Σοβαρές ανησυχίες εκφράζονται στην Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα, που αφορά τους τομείς του συστήματος απονομής της Δικαιοσύνης, την πολυφωνία στα ΜΜΕ και το πλαίσιο για τη αντιμετώπισης της διαφθοράς. Το καμπανάκι χτυπάει περισσότερο μάλιστα για τον χώρο της ενημέρωσης.
Παρά τις κυβερνητικές απόπειρες να διασκεδαστούν οι ανησυχίες της Κομισιόν, στην έκθεση επισημαίνεται με έμφαση πως «Οι απειλές και οι επιθέσεις κατά δημοσιογράφων εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα», ενώ αμέσως αναφέρεται αναλυτικά πως «τα καταγεγραμμένα περιστατικά αφορούν σωματικές επιθέσεις, λεκτικές προσβολές, αυθαίρετη κράτηση και χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού εις βάρος δημοσιογράφων. Επιπλέον, οι δημοσιογράφοι συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν καταχρηστικές αγωγές και να εργάζονται σε επισφαλείς συνθήκες εργασίας. Αναφέρθηκε επίσης ότι αρκετοί δημοσιογράφοι έχουν γίνει στόχος του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator. Η παρακολούθηση δημοσιογράφων επισημάνθηκε ως θέμα που προκαλεί ανησυχία και από τον μηχανισμό ταχείας αντίδρασης για την ελευθερία των μέσων μαζικής επικοινωνίας (Media Freedom Rapid Response), καθώς αποτελεί μείζονα παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των δημοσιογράφων, της προστασίας των δημοσιογραφικών πηγών και της ελευθερίας του Τύπου».
Αξίζει να σημειωθεί πως η μείωση του κινδύνου για τους δημοσιογράφους στη χώρα συνδέεται με το γεγονός πως στη διάρκεια του 2022 δεν υπήρξε... δολοφονία λειτουργού της ενημέρωσης, όπως η δολοφονία Καραϊβάζ το 2021.
Απειλές κατά δημοσιογράφων
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Πλατφόρμα για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων (που συνεργάζεται με το Συμβούλιο της Ευρώπης) για το 2022 καταγράφει 16 «Alerts», δηλαδή σοβαρές απειλές για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης. Οι περισσότερες προέρχονται από το κράτος. Μεταξύ αυτών καταγράφονται οι επιθέσεις και αυθαιρεσίες της αστυνομίας, οι απειλές εναντίον του δημοσιογράφου Θωμά Σίδερη, η επίθεση εναντίον του Γιάννη Στρατάκη από μοτοσικλετιστή, η παρακολούθηση των Ελίζας Τριανταφύλλου, Θοδωρή Χονδρόγιαννου και Τάσου Τέλλογλου, η παρακολούθηση του Θανάση Κουκάκη, η σύλληψη του φωτορεπόρτερ Νίκου Πηλού κ.ά.
Στην ίδια έκθεση παρουσιάζονται εκτενώς οι κυβερνητικές προσπάθειες για τη θέσπιση διασφαλίσεων με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και της σωματικής ασφάλειας των δημοσιογράφων, ωστόσο σε ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα, αυτό των καταχρηστικών αγωγών (SLAPP), τονίζεται με έμφαση πως, πέρα από τη σύσταση και λειτουργία της γνωστής «task force Γαλαμάτη», «απαιτούνται πιο συγκεκριμένα βήματα για τη βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος των δημοσιογράφων, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις καταχρηστικές αγωγές εις βάρος δημοσιογράφων και την ασφάλειά τους».
Με άλλα λόγια, κομψά και διπλωματικά αλλά με σαφήνεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει την απουσία οποιασδήποτε ουσιαστικής βελτίωσης στο ζήτημα των SLAPPs, θέμα για το οποίο τα κράτη - μέλη έχουν ήδη μια σειρά από θεσμικά εργαλεία στα χέρια τους.
Σε έναν απολογισμό για το Κράτος Δικαίου στη χώρα μας και την καταγραφή της Ε.Ε., ο βουλευτής Κώστας Αρβανίτης, μέλος της της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, παρατηρεί ότι «ο δρόμος προς την ανάκτηση “δικαιοκρατικής βαθμίδας” παραμένει μακρύς και δύσβατος» και συμπληρώνει ότι «η κυβέρνηση αρκείται σε μια άνευ ουσίας επίδειξη προθυμίας να προβεί σε αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, προθυμίας που προς το παρόν αφήνει μικρό και δυσδιάκριτο αποτύπωμα στην καθημερινότητα της λειτουργίας του Κράτους Δικαίου στη χώρα μας».
Αδύναμο το ΕΣΡ, ανοιχτή σε πολιτική επιρροή η ΕΡΤ
Εκτός από την ασφάλεια και την ελευθερία των δημοσιογράφων, σοβαρές παρατηρήσεις καταγράφονται στο κεφάλαιο για την «Πολυφωνία στα ΜΜΕ» της Έκθεσης της Κομισιόν για τη δημόσια τηλεόραση - ΕΡΤ και την Ανεξάρτητη Αρχή για τη ραδιοτηλεόραση - ΕΣΡ:
Αν και έχει δρομολογηθεί νέα διαδικασία για την πρόσληψη προσωπικού της ρυθμιστικής Αρχής οπτικοακουστικών μέσων, δηλαδή του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), όμως εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την επάρκεια των πόρων της. Όπως αναφέρεται, βρίσκεται σε εξέλιξη εθνική διαδικασία από το ΑΣΕΠ για την πρόσληψη προσωπικού 15 ατόμων. Ωστόσο, σύμφωνα με το ίδιο το ΕΣΡ, ενώ η πρόσληψη νέου προσωπικού είναι ευπρόσδεκτη, δεν θα επιλύσει το πρόβλημα της ανεπαρκούς στελέχωσης (όπως εντοπίζεται στην Έκθεση του 2022 για το Κράτος Δικαίου) ούτε θα είναι επαρκής για τα νέα καθήκοντα που ανατίθενται στο ΕΣΡ από την Οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, ιδίως σε σχέση με τις δραστηριότητες παρακολούθησης.
- Κομψά και διπλωματικά, η Έκθεση αναφέρεται και στην ΕΡΤ: αν και καταγράφει ότι η συντακτική ανεξαρτησία των δημοσίων μέσων μαζικής επικοινωνίας διασφαλίζεται από τον νόμο και προβλέπεται ότι η ΕΡΤ είναι ανεξάρτητη από το κράτος, όλους τους φορείς δημόσιας ή ιδιωτικής εξουσίας και τα πολιτικά κόμματα, σε υποσημείωση παραθέτει έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, σύμφωνα με την οποία στην Ελλάδα εμπιστεύεται τους δημόσιους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς το 34% όσων απάντησαν, κάτω από τον μέσο όρο του 49 % για την Ε.Ε..
- Η έλλειψη εμπιστοσύνης (αξιοπιστία και εγκυρότητα) απέναντι στην ΕΡΤ καταγράφεται με σαφήνεια, όμως το μεγαλύτερο βάρος δίνεται στον τρόπο διορισμού της διοίκησής της. «Τα μέλη του Δ.Σ. της ΕΡΤ διορίζονται με απόφαση του αρμόδιου για τα ΜΜΕ υπουργού, μετά από γνωμοδότηση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής», αναφέρεται. Όμως η Έκθεση χτυπάει καμπανάκι: «το γεγονός ότι τα μέλη του Δ.Σ. διορίζονται από τον αρμόδιο υπουργό εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχίες σχετικά με την ουσιαστική ανεξαρτησία και την πιθανή πολιτική επιρροή».
