Η συζήτηση περί της αναβίωσης εξαφανισμένων ειδών μέσω γενετικής μηχανικής φαίνεται να αιχμαλωτίζει τη φαντασία τόσο των μέσων ενημέρωσης όσο και του επενδυτικού κεφαλαίου. Η εταιρεία Colossal Biosciences, μεταξύ άλλων, έχει ανακοινώσει σχέδια για την αναβίωση του μαμούθ, του ντόντο και πιο πρόσφατα του «τρομερού λύκου», είδους που εξαφανίστηκε πριν από 10.000 χρόνια και έγινε ευρύτερα γνωστό μέσω της πολιτισμικής φαντασίας και συγκεκριμένα της σειράς Game of Thrones.
Χρησιμοποιώντας αρχαίο DNA από απολιθώματα «τρομερών λύκων» ηλικίας 13.000 έως 72.000 ετών, οι ερευνητές προχώρησαν σε γενετική τροποποίηση του γονιδιώματος γκρίζων λύκων –του πλησιέστερου εν ζωή συγγενή του εξαφανισμένου είδους. Το τροποποιημένο DNA ενσωματώθηκε σε κύτταρα, από τα οποία δημιουργήθηκαν έμβρυα μέσω διαδικασίας κλωνοποίησης.
Η γέννησή τους επετεύχθη χάρη στην «επιστημονική συμβολή» τριών θηλυκών σκύλων που χρησιμοποιήθηκαν ως παρένθετες μητέρες. Ωστόσο, τέτοιες προσπάθειες, όσο εντυπωσιακές και αν φαίνονται τεχνολογικά, εγείρουν πλήθος ηθικών, οικολογικών και φιλοσοφικών ερωτημάτων. Η πλέον εμφανής ένσταση σχετίζεται με την ευημερία των ίδιων των ζώων που δημιουργούνται μέσω τέτοιων πειραμάτων.
SOUND ON. You’re hearing the first howl of a dire wolf in over 10,000 years. Meet Romulus and Remus—the world’s first de-extinct animals, born on October 1, 2024.
— Colossal Biosciences® (@colossal) April 7, 2025
The dire wolf has been extinct for over 10,000 years. These two wolves were brought back from extinction using… pic.twitter.com/wY4rdOVFRH
Οι πρώτες γενιές αναβιωμένων ειδών, όπως τα πρόσφατα λευκά κουτάβια που παρουσιάστηκαν ως «τρομεροί λύκοι», είναι καταδικασμένες να ζήσουν σε περιβάλλον αιχμαλωσίας, αποκομμένα από τα κοινωνικά και οικοσυστημικά συμφραζόμενα που συγκροτούν τη βιολογική και συναισθηματική τους ακεραιότητα. Η απουσία συγγενών, αγέλης και φυσικού βιότοπου, καθώς και η προγραμματισμένη στείρωση αυτών των όντων, συνιστούν μια μορφή υπαρξιακού εγκλεισμού – μια ζωή σχεδιασμένη από τον άνθρωπο χωρίς δυνατότητα αυτενέργειας ή εξέλιξης.
The key traits of the dire wolf morphology are those features that make a dire wolf like a dire wolf. We were able to successfully extract ancient DNA from dire wolf bones and sequence their genome. This allowed us to compare their genome to that of the gray wolf, pinpointing the… pic.twitter.com/syy8tfC9cU
— Colossal Biosciences® (@colossal) April 12, 2025
Η αντίληψη αυτών των ζώων ως «επιτεύγματα» της ανθρώπινης βιοτεχνολογικής παντοδυναμίας συνιστά, από αντισπισιστική σκοπιά, μια νέα εκδοχή αντικειμενοποίησης και εργαλειακής εκμετάλλευσης της ζωής. Πρόκειται για τη μετατροπή μη ανθρώπινων υποκειμένων σε βιοτεχνολογικά επιτεύγματα, σε σύμβολα ανθρώπινης ιδιοφυΐας ή πολιτισμικής νοσταλγίας, δίχως να λαμβάνεται υπόψη η δική τους αξία ως όντων με συναισθηματική ζωή και δικαιώματα.
Επιπλέον, η στροφή στην απο-εξαφάνιση ενέχει σημαντικό κόστος ευκαιρίας. Οι τεράστιοι οικονομικοί και επιστημονικοί πόροι που διοχετεύονται σε τέτοια εγχειρήματα αφαιρούνται ουσιαστικά από την προσπάθεια προστασίας ειδών που απειλούνται σήμερα. Σύμφωνα με μελέτες, η ανακατεύθυνση κονδυλίων από δημόσιους προϋπολογισμούς διατήρησης προς την αναβίωση ειδών μπορεί να επιταχύνει τον ρυθμό εξαφάνισης των υπαρχόντων οργανισμών. Αντί να επιλύουμε την ηθική και οικολογική κρίση του παρόντος, κατασκευάζουμε νέα ζώα για να παρηγορήσουμε την ενοχή μας ή να ικανοποιήσουμε τη ματαιοδοξία της «ανθρώπινης επιδιόρθωσης».
Από ηθική άποψη, η δημιουργία νέων ζώων –με περιορισμένες προοπτικές ευζωίας και ελευθερίας– προκειμένου να συμβάλουν στην «ευαισθητοποίηση» ή στη χρηματοδότηση της διατήρησης άλλων ειδών, αναπαράγει ένα επικίνδυνο είδος ωφελιμιστικής ηθικής: το άτομο θυσιάζεται χάριν ενός ασαφούς «γενικού καλού». Αυτή η λογική είναι ασύμβατη με την αρχή του αντισπισισμού, που αναγνωρίζει ότι όλα τα συναισθανόμενα όντα διαθέτουν εγγενή αξία και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μέσα για αλλότριους σκοπούς.
Τέλος, η διάχυση της ιδέας πως «μπορούμε να επαναφέρουμε ό,τι χάθηκε» ενδέχεται να αποδυναμώσει περαιτέρω τη δημόσια και πολιτική βούληση για ουσιαστική διατήρηση της ζωής. Όπως χαρακτηριστικά αποδείχθηκε από τη ρητορική αξιωματούχων των ΗΠΑ, η προοπτική της αναβίωσης ειδών χρησιμοποιείται ήδη ως άλλοθι για την απορρύθμιση της περιβαλλοντικής προστασίας. Πρόκειται για μια επικίνδυνη ηθική αυταπάτη, η οποία τροφοδοτεί μια αντισπισιστική αμνησία: ξεχνάμε τα υπαρκτά μη ανθρώπινα ζώα που υποφέρουν ή απειλούνται σήμερα, επειδή γοητευόμαστε από την ανάσταση φαντασμάτων του παρελθόντος.
Σε έναν κόσμο που μαστίζεται από την κλιματική κατάρρευση, την απώλεια βιοποικιλότητας και τη μαζική εκμετάλλευση των μη ανθρώπινων ζώων, η ορθή στάση δεν είναι η «ανάσταση» των νεκρών, αλλά η ριζική αλλαγή της σχέσης μας με τους ζωντανούς. Ο σεβασμός για τη ζωή δεν μπορεί να είναι επιλεκτικός ή τεχνοκρατικός – πρέπει να είναι καθολικός και δίκαιος.
