Η αύξηση των γυναικοκτονιών στην Ελλάδα πρέπει να ανησυχεί σοβαρά όλους, καθώς 12 γυναίκες δολοφονήθηκαν βάναυσα από τους συντρόφους ή τους φίλους τους μέσα στους τελευταίους εννέα μήνες.
Κοιτάζοντας πίσω, στη θέση των γυναικών στην Ελλάδα, βλέπουμε ότι ένα φεμινιστικό κίνημα που ξεκίνησε προς από το τέλος του 19ου αιώνα εισήγαγε προοδευτικές ιδέες κι έφερε κάποιες αλλαγές στην κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας.
Ωστόσο, μόλις το 1952 οι Ελληνίδες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου, αλλά δεν έγιναν δραστικές αλλαγές σε άλλους τομείς. Η πρώτη Ελληνίδα δικηγόρος ήταν στην Αθήνα το 1925, αλλά μόλις το 1955 επετράπη στις γυναίκες να γίνονται δικαστές και μόλις το 1983 η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών.
Σίγουρα περισσότερα κορίτσια άρχισαν να φοιτούν σε πανεπιστήμια τις δεκαετίες του '50 και '60 και περισσότερες γυναίκες εντάχθηκαν στο εργατικό δυναμικό, αλλά οι άνδρες εξακολουθούσαν να κατέχουν τις υψηλότερες θέσεις. Στις μεγαλύτερες πόλεις οι γυναίκες είχαν πιο ολοκληρωμένο ρόλο στην κοινωνία, αλλά στις αγροτικές περιοχές επικρατούσε έντονη πατριαρχία. Οι γυναίκες εξακολουθούσαν να θεωρούνται πιο κατάλληλες για οικιακές δουλειές και μεγάλωμα παιδιών, άποψη που εξακολουθεί να επικρατεί σε πολλές κοινωνίες.
Ο φεμινισμός και ο ευρωκομμουνισμός έφεραν πιο προοδευτικές ιδέες για τα δικαιώματα των γυναικών τη δεκαετία του 1970.
Δύο μέτρα και σταθμά
Δεν είναι πολύ μακρινή η αντίληψη ότι η οικογενειακή τιμή συχνά εξαρτιόταν από την «αγνότητα» μιας κόρης ή αδελφής και οι προγαμιαίες σχέσεις θεωρούνταν ηθικά απαράδεκτες. Τα παιδιά που γεννιούνταν εκτός γάμου θεωρούνταν νόθα και ντροπιαζόταν όλη η οικογένεια. Ως εκ τούτου, γίνονταν πολλές παράνομες αμβλώσεις για να μην «ρεζιλευτεί» η κοπέλα ή η οικογένειά της.
Αντιθέτως, δεν υπήρχαν περιορισμοί για τους άνδρες. Μάλιστα ο νεαρός με διάφορες φιλενάδες εθεωρείτο «λεβέντης», χωρίς να σκέπτονται ότι οι κοπέλες αυτές ήταν κόρες ή αδελφές κάποιων. Εξαντλούσαν τον ηθικό τους κώδικα μόνο για την «αγνότητα» των δικών τους αδελφών ή θυγατέρων!
Η δε ομοφυλοφιλία εθεωρείτο ανωμαλία ή και ανάθεμα.
Οι παραπάνω απόψεις δεν επικρατούσαν μόνο στην Ελλάδα, όπου ευτυχώς άρχισαν να γίνονται αλλαγές, όπως στο Οικογενειακό Δίκαιο τη δεκαετία του 1980. Οι πολιτικοί γάμοι νομιμοποιήθηκαν το 1983 και επετράπη στις γυναίκες να κρατήσουν τα πατρικά τους ονόματα μετά τον γάμο. Η άμβλωση νομιμοποιήθηκε το 1986. Το 2006 ποινικοποιήθηκε η ενδοοικογενειακή βία, συμπεριλαμβανομένου του συζυγικού βιασμού.
Οι διακρίσεις στον χώρο εργασίας εξακολουθούσαν να υφίστανται, αν και όχι τόσο αισθητές. Η γυναικεία εκπροσώπηση στην πολιτική είναι ακόμη σχετικά χαμηλή. Υπάρχουν δε ελάχιστες γυναίκες στη σημερινή κυβέρνηση (Νέας Δημοκρατίας).
Ανδρική κυριαρχία, ανατροφή, οικονομικές συνθήκες
Παρά τις κοινωνικές, πολιτικές και εργασιακές αλλαγές, εξακολουθεί να υπάρχει ενδοοικογενειακή βία και αυξάνονται οι γυναικοκτονίες. Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν σε αυτού του είδους το έγκλημα. Ο χώρος δεν επιτρέπει λεπτομερείς αναφορές, αλλά θα επισημάνουμε ενδεικτικά μερικούς: ανδρική κυριαρχία, ανατροφή και οικονομικές συνθήκες.
Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα και το επακόλουθο υψηλό ποσοστό ανεργίας είχαν επιπτώσεις και στην οικογενειακή ζωή. Η ενδοοικογενειακή βία και τα διαζύγια αυξήθηκαν. Η ανεργία μειώθηκε κατά 10% την περίοδο 2016-2019, αλλά ξανά αυξάνεται από το 2019. Λόγω της πανδημίας έκλεισαν επιχειρήσεις και περισσότεροι πολίτες ασφυκτιούν οικονομικά. Δυστυχώς, η κυβέρνηση δεν βοηθά τη χαμηλή και τη μεσαία τάξη και οι άνθρωποι απογοητεύονται ή θυμώνουν όλο και περισσότερο. Συχνά ξεσπούν τον θυμό τους στο άτομο που βρίσκεται πιο κοντά τους, στη σύντροφό τους. Οι οικονομικές δυσκολίες επηρεάζουν τους ανθρώπους συναισθηματικά, διανοητικά και σωματικά.
Επίσης, εάν ένας άνδρας μεγάλωσε σε ισχυρό πατριαρχικό οικογενειακό περιβάλλον ή είναι υπέρμετρα εγωιστής και πιστεύει πως χάνει τον έλεγχο στη σύντροφό του, μπορεί να γίνει βίαιος ή και δολοφόνος ακόμη, χωρίς να υπολογίσει την πολύπλευρη ζημιά στα παιδιά του, συχνά ανήλικα.
Η γυναίκα δεν είναι ιδιοκτησία κάποιου. Έχει ίσα δικαιώματα με τον άνδρα, είτε είναι σύντροφός της είτε συμπολίτης. Θα πρέπει να θεσπιστούν αυστηρότεροι νόμοι για τη γυναικοκτονία και οι οικογένειες να εκπαιδεύονται σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα των φύλων. Πρέπει να γίνει συνεργατική προσπάθεια.
* Η Αγγελική Καμπούρη είναι φιλόλογος - γλωσσολόγος.
