Το 2021 ήταν μια μαύρη χρονιά για την έμφυλη βία. Το τραγικό καλεντάρι του καταγράφει σχεδόν μία γυναικοκτονία κάθε μήνα με την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία να βρίσκεται σε έξαρση μέσα στην πανδημία. Η τραγική αλυσίδα των εκφάνσεών της: λεκτικός σεξισμός, σεξουαλική παρενόχληση, βιασμοί, κακοποιήσεις, κάθε είδους διακρίσεις, ανισότητες εξαιτίας του φύλου στο σχολείο, την εργασία, τον συνδικαλισμό, υποτίμηση της γυναικείας εργασίας και προσφοράς, αορατότητα, mansplaning να διαιωνίζονται μέσα σε μια κοινωνία που αρνείται να αντιμετωπίσει το πρόβλημα θεσμικά και ολιστικά.
Μια κοινωνία που, παρά τις δεκάδες γυναίκες που θυσιάζονται στον βωμό της πατριαρχίας, παρέχει δημόσια βήμα και περιθάλπει με ανοχή τους κακοποιητές και τις συμπεριφορές τους και που δεν έχει ακόμα αποδεχθεί ότι το φλερτ χωρίς συναίνεση είναι παρενόχληση ή ότι το σεξιστικό «χιούμορ» είναι το ίδιο κακοποιητικό και μειωτικό με τη χλεύη. Από τη μία η κλισέ αναπαραγωγή των «τα ήθελαν», «τους άρεσε», «ας πρόσεχαν», του γνωστού victim blaming με τους Μπαλάσκες και Δανίκες (με αφορμή και την εκδικητική πορνογραφία του Σ. Παναγιωτόπουλου) και από την άλλη τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και του σεβασμού στις θηλυκότητες.
Γυναικοκτονία: Ενα τιμωρητικό, σεξιστικό έγκλημα
Τι εννοούμε με τον όρο γυναικοκτονία; «Βασικό κίνητρο μιας γυναικοκτονίας είναι το φύλο του θύματος, αλλά συχνά και η άρνηση συμμόρφωσής του στα πατριαρχικά προτάγματα, άρνηση που επιτάσσει την τιμωρία του με τον πιο ακραίο τρόπο» είχε δηλώσει στην ΑΥΓΗ η ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου Μαρία Γκασούκα. Παράλληλα, όπως εξήγησε, αφορά όλες τις μορφές και τα είδη σεξιστικής δολοφονίας, ανεξάρτητα από το εάν προκαλούνται από μισογυνισμό, από σεξουαλική ευχαρίστηση ή από την αίσθηση της κυριαρχίας επί των γυναικών και άλλων θηλυκοτήτων. Πρόκειται, κατά συνέπεια, για ένα σεξιστικό, τιμωρητικό έγκλημα.
Τα στοιχεία του ΟΗΕ συγκλονίζουν καθώς έρευνες καταγράφουν 50.000 γυναικοκτονίες κάθε έτος, δηλαδή 137 γυναίκες δολοφονούνται κάθε ημέρα, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έξαρση του φαινομένου εξαιτίας των συνεπειών της πανδημίας. Ενδεικτικό είναι ότι, την πρώτη περίοδο της διασποράς του κορωνοϊού, η βία κατά των γυναικών χαρακτηρίστηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως η «σκιώδης πανδημία», ενώ σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), κατά περίπου 60% αυξήθηκαν οι κλήσεις για περιστατικά ενδοοικογενειακής / ενδοσυντροφικής βίας τον Απρίλιο του 2020 σε σχέση με το 2019, σε κάποια από τα κράτη - μέλη του. Ωστόσο δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ακόμα για την περίοδο 2020-2021.
Με βάση τα στοιχεία του Ευρωκοινοβουλίου, το ένα τρίτο των γυναικών στην Ε.Ε. έχουν υποστεί σωματική ή και σεξουαλική βία, ενώ 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους λόγω ενδοοικογενειακής βίας κάθε εβδομάδα και ένα 75% των γυναικών έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση σε επαγγελματικό περιβάλλον.
Οι σημαντικές νίκες του MeToo
Περίπου πριν από έναν χρόνο η ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου κατήγγειλε δημόσια παράγοντα της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας για σεξουαλική κακοποίηση όταν ήταν 16 χρόνων ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για το ελληνικό MeToo, που έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις και είχε συνέπεια να οδηγηθούν στη Δικαιοσύνη κακοποιητές και παιδοβιαστές, αθλητικοί παράγοντες, αλλά και από το χώρο του θεάτρου, όπως ο Π. Φιλιππίδης και ο Δ. Λιγνάδης.
Σε πρόσφατη συνέντευξή της η Σ. Μπεκατώρου δηλώνει από τη μια χαρούμενη για το κλίμα αλληλεγγύης που δημιουργείται υπέρ των θυμάτων, αλλά ταυτόχρονα απογοητευμένη διότι υπάρχουν 37 καταγγελίες κοριτσιών στον χώρο της γυμναστικής και «οι φερόμενοι ως δράστες βρίσκονται αυτή την στιγμή σε θέσεις ευθύνης, στην ομοσπονδία, σε σχολεία, σε συλλόγους» (Πρώτο Πρόγραμμα). Παράλληλα μίλησε για την πρωτοβουλία που ανέλαβε σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας, για τη δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας καταγγελιών όπου μπορούν να καταγγέλλονται τα περιστατικά έμφυλης βίας από τα θύματα, αλλά και να διασφαλίζεται η ανωνυμία των θυμάτων στο menowmetoo.gr.
Σημαντικό βήμα προόδου που σημειώθηκε το 2021 ήταν ότι το Ευρωκοινοβούλιο ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ποινικοποιήσει την έμφυλη βία εντός και εκτός Διαδικτύου διευρύνοντας τον «κατάλογο των εγκλημάτων της Ε.Ε.» αναγνωρίζοντας έτσι επίσημα ότι η έμφυλη βία αποτελεί ιδιαίτερα σοβαρό έγκλημα με διασυνοριακή διάσταση.
Μαζικές διαδηλώσεις κατά των γυναικοκτονιών
Το 2021 ήταν επίσης μια χρονιά που αναδύθηκε η μαχητικότητα του γυναικείου κινήματος. Η νέα δυναμική που απέκτησε ο σύγχρονος φεμινιστικός λόγος και τα αιτήματά του επέβαλαν τον όρο «γυναικοκτονία» στον δημόσιο διάλογο, γεγονός που αποτελεί μια μεγάλη νίκη αν αναλογιστεί κανείς ότι λίγα χρόνια πριν από τα ΜΜΕ μιλούσαν για «εγκλήματα πάθους» και «εν βρασμώ ψυχής».
Παρά τις γυναικοκτονίες και την επίθεση της ελληνικής Alt Right με τα «συνέδρια γονιμότητας» και τον νόμο για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια, το 2021 ήταν μια χρονιά συλλογικής ευαισθητοποίησης, μια τομή για την κοινωνία, μια αφύπνιση και ένα ξέσπασμα οργής και αποφασιστικότητας. Οι γυναίκες βγήκαν στους δρόμους μαζικά απαιτώντας να μπει ένα τέλος στις γυναικοκτονίες και να κατοχυρωθεί νομικά ως διακριτό αδίκημα στον Ποινικό Κώδικα. Μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στις γυναικοκτονίες έγιναν σε όλο τον κόσμο και στη χώρα μας. Δεκάδες εκδηλώσεις - συζητήσεις, εκθέσεις διοργανώθηκαν με θέμα την έμφυλη βία, ενώ υπάρχει πλέον και εκπομπή στη δημόσια τηλεόραση που ασχολείται με το φαινόμενο. Δράσεις ευαισθητοποίησης πραγματοποιήθηκαν στα γήπεδα από ΠΑΕ και γυναικείες οργανώσεις.
Χαρακτηριστικό του δυναμισμού του φεμινιστικού κινήματος στη χώρα μας είναι ότι στην εκπνοή του 2021 διοργανώθηκε συγκέντρωση μνήμης και διαμαρτυρίας για τις δολοφονημένες γυναίκες από την Πρωτοβουλία κατά των Γυναικοκτονιών που αποτελείται από 18 γυναικείες οργανώσεις. Η Πρωτοβουλία έστειλε μηνύματα αφύπνισης και διαρκούς αγώνα, ενώ στην εκδήλωση χαιρέτισαν οι γονείς της Ελένης Τοπαλούδη και παρευρέθηκε η μητέρα της Γαρυφαλλιάς.
Το μαύρο καλαντάρι των γυναικοκτονιών
17 Ιανουαρίου η Βασιλική (54 ετών) δολοφονείται με 14 μαχαιριές στα Μεσκλά Χανίων από τον 48χρονο Νορβηγό σύντροφό της.
5 Απριλίου η Κωνσταντίνα (28 ετών) και ο αδελφός της δολοφονούνται στο σπίτι τους στη Μακρινίτσα από τον 31χρονο πρώην σύζυγό της.
11 Μαΐου η Καρολάιν Κράουτς (20 ετών) δολοφονείται στα Γλυκά Νερά από τον 32χρονο σύζυγό της μπροστά στο 11 μηνών βρέφος της. Ο δολοφόνος είχε σκηνοθετήσει εισβολή ληστών και για περισσότερο από ένα μήνα υποκρινόταν το θύμα, ακόμα και στην κηδεία της. Τελικά ομολόγησε.
16 Ιουλίου η Γαρυφαλλιά (26 ετών) δολοφονείται στη Φολέγανδρο από τον σύντροφό της. Ο 30χρονος γυναικοκτόνος είπε ότι «ήταν η κακιά στιγμή, χάλασε η φάση».
30 Ιουλίου η Αννίσα (31 ετών) δολοφονείται στη Δάφνη από τον σύζυγό της. Η ΕΛ.ΑΣ. είχε κληθεί μετά από καταγγελία της γυναίκας, αλλά δεν έκανε τίποτα.
3 Αυγούστου η Μαρία (43 ετών), μητέρα τριών παιδιών, δολοφονείται με 8 σφαίρες στον θώρακα και στο κεφάλι στην ταβέρνα του αδερφού της στη Λάρισα. Δράστης ο 54χρονος πρώην σύζυγός της. «Ήμουν θολωμένος» υποστήριξε.
8 Αυγούστου η Σταυρούλα (47 ετών) δολοφονείται από έναν 48χρονο άνδρα. Την πυροβόλησε δύο φορές με κυνηγετική καραμπίνα. Η γυναίκα είχε καταγγείλει στην αστυνομία ότι δεχόταν απειλές από τον 48χρονο.
23 Αυγούστου 55χρονη γυναίκα δολοφονείται από τον σύντροφό της με μαχαίρι στο διαμέρισμά τους στη Θεσσαλονίκη. Η γυναίκα είχε καλέσει λίγες μέρες πριν την αστυνομία εξαιτίας της βίαιης συμπεριφοράς του.
1 Σεπτεμβρίου η Μόνικα Γκιους (42 ετών), μητέρα τριών παιδιών, βρέθηκε τσιμεντωμένη στην αυλή του σπιτιού της στην Κυπαρισσία. Ήταν θύμα ενδοοικογενειακής βίας από τον πρώην σύζυγό της και από τον 39χρονο σύντροφό της, που συνελήφθη στην Ολλανδία.
22 Σεπτεμβρίου η Δώρα (32 ετών) δολοφονείται με δύο σφαίρες από τον 40χρονο πρώην σύντροφό της στη Ρόδο. Η Δώρα είχε καταθέσει δύο μηνύσεις εναντίον του δράστη για άσκηση σωματικής βίας. Η πρώην σύζυγος του δράστη είχε ζητήσει ασφαλιστικά μέτρα εξαιτίας της βίαιης συμπεριφοράς του.
1 Οκτωβρίου 75χρονη γυναίκα δολοφονείται από τον σύζυγό της στη Βερβερόντα Ερμιονίδας στην Αργολίδα, ο οποίος βρέθηκε απαγχονισμένος από τους αστυνομικούς.
27 Οκτωβρίου η Νεκταρία (48 ετών) δολοφονείται με 8 μαχαιριές από τον πρώην σύζυγό της και πατέρα των τεσσάρων παιδιών τους στην Ιεράπετρα.
28 Νοεμβρίου 48χρονη γυναίκα δολοφονείται με 23 μαχαιριές από τον 49χρονο σύζυγό της στην Πολίχνη Θεσσαλονίκης.
6 Δεκεμβρίου 36χρονη γυναίκα δολοφονείται από τον 40χρονο σύζυγό της στη Λακωνία, ενώ τα δύο ανήλικα παιδιά τους κοιμόντουσαν στο διπλανό δωμάτιο.
9 Δεκεμβρίου η Τζεβριέ (29 ετών), μητέρα τριών παιδιών, δολοφονείται από τον 30χρονο σύζυγό της, ο οποίος την ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου στην Αλεξανδρούπολη.
13 Δεκεμβρίου η Αλεξάνδρα (55 ετών) δολοφονείται από τον 56χρονο πρώην σύζυγό της στη Θεσσαλονίκη. Την πυροβόλησε με κυνηγετική καραμπίνα, ενώ αρχικά οι πληροφορίες έλεγαν ότι δολοφονήθηκε από την πεθερά της. Τελικά ο δράστης ομολόγησε ότι τη σκότωσε γιατί είχε τυφλωθεί από ζήλεια.
