Η αλήθεια είναι πως υπάρχουν κάποιες φορές που δεν αξίζει τον κόπο να αφιερώσεις χρόνο για να διορθώσεις ένα λάθος που δεν επηρεάζει τη ζωή σου με ουσιαστικό τρόπο. Όταν, όμως, αυτό το λάθος επηρεάζει τη ζωή άλλων, τότε είναι διαφορετικά.
Είναι σαν εκείνη τη θεωρία του χάους, σύμφωνα με την οποία όταν μια πεταλούδα κούνησε τα φτερά της κάπου στην Κίνα, έφερε τον παγκόσμιο κατακλυσμό. Αυτό, βέβαια, που δεν έχει απαντηθεί ακόμα είναι τι θα γίνει εάν η πεταλούδα αποφασίσει να διορθώσει το «λάθος» της με ακόμα ένα κούνημα των φτερών της. Πάντως οι επιστήμονες ορίζουν ως χάος τις ενισχυμένες επιδράσεις που μπορεί να έχουν πολύ μικρές αλλαγές στην παρούσα στιγμή και οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε μια αδυναμία πρόβλεψης μακροπρόθεσμα.
Σε αυτή τη λογική είναι σαφές ότι άπαξ και η πεταλούδα κουνήσει το φτερό της, η αλυσίδα των εξελίξεων δεν μπορεί να αναστραφεί. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, έναν περιπτερά σε κάποιο από τα παλιάς κοπής περίπτερα, εκείνα δηλαδή με το συρτάρι με τα χρήματα, ο οποίος κάνει αριθμητικές πράξεις με το μυαλό για να δώσει πίσω τα ρέστα. Χωρίς POS και χωρίς barcode. Σκεφτείτε μετά και ένα παιδάκι που με το χαρτζιλίκι του παππού ή της γιαγιάς πάει να αγοράσει ένα παγωτό και ο περιπτεράς κάνει λάθος στα ρέστα. Το παιδάκι θα νιώσει χαρούμενο όσο τρώει το παγωτό, αλλά όταν μετά θα μετρήσει τα ρέστα του και θα δει πως δεν μπορεί να αγοράσει και δεύτερο, γιατί κάτι λείπει, τότε θα στεναχωρηθεί, θα νιώσει αδικημένο και αυτομάτως θα αντιπαθήσει τον συγκεκριμένο περιπτερά, και ίσως και όλους τους περιπτεράδες. Ο κοινωνικός αυτοματισμός σχεδόν πάντα ακολουθείται από μία γενίκευση.
Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, το παιδάκι θα νιώσει τόσο μεγάλη αποστροφή που με την πρώτη ευκαιρία θα αναζητήσει τη δικαίωση για την αδικία που υπέστη όταν μεγαλώσει. Έτσι κάποιες φορές μετά τη γενίκευση ακολουθεί και η αυτοδικία ή σε άλλες η απομάκρυνση και η αποχή.
Θα ήταν λάθος, βέβαια, να μην συμπεριλάβουμε στον συλλογισμό μας και το ενδεχόμενο του δόλου από τον περιπτερά, που καταχράται την ιδιότητά του για να κοροϊδεύει τον κόσμο, αλλά και αυτά τα ζητήματα είναι γνωστά. Βέβαια, υπάρχει και η περίπτωση ο περιπτεράς να επιστρέψει σε δεύτερο χρόνο τα χρήματα στο παιδάκι και να απολογηθεί για το λάθος του, αλλά συνήθως οι «περιπτεράδες» δεν το κάνουν αυτό, σε αντίθεση με τους περιπτεράδες.
Εν πάση περιπτώσει, είναι λάθος να υποστηρίζει κάποιος ότι όλα αυτά διέπονται από νομοτέλειες, αλλά σίγουρα, ανεξάρτητα από την πεταλούδα και το φτερό της, υπάρχει πάντα και η συμμετοχή. Και πού ξέρετε; Μπορεί να μην χρειάζεται να κουνηθεί μια πεταλούδα στην Κίνα, αλλά εμείς την Κυριακή.
