«Όταν επέστρεψα σπίτι μου, ακόμα μου φαινότανε
σαν να βλέπω τη σφαγή των αρνιών.
Αλλα απ’ αυτά να ’ναι γδαρμένα και κρεμασμένα,
άλλα πάλι να σπαρταρούν στις βαμμένες από αίμα πλάκες,
κι άλλα ριγμένα κάτω απ’ τον άνθρωπο με τα ματωμένα χέρια,
δίχως καμιά φωνή να δέχονται το κοφτερό λεπίδι [...]
Σα να ετοιμάζεται μου φαίνεται
εορτή αγρίων για κάποιον αιμοβόρο θεό τους! [...]»
Δ. Βουτυράς, "Τα σύμβολα στα όνειρα" [1933]
Εδώ και χρόνια αναζητείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο ένα νομοθετικό σημείο ισορροπίας μεταξύ της καλής διαβίωσης των ζώων και της θρησκευτικής ελευθερίας των ανθρώπων. Κάποτε σε τοίχους της Αθήνας είχε κάνει την εμφάνισή του ένα σύνθημα που έλεγε πως “τα πρόβατα διεκδικούν καλύτερους όρους σφαγής”. Σύνθημα που, παρότι παρέπεμπε σε ανθρωποκεντρικές διεκδικήσεις, άθελά του αποτύπωνε και την ουσία μιας ιδιαίτερης σύγκρουσης απόψεων γύρω από τον τρόπο σφαγής ζώων το κρέας των οποίων προορίζεται για κατανάλωση από συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, που η θρησκευτική τους παράδοση έρχεται σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των ζώων κατά τη θανάτωσή τους στα σφαγεία.
Κόσερ και Χαλάλ
Πρόκειται για την παραγωγή προϊόντων κρέατος Κόσερ (Kosher) και Χαλάλ (Halal), που αποκλείει την αναισθητοποίηση του ζώου πριν την εβραϊκού και μουσουλμανικού “λατρευτικού τύπου” σφαγή. Ένας αμφιλεγόμενος τρόπος σφαγής, που παραβιάζει ακόμη και αυτούς τους ελάχιστους όρους προστασίας των ζώων από τον τρόμο και τον πόνο πριν από τον θάνατο που η νομοθεσία επιχειρεί να καλύψει με την υποχρεωτική τους αναισθησία. Από το 2009 η νομοθεσία της Ε.Ε. περιλαμβάνει παρέκκλιση από την υποχρέωση αναισθητοποίησης για τα ζώα που υπόκεινται σε ιδιαίτερες μεθόδους σφαγής βάσει θρησκευτικών τελετουργικών, υπό την προϋπόθεση ότι η σφαγή πραγματοποιείται σε πιστοποιημένο σφαγείο και με προϋπόθεση “την πλήρη ακινητοποίηση του ζώου κατά τη σφαγή”. Μια παρέκκλιση που σε μια σειρά χωρών εφαρμόζεται υπό την πίεση των διατροφικών αναγκών θρησκευτικών ομάδων, σε αντίθεση με χώρες που απαγορεύουν ρητά τις λατρευτικές σφαγές ζώων, προτάσσοντας την ευζωία των ζώων ακόμη και όταν αυτά οδηγούνται σε σφαγή.
Αντιδράσεις στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα το θέμα πήρε μεγάλες διαστάσεις το 2017, όταν στην Καβάλα σφαγείο επρόκειτο να προχωρήσει στην παραγωγή προϊόντων κρέατος Κόσερ με τη σφαγή 200 αιγοπροβάτων, χωρίς όμως να διαθέτει ειδική συσκευή πλήρους μηχανικής ακινητοποίησης των ζώων. Η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας διατύπωσε τότε αντιρρήσεις και ζητήθηκε τελικά η γνωμοδότηση του εισαγγελέα Πρωτοδικών Καβάλας, που έκρινε «ότι η θανάτωση θηλαστικών σε σφαγεία, όταν δεν προηγηθεί της αφαιμάξεως αναισθητοποίηση ενεργούσα ακαριαίως, απαγορεύεται και τιμωρείται σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ. 2 και 8 παρ. 1 του Ν. 1197/1981, καθ’ όσον ο Ν. 1197/1981 διατηρήθηκε σε ισχύ από την ελληνική έννομη τάξη και μετά την ισχύ τού υπ’ αριθ. 1099/2009 Κανονισμού (ΕΚ) και κατά το μέτρο που εξασφαλίζει ευρύτερη προστασία των ζώων κατά τη θανάτωσή τους, υπερισχύει έναντι του τελευταίου, όπως προβλέπεται στο άρθρο 26 παρ. 1 του ως άνω Κανονισμού».
Την ίδια χρονιά και μετά τις αντιδράσεις της μουσουλμανικής και της εβραϊκής κοινότητας, με Κοινή Υπουργική Απόφαση των υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Ανάπτυξης επιχειρήθηκε να παρακαμφθεί ο Νόμος του 1981 και να νομιμοποιηθούν στη χώρα οι “λατρευτικού τύπου” σφαγές με βάση τον Κοινοτικό Κανονισμό. Κατά της υπουργικής απόφασης κινήθηκαν τότε φιλοζωικά σωματεία και οργανώσεις, που προσέφυγαν στο ΣτΕ, το οποίο και έκανε αποδεκτές τις αιτήσεις ακύρωσης με την απόφαση 1751/2021 (Δ’ Τμήμα). Στην περίληψη της απόφασης επισημαίνεται: «Παράλειψη του κανονιστικού νομοθέτη, κατά τη ρύθμιση της θρησκευτικής σφαγής ζώων, να προβεί σε στάθμιση μεταξύ της υποχρέωσής του να προστατεύσει τα ζώα και της υποχρέωσής του να σεβαστεί τη θρησκευτική ελευθερία μουσουλμάνων και εβραίων που ζουν στην Ελλάδα. Με την προαναφερθείσα απόφαση κρίθηκε μη νόμιμη η 951/44337/21.4.2017 κοινή απόφαση του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και του αναπληρωτή υπουργού Ανάπτυξης, με την οποία καθορίσθηκαν αναγκαία συμπληρωματικά μέτρα για την εφαρμογή του Κανονισμού (EK) 1099/2009, σε σχέση με τη σφαγή ζώων σε σφαγεία στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων».
Εβραϊκή σφαγή με ισλαμική ευχή
Η εβραϊκή λέξη Kosher αναφέρεται σε όσα επιτρέπονται και είναι αποδεκτά σύμφωνα με τον εβραϊκό διατροφικό νόμο. Η σφαγή πρέπει να γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένο άτομο (shochet), το οποίο, με ένα ειδικό εξαιρετικά κοφτερό μαχαίρι με ίσια κόψη (όχι πριονωτό), κόβει με μία κίνηση τον λαιμό του ζώου, την κύρια αρτηρία, την κύρια φλέβα, την τραχεία και τον οισοφάγο και δεν επιτρέπεται η αναισθητοποίηση του ζώου πριν από τη σφαγή. Από την άλλη, το Χαλάλ είναι αραβικός όρος και σημαίνει κάτι το επιτρεπτό από τον ισλαμικό νόμο. Δεν χαρακτηρίζει µόνο τρόφιµα και ποτά, αλλά πολλά θέµατα της καθηµερινότητας. Όσον αφορά τα τρόφιµα, ο όρος Χαλάλ απευθύνεται γενικά σε όλα τα τρόφιµα, ειδικά στα επεξεργασµένα. Τα κρέατα Χαλάλ προέρχονται από τελετουργική σφαγή των ζώων, δηλαδή, κατά τη διάρκεια της σφαγής, ο υποχρεωτικά μουσουλμάνος σφαγέας επικαλείται τον Αλλάχ.
Η κυβέρνηση επιτρέπει τις σφαγές Χαλάλ/Κόσερ
Στη νομιμοποίηση του σφαγιασμού ζώων χωρίς αναισθησία προχωρά σήμερα η κυβέρνηση, η οποία, με άρθρο σε νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών, επιχειρεί να καταργήσει την ευνοϊκότερη νομοθεσία προς τα ζώα που όριζε ο ισχύων και ψηφισμένος ήδη από το 1981 νόμος. Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο - σκούπα, στο οποίο έχουν συμπεριληφθεί διατάξεις και άλλων υπουργείων, τροποποιεί το άρθρο 2 του νόμου 1198/1981 επαναλαμβάνοντας την πρόβλεψη περί απαγόρευσης της θανάτωσης χερσαίων ζώων στα σφαγεία εφόσον δεν προηγηθεί αναισθητοποίηση, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 4 του Κανονισμού (ΕΚ) 1099/2009, αλλά εισάγοντας μια βασική εξαίρεση που αφορά τα ζώα που θανατώνονται στο πλαίσιο λατρευτικών τελετών.
Η συγκεκριμένη διάταξη αναφέρει: «Για τα χερσαία ζώα που υποβάλλονται σε ιδιαίτερες μεθόδους σφαγής που προβλέπονται από λατρευτικούς τύπους, οι οποίοι δεν επιτρέπουν την αναισθητοποίηση πριν από τη σφαγή, δεν εφαρμόζονται οι απαιτήσεις της παρ. 2 (δηλαδή περί προηγούμενης αναισθητοποίησης), υπό την προϋπόθεση ότι η σφαγή διενεργείται σε σφαγείο». Ορίζεται επίσης ότι με απόφαση του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, η οποία θα ακολουθήσει, θα θεσπιστούν οι αρμόδιες αρχές, οι διαδικασίες, οι λοιποί όροι και προϋποθέσεις, η διενέργεια ελέγχων και η επιβολή κυρώσεων, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικά με τη σφαγή ζώων με μεθόδους που προβλέπονται από λατρευτικούς τύπους.
Η συγκεκριμένη διάταξη έχει προκαλέσει πλήθος αρνητικών σχολίων από πολίτες, επιστήμονες και φιλοζωικές οργανώσεις, που ζητούν την απόσυρση του άρθρου από την κυβέρνηση, που προσφάτως με άλλο νόμο μετέτρεψε σε κακούργημα την κακοποίηση και τον βασανισμό των ζώων.
Ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω
Οργισμένη αντίδραση των φιλοζωικών σωματείων, που επικαλούνται το ΣτΕ
Για «ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω» μιλά η Πανελλήνια Φιλοζωική Περιβαλλοντική Ομοσπονδία, η οποία σε ανακοίνωσή της επισημαίνει: «Η κυβέρνηση δεν θα σεβαστεί την απόφαση του ΣτΕ (του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου της χώρας), αλλά και τη φιλοσοφία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των ζώων κατά τη θανάτωση και την εφαρμογή της πριν από τη σφαγή αναισθητοποίησης. H Κ΄κυβέρνησή στα κρυφά, όπως το συνηθίζει, καταργεί το άρθρο 2 του νόμου 1197/81 με ένθετη διάταξη σε άσχετο νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών που είναι τώρα σε διαβούλευση. Αυτό είναι ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω όσον αφορά την ευζωία των ζώων, αλλά και αντίθετο με την ηθική και την κοινή γνώμη στη χώρα μας και προϋποθέτει τον επιπλέον βασανισμό των ζώων τις ύστατες ώρες αφαίρεσης της ζωής τους».
Βασανισμός ζώων
Για επιστροφή του βασανισμού των ζώων κατά τη σφαγή κάνει λόγο η ανακοίνωση της Ομοσπονδίας Ζωοφιλικών Σωματείων Ελλάδας, σημειώνοντας πως «ο νόμος 1197/1981 αποτελεί το βασικό νομοθετικό κείμενο που απηχεί τις σύγχρονες αντιλήψεις για την προστασία των ζώων και ουδεμία κυβέρνηση μέχρι και σήμερα επιχείρησε και τόλμησε να τροποποιήσει τις διατάξεις του προς ευνοϊκότερο καθεστώς ώστε να έρχεται σε αντίθεση με την προστασία των ζώων».
Ερώτηση Αρσένη
Ερώτηση, με την οποία ζητεί να μάθει εάν η κυβέρνηση θα σεβαστεί την απόφαση του ΣτΕ που απαγορεύει τις σφαγές των ζώων χωρίς αναισθησία, υπέβαλε προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης ο βουλευτής του ΜέΡΑ25 Κρίτων Αρσένης, σημειώνοντας πως, σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το κρέας από σφαγή χωρίς αναισθησία δεν μπορεί να πάρει τη βιολογική πιστοποίηση, δηλ. ποιοτικό για την ανθρώπινη υγεία, διότι “επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι μόνο η αναισθητοποίηση μπορεί να διασφαλίσει τον μικρότερο δυνατό βασανισμό των ζώων κατά τη σφαγή”.
