ο τομεάρχης Οικονομίας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Νίκος Παππάς. Η δυνητική ζημιά μπορεί να διευρυνθεί περισσότερο. Ήδη στα 34,07 δισ. ευρώ προστίθενται οι εκκρεμότητες των 13,1 δισ. του DTC. Υπάρχουν -φευ- και άλλα… Και ας σημειωθεί ότι η χρήση αυτή των 13,1 δισ. ευρώ του αναβαλλόμενου φόρου είναι άτοκη, δωρεάν. Αν ένας ιδιώτης καθυστερήσει μια δόση ρυθμισμένης οφειλής για μία ημέρα, έχει πρόστιμο 15% τον μήνα!
Η κυβερνητική «μπακαλική»
Μετά το καλοκαίρι αναμένεται να γραφτεί η τελευταία (;) πράξη της «φυγής» του Ελληνικού Δημοσίου από το μεγαλύτερο ναρκοπέδιο της ελληνικής οικονομίας κατά την τελευταία δεκαπενταετία, το ναρκοπέδιο των τραπεζών. Τότε προγραμματίζεται να «βγει» προς πώληση και το τελευταίο μεγάλο πακέτο μετοχών της Εθνικής Τράπεζας που κατέχει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες. Το 18%, για το οποίο η κυβέρνηση εκτιμά ότι το ΤΧΣ θα εισπράξει επιπλέον 1,3 δισ. ευρώ. Έτσι θα κλείσει η άμεση συμμετοχή (μέσω του ΤΧΣ) στις συστημικές τράπεζες.
Και φυσικά μπορεί οι Χατζηδάκης-Στουρνάρας να αντιτείνουν στις κριτικές της αντιπολίτευσης (αλλά και άλλων κύκλων) ότι το κεφάλαιο κλείνει με κέρδη κοντά στα 5 δισεκατομμύρια για το Ελληνικό Δημόσιο, αν συνυπολογιστεί ότι με το PSI έχασαν οι τράπεζες και κέρδισε το Δημόσιο περί τα 35 δισ. ευρώ, όμως δεν κέρδισε. Δεν έκλεισε καν τους λογαριασμούς του. Γιατί υπάρχουν ακόμη εκκρεμότητες που μπορεί δυνητικά να προσθέσουν ζημιά πολλών ακόμη δισεκατομμυρίων ευρώ για το Ελληνικό Δημόσιο.
Ας επιχειρήσουμε να ξανακάνουμε τον λογαριασμό από την αρχή, αν και η αποτύπωση στον πίνακα που δημοσιεύουμε είναι αρκετά ακριβής.
1. Το Δημόσιο «επένδυσε» στην Τράπεζα Πειραιώς σε άμεσα κεφάλαια, μετατρέψιμα σε ομόλογα μετοχές (CoCo’s) τη μερίδα του λέοντος. Μαζί με τη χρηματοδότηση του funding gap για τη διάσωση άλλων μικρότερων τραπεζών που πέρασαν στον τότε όμιλο Σάλλα η χρηματοδότηση άγγιξε σχεδόν τα 19 δισ. (πάνω από 7 δισ. για την Αγροτική). Η Πειραιώς ήταν αυτή που, σύμφωνα με άριστα πληροφορημένες πηγές, προβλημάτισε περισσότερο την τρόικα για το αν έπρεπε να διασωθεί. Η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να διαλέξει (επί Σαμαρά-Βενιζέλου) μεταξύ αυτής και της Αγροτικής. Τελικά, η Πειραιώς απορρόφησε έναντι αδρής χρηματοδότησης τη λεγόμενη good bank της ΑΤΕ. Επιπλέον η τράπεζα σήμερα έχει 3,39 δισ. κεφάλαια από αναβαλλόμενο φόρο. Το Δημόσιο δεν έχει τίποτα πλέον από μετοχές. Δεν πληρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος των CoCo’s. Πήρε από την πώληση των μετοχών από το ΤΧΣ 1,35 δις. ευρώ.
2. Στην Εθνική Τράπεζα το Δημόσιο «επένδυσε» 9,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 8,5 δισ. κεφάλαια και κοντά στο 1 δισ. σε χρηματοδότηση funding gap για απορρόφηση της FBB και πολλών συνεταιριστικών. Ο αναβαλλόμενος φόρος στα κεφάλαιά της ανέρχεται σήμερα σε 3,8 δισεκατομμύρια. Το Δημόσιο πήρε πίσω 1 και κάτι δισ. ευρώ με πώληση του 22% και πιθανόν να πάρει μέχρι το τέλος του 2024 άλλο 1,3 δισ. ευρώ από την πώληση του υπόλοιπου 18%.
3. Για την Alpha, βλέπε σχετικό πίνακα, ζημία 3,68 δισ. ευρώ.
4. Για τη Eurobank, επίσης βλέπε σχετικό πίνακα. Ζημία που αγγίζει τα 9,8 δισ. ευρώ.
Μέχρι στιγμής από τις διαφορές αγοραπωλησίας μετοχών από το ΤΧΣ, το funding gap και τον αναβαλλόμενο φόρο ο λογαριασμός φτάνει τα 55 δισεκατομμύρια. Από αυτά, τα 13 δισ. ευρώ του αναβαλλόμενου φόρου, καλώς εχόντων των πραγμάτων, χωρίς τόκους ή άλλη πρόσοδο, πιθανόν να επιστραφούν τα επόμενα χρόνια. Και πάλι θα πρόκειται για μια πολυετή άτοκη χρηματοδότηση, που σε σταθερές τιμές θα σημαίνει απώλειες για το Δημόσιο αθροιστικές για μια δεκαπενταετία πάνω από 7 δισ. ευρώ, καθώς τα χρήματα αυτά αποτελούν τμήμα του δημόσιου χρέους και καταβάλλονται τόκοι.
Αλλά ούτε εδώ τελειώνουμε…
Ηρακλής με… λάθος ρόπαλο
Πριν από μερικές ημέρες κυκλοφόρησε η πληροφορία ότι 10 από τα 15 τιτλοποιημένα πακέτα δανείων που έχουν ενταχθεί στο σχέδιο «Ηρακλής» της Τραπέζης της Ελλάδος κινούνται από πλευράς απόδοσης εκτός των προδιαγραφών που έχουν θέσει στα business plans οι διαχειριστές τους (servicers και τράπεζες). Για αυτά τα πακέτα το Ελληνικό Δημόσιο έχει δώσει εγγυήσεις περίπου 16 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχει ήδη η εκτίμηση ότι θα υπάρξει κατάπτωση τουλάχιστον του 20%-25% των εγγυήσεων αυτών. Θα προστεθούν στη ζημία του Δημοσίου 3,2 με 3,6 δισ. ευρώ κατ’ ελάχιστον. Θεωρητικά η ζημιά μπορεί να φτάσει στο σύνολο των εγγυήσεων.
Και ποιος ξέρει άραγε; Θα τελειώσει εδώ αυτή η ιστορία; Ή θα υπάρξουν κι άλλες εκπλήξεις;
