Είναι γνωστό ότι από αρχαιοτάτων χρόνων οι Έλληνες είχαν μεγάλη αγάπη για τα τυχερά παιχνίδια. Ορισμένα δε από αυτά ήταν ειδικά διαδεδομένα και αγαπητά. Τόσο μάλιστα, που πολλές φορές οι αρχαίοι συγγραφείς φρόντιζαν να τα συμπεριλαμβάνουν στα κείμενά τους. Άλλες φορές αυτά τα τυχερά παιχνίδια έβρισκαν και ιδιαίτερα σημεία όπου οι λάτρεις τους δημιουργούσαν προϋποθέσεις για να παίζουν με την ησυχία τους.
Η αρχαιολογική σκαπάνη, που ήρθε να συμπληρώσει τη μελέτη των αρχαίων κειμένων, αποκάλυψε ότι ήδη από τη μινωική εποχή παιχνίδια με χαρτιά απεικονίζονται σε δώδεκα πλακίδια που βρέθηκαν στο ανάκτορο της Ζάκρου, με τους μελετητές να υποστηρίζουν πως πρόκειται για κάρτες πόκας.
Αλλες αναφορές των αρχαιολόγων κάνουν λόγο για λιγότερο ευγενή παιχνίδια, όπως για παράδειγμα τα κυβεία. Τα κυβεία παίζονταν σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους που ονομάζονταν κυβευτήρια και είχαν μεγάλη απήχηση. Φαίνεται μάλιστα πως τα κυβευτήρια, οι αρχαιοελληνικές μπαρμπουτιέρες δηλαδή, έχαιραν τόσο μεγάλης εκτίμησης από τους αρχαίους, που η πιο διάσημη μπαρμπουτιέρα της αρχαίας Αθήνας στηνόταν στον περίβολο του Ναού της Αθηνάς της Σκιράδος - επί της Ιεράς Οδού σήμερα και δίπλα στον Κηφισσό. Τα κυβεία ως παιχνίδι λέγεται ότι τα ανακάλυψε ο ομηρικός ήρωας Παλαμήδης προσπαθώντας να διασκεδάσει την ανία των συμπολεμιστών του κατά τον δεκαετή Τρωικό Πόλεμο.
Βέβαια, τα αρχαία κυβεία, σε αντίθεση με το σύγχρονο μπαρμπούτι, παίζονταν με τρία ζάρια αντί για δύο. Φαίνεται πως στην πορεία του χρόνου έπεσε διατίμηση στο πλήθος των ζαριών, οπότε και την εποχή του Μεσαίωνα το μπαρμπούτι άρχισε να παίζεται με δύο ζάρια αντί για τρία κι αν δεν υπήρχε και το τάβλι, ίσως και να είχαν εξαφανιστεί ολωσδιόλου.
Μολονότι τότε, όπως και σήμερα, εκείνος που κερδίζει είναι εκείνος που θα φέρει τον υψηλότερο αριθμό, τις λεγόμενες εξάρες, παραμένει μυστήριο γιατί στη λαϊκή θυμοσοφία θεωρούνται κακή ζαριά τα ντόρτια, δηλαδή οι δύο τεσσάρες. Εκείνο που ερμηνεύεται όμως με κάποιον τρόπο είναι ο λόγος που επιβλήθηκε η διατίμηση στον αριθμό των ζαριών. Διότι η ανώτερη ζαριά αν παίζαμε με τρία ζάρια, θα ήταν οι τριπλές εξάρες. Δηλαδή το 6-6-6 - κι αυτά είναι πράγματα του διαβόλου.
Ετυμολογικά η λέξη «ζάρι» έλκεται από το μεσαιωνικό «αζάριον» και είναι μάλλον δάνειο από το αραβικό «az-zahr», που σημαίνει ταυτόχρονα τύχη ή κίνδυνος, κι έτσι αναδεικνύεται και η φύση του παιχνιδιού, που άλλους τους «φτιάχνει» και άλλους του καταστρέφει, υπό την προϋπόθεση ότι τα «κόκαλα» δεν είναι «πειραγμένα».
Αλλα, όπως και να ’χει, αν αφήνουμε τα πράγματα στην τύχη τους, γι’ άλλους είναι τα ντόρτια κι οι διπλές και γι’ άλλους οι εξάρες…
