Η Βάια Γκάνια δολοφονήθηκε με 60 μαχαιριές μπροστά στα μάτια του 4χρονου γιού της στα Τρίκαλα το 2018, η υπόθεση ήρθε στην επικαιρότητα με αφορμή την εκδίκαση της έφεσης του καθ’ ομολογίαν δολοφόνου. Αυτή την εβδομάδα ακούσαμε επίσης τα ανατριχιαστικά ηχητικά ντοκουμέντα από τις κλήσεις του καθ’ ομολογίαν δολοφόνου συζύγου της Καρολάιν Κράουτς. Ο βιασμός 8χρονου κοριτσιού στη Ρόδο όπως και οι βιασμοί ανήλικων στη Θεσσαλονίκη από τον θείο τους σοκάρουν γεμίζοντας αποτροπιασμό την κοινή γνώμη, ενώ το MeToo δεν έχει τέλος με τις καταγγελίες γυναικών θυμάτων να συνεχίζονται.
Η μάστιγα της ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας διαιωνίζεται και η κυβέρνηση αδρανεί συστηματικά. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι η χώρα μας βρίσκεται στην 98η θέση στην Ισότητα των Φύλων μεταξύ 156 χωρών με βάση τον Παγκόσμιο Δείκτη Ισότητας. Η ΑΥΓΗ στο β’ μέρος της έρευνας για τις γυναικοκτονίες απευθύνθηκε σε ειδικούς επιστήμονες που αναλύουν την ένταση του φαινομένου από διαφορετικές οπτικές και προτείνουν τρόπους αντιμετώπισής του.
Σοφία Καϊτατζή-Γουιτλοκ, Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Πολιτικής Επικοινωνίας, Αναπληρώτρια Διευθύντρια: ΜΠΣ ‘Επικοινωνία’, Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας AΠΘ
Η αυτορρύθμιση απέτυχε – Ζωτικής σημασίας η κρατική ρύθμιση
Οι γυναικοκτονίες αυξάνονται ανησυχητικά. Τι νομίζετε ότι πρέπει να γίνει για την αντιμετώπιση του φαινομένου;
Οι γυναικοκτονίες προσλαμβάνουν διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης καθώς δολοφονούνται έξι γυναίκες ανά ώρα, παγκοσμίως, ενώ κακοποιήσεις και βιασμοί απειλούν διαρκώς τις γυναίκες. Είναι κατεπείγον να συνειδητοποιήσουμε το τραγικό αδιέξοδο. Οι κίνδυνοι ζωής, ασφάλειας και αξιοπρέπειας των γυναικών κινητοποιούν πρωτίστως τις φεμινιστικές οργανώσεις. Σε τέτοιες κλίμακες, όμως, οι γυναικοκτονίες υπερβαίνουν το φύλο. Παρότι άνδρες επιτίθενται εναντίον γυναικών, το πρόβλημα τόσων γυναικοκτονιών γίνεται ανθρωπολογικά υπαρξιακό. Συνιστά ανθρωπιστική κρίση. Εδώ, κρίνεται σίγουρα το πόσο απέτυχαν οι συντεταγμένες κοινωνίες. Πώς θα εξαλείψουμε τη βία κατά γυναικών προασπίζοντας υπεύθυνα τα δικαιώματα ζωής και αξιοπρέπειάς τους; Ας ξεκινήσουμε εφαρμόζοντας απαρέγκλιτα τις ρήτρες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης (ΣτΚ),(2011) του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ).
Το κράτος οφείλει να νομοθετήσει ρυθμίσεις εναντίον αθέμιτων συμπεριφορών. Να δρομολογήσει προγράμματα εκπαίδευσης με επίκεντρο το σεβασμό της προσωπικότητας των γυναικών. Να ελέγχει τους ‘πρωταρχικούς καθοριστές’ (primary definers), αυστηροποιώντας τις κυρώσεις. Να ιδρύσει απαραίτητους θεσμούς αποβολής των πατριαρχικών σχέσεων και στερεοτύπων. Να υλοποιήσει μέτρα εξίσωσης στον εργασιακό, οικογενειακό και δημόσιο βίο. Οι νομοθέτες οφείλουν να αποβάλλουν το γλωσσολογικό σεξισμό των νόμων, που ύπουλα εδραιώνει πατριαρχικές σχέσεις εξουσίας. Σημειωτέον: στην Προοδευτική Πολιτεία η ισότητα των φύλων δεν είναι ζήτημα ‘αμυντικού’ χαρακτήρα μόνο. Απεναντίας, προοπτικά η ισότητα συνιστά δυναμικό αναπτυξιακό εργαλείο που απελευθερώνει κοινωνικές δυνάμεις συνολικά.
Τα ΜΜΕ και η εκπαίδευση πως μπορούν να βοηθήσουν;
Ως κατεξοχήν πρωταρχικοί καθοριστές, τα ΜΜΕ, υποχρεωτικά, οφείλουν να αλλάξουν ριζικά ρότα στην ισότητα φύλων, παύοντας πάραυτα να εμπορεύονται ‘βία, δράματα και τραγωδίες’ γυναικών, ως αναλώσιμο θέαμα, υποθάλποντας το σεξοφασισμό. Νοσηρές αναρτήσεις κατακλύζουν και τα ψηφιακά περιβάλλοντα με ζοφερές συνέπειες. Τα ΜΚΔ πρέπει άμεσα να υπαχθούν σε νομικά δεσμευτικές ρυθμίσεις, με γνώμονα τις πρόνοιες της ‘ΣτΚ’, ποινικοποιώντας μηνύματα μισογυνισμού που παράγουν μαζικό εκφασισμό και εθισμό. Στο «διαδίκτυο της ανωνυμίας» εκτός από ρύθμιση των κεντρικών εταιρειών (Instagram, Facebook), προέχει και ο έλεγχος τοπικών παρόχων περιεχομένων και διαφημίσεων.
Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα οφείλουν να προτείνουν νέες παιδαγωγικές μεθόδους και πρακτικές. Στόχος ο απόλυτος σεβασμός των δικαιωμάτων των γυναικών. Τιμώντας την αξία της ισότητας, de facto, τα ΑΕΙ μπορούν να πρωτοπορούν λανσάροντας προγράμματα σπουδών με επίκεντρο τον εξισωτισμό στην κοινωνία. Οι επαγγελματικές κατηγορίες ‘Πρωταρχικών Καθοριστών’ πρώτης επαφής με περιστατικά βίας (αστυνομικοί, ιατροδικαστές, δημοσιογράφοι, δικηγόροι) είναι απαραίτητο να εκπαιδεύονται με κριτήριο τους στόχους της ΣτΚ. Μόνον έτσι θα μπορούν να υπηρετούν τα δικαιώματα των γυναικών-θυμάτων, καθώς καθ-ορίζουν εννοιολογικά σχέσεις αν-ισότητας, επηρεάζοντας δομικά την αλυσίδα: ειδήσεων, γνωμοδοτήσεων και προσλήψεων. Να ελέγχονται πειθαρχικά όσοι δικηγόροι υπερασπίζονται γυναικοκτόνους με όρους Σαρίας, αναφερόμενοι σε ‘πληγείσα τιμή’, επιδιώκοντας ατιμωρησία εγκληματιών. Αυτό αντιβαίνει στο Κράτος Δικαίου, όπως και ο διασυρμός νεκρών. Στη χώρα μας, τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών παραβιάζονται συστηματικά. Με την ανοχή ανθρωπιστικών οργανώσεων, πολιτικών κομμάτων, κεντρικών θεσμών (Ενώσεις Πολιτών, Πανεπιστήμια, Εκκλησία) και όχι μόνον. Ωστόσο, χρειαζόμαστε μια ηθική επανάσταση για να εξαλείψουμε τη βία κατά των γυναικών και τις γυναικοκτονίες. Εφαρμόζοντας τις ρήτρες της ΣτΚ κάνουμε το καίριο πρώτο βήμα!
Μίνα Καούνη, Δικηγόρος
Ολιστική νομική αντιμετώπιση της έμφυλης βίας
Γιατί είναι σημαντική η νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας ως διακριτού εγκλήματος; Πιστεύετε ότι θα βοηθούσε στην αντιμετώπιση του φαινομένου;
Το φαινόμενο της έμφυλης βίας είναι πολιτικό και κλιμακώνεται παγκοσμίως. Είναι τρομοκρατία με περισσότερα θύματα, μόνο που το budget που προορίζεται για την αντιμετώπισή του είναι πολύ μικρότερο. Η βία κατά των γυναικών δεν εκδηλώνεται σε ουδέτερο έδαφος, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό - οικονομικό σύστημα που τους επιφυλάσσει μια διπλή βαριά εκμετάλλευση.
Το δικό μας αίτημα δεν είναι απλώς να προστεθεί μία λέξη -η γυναικοκτονία- αλλά να υπάρξει μία ολιστική νομική αντιμετώπιση της κλιμακούμενης έμφυλης βίας σε όλες της τις μορφές . Αν αρνείται το έλασσον ,αρνείται και τη συστηματοποίηση ,αποκωδικοποίηση και εν τέλει την προστασία μας ,που είναι συνταγματική υποχρέωση της πολιτείας .
Η ένταξη αυτή θα μπορούσε να γίνει π.χ προσθέτοντας ΜΙΑ ΣΑΦΗ ΚΑΙ ΑΜΕΣΗ βάση διακρίσεως στο άρθρο 82Α του Ποινικό Κώδικα, εισαγάγοντας επιβαρυντική περίσταση απευθείας στο άρθρο 299 Π.Κ. και όχι αφαιρώντας τη διαζευκτική περίπτωση της πρόσκαιρης καθείρξεως γενικά κι αδιακρίτως, όπως επιχειρείται σήμερα . Ένα άλλο ζήτημα, που τίθεται πιεστικά στις ημέρες μας είναι το ζήτημα της απόλυσης υπό όρον γενικά και ειδικά στα εγκλήματα γυναικοκτονιών, βιασμών κλπ.
Για την απόλυση υπό όρον υπάρχουν κριτήρια γραφειοκρατικά και απλουστευτικά, τα οποίο δεν αλλάζουν ουσιαστικά ούτε με τις νέες τροποποιήσεις . Δεν δεν θα έπρεπε, όμως, να συνδέεται ο ΟΡΟΣ αυτός με ουσιαστικά κριτήρια εκπαίδευσης, αναμόρφωσης και ουσιαστικής δυνατότητας επανένταξης στην κοινωνία;
Η εισαγωγή του όρου γυναικοκτονία στο ποινικό μας σύστημα θα ήταν και ένας τρόπος να ενισχυθεί η συλλογή και η επεξεργασία τέτοιων στοιχείων, που δυστυχώς λείπουν από τη χώρα μας, ώστε να καταγράφονται επισήμως τέτοια περιστατικά ως γυναικοκτονίες, αλλά και να αντιμετωπίζονται αρμοδίως από τις δικαστικές Αρχές. Οι ταξινομήσεις και οι κατηγοριοποιήσεις έχουν ένα πολύ σημαντικό στόχο: την ανάπτυξη πολιτικών μέχρι και την κατανομή πιστώσεων. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται οι απαραίτητες δομές ψυχολογικής και νομικής στήριξης, ενημέρωσης, πρόληψης και φροντίδας.
Τι γίνεται στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Στην Ε.Ε. ο όρος διαχωρίζεται από την ανθρωποκτονία σε 16 κράτη ενώ σε 11 (μεταξύ αυτών η Ελλάδα) δεν διαχωρίζεται. Η Κυπριακή Δημοκρατία πέρασε, πρόσφατα, στο επόμενο επίπεδο όσον αφορά τη στοχευμένη αντιμετώπιση του ζητήματος, καθώς εισάγει τον όρο γυναικοκτονία ως νέο αδίκημα στον Ποινικό Κώδικα. Στην Αγγλία και στην Ουαλία έγινε η αρχή για να αναγνωρίζονται τα εγκλήματα με μισογυνιστικό κίνητρο, ως εγκλήματα μίσους και επιπλέον λαμβάνονται στοχευμένα μέτρα, ώστε να αποφεύγεται η δευτερογενής θυματοποίηση των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας ή βιασμών στις αίθουσες δικαστηρίου.
Στις 6/10/21 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε με συντριπτική πλειοψηφία τις εκθέσεις της ευρωβουλεύτριας Έλενας Κουντουρά και, για πρώτη φορά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά συγκεκριμένα να καταρτιστεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο στην ΕΕ για την αποτελεσματική προστασία των γυναικών και των παιδιών από την ενδοσυντροφική βία, απαιτεί δεσμευτική ευρωπαϊκή νομοθεσία και, μεταξύ άλλων, πρόσβαση των θυμάτων σε δομές και υπηρεσίες στήριξης και εξασφάλιση της ασφάλειάς τους, με χρηματοδότηση από κρατικούς και κοινοτικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένης της καθολικής ιατρικής και ψυχολογικής υποστήριξη τους, και της παροχής υπηρεσιών σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας.
Για να δούμε, λοιπόν, πόσες παραβιάσεις θα καταγράψει η χώρα μας και πόσες φορές θα καταδικαστεί .
Πως κρίνεται την κάθετη άρνηση του Κ. Τσιάρα σε αναφορά του όρου «γυναικοκτονία» στο νέο ποινικό κώδικα αφού υπάρχει η ανθρωποκτονία;
Εγώ, προσωπικά , δεν αναμένω τίποτα από έναν υπουργό δικαιοσύνης, που θα μείνει στην ιστορία, όχι μόνο για την πλήρη απαξίωση και υποτίμηση των νομικών επιστημόνων, αλλά και γιατί επέτρεψε κι ενθάρρυνε επί των ημερών του να απειλούνται ονομαστικά δικαστές, γιατί επέτρεψε την έξαρση του σεξισμού και της βίας κατά των γυναικών με αφορμή τις αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο (ποιός να το περίμενε), γιατί επέτρεψε την αμφισβήτηση της ύπαρξης έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας - η Τουρκία κι εμείς - με τον νόμο αυτόν .
Δυναμώνουμε τον δικό μας διαθεματικό αγώνα απέναντι σε κάθε κοινωνική ανισότητα, στις διακρίσεις, στη βία κατά των γυναικών, μέσα από τη συλλογική διεκδίκηση ,σπάζοντας τις αλυσίδες του ατομικού δρόμου. Τίποτα δεν μας χαρίστηκε και τίποτα δεν θα μας χαριστεί . Κανένας προνομιούχος δεν εκχωρεί με προθυμία τα αβασάνιστα κτηθέντα προνόμιά του είτε πολιτικά είτε κοινωνικά.
Υπάρχουν απόψεις στο νομικό κόσμο που υποστηρίζουν ότι είναι άστοχο, να αντιμετωπίζονται από τον νόμο διαφορετικά τα εγκλήματα που έχουν θύματα γυναίκες. Ποια είναι η γνώμη σας για αυτό;
Όταν έρευνες του ΟΗΕ καταγράφουν 50.000 γυναικοκτονίες κάθε έτος, δηλαδή 137 γυναίκες δολοφονούνται κάθε ημέρα με αυτό τον τρόπο και σύμφωνα με την έκθεση του ΠΟΥ για το 2013, η κύρια αιτία θανάτου των γυναικών ηλικίας από 16 έως 44 ετών είναι, διεθνώς, η δολοφονία από κάποιο οικείο πρόσωπο, αδυνατώ να πιστέψω ότι είναι ειλικρινής η «λεκτική δυσφορία», όταν τους τελευταίους μήνες καταναλώσαμε και μεταβολίσαμε πλήρως όλους τους ευφημισμούς και τις παραχαράξεις τις λεκτικές , τις πολιτικές , τις ταξικές και τις προσβλητικές της νοημοσύνης μας, όταν ονόμαζαν: το μισογυνίστικο και ταξικό νόμο για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια «αποκατάσταση της ισότητας των φύλων» και τον αντεργατικό νόμο «φιλεργατικό και προστατευτικό της εργασίας».
Το να μη δέχεσαι, μετά από τις συνεχείς γυναικοκτονίες στη χώρα μας, τη διακριτή αντιμετώπιση είναι ένα δείγμα τού να μη θέλεις να δεις όσα συμβαίνουν, να αδυνατείς να συλλάβεις την ουσία των τεκταινομένων, την ιεράρχηση των διακυβευμάτων και τις βαθιές εξουσιαστικές σχέσεις που τα διέπουν, αλλά, παρόλα αυτά, να έχεις άποψη, που, συνήθως, είναι συνάρθρωση του μισογυνισμού , του ρατσισμού , του ετεροσεξισμού και του εθνικισμού σε αγαστή συνεργασία . Αντιλαλούν παρωχημένες πεποιθήσεις , ευσεβείς πόθους ενός παλιού κόσμου σε παρακμή, ο οποίος, στερεύοντας από επιχειρήματα, μας προσκαλεί να σκεφθούμε ότι στο τέλος είμαστε «όλοι άνθρωποι», όπως αντιδραστικά παρέθεταν στις εξεγέρσεις στην Αμερική κατά της αστυνομικής βίας εις βάρος των μαύρων το σύνθημα «all lives matter» στο αιματοβαμμένο «black lives matter», κάνοντας λόγο για αντίστροφο ρατσισμό των μαύρων κατά των λευκών…
Κική Πετρουλάκη, Ψυχολόγος, Ph.D., Πρόεδρος Δ.Σ. Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας
Ολοκληρωμένη στήριξη και προστασία στις κακοποιημένες γυναίκες
Υπάρχει "έκρηξη" του φαινομένου των γυναικοκτονιών ειδικά μετά την πανδημία; Πως το εξηγείτε;
Πάντα ήταν πολλές οι γυναικοκτονίες, απλώς δεν ήταν θέμα που ενδιέφερε τα ΜΜΕ. Αυτό που σίγουρα συνέβη είναι ότι μέσα σε 6 μήνες (από τον Απρίλιο που έγινε η διπλή δολοφονία στη Μακρυνίτσα) μάθαμε για 10 γυναικοκτονίες, ίσως επειδή μετά την υπόθεση των Γλυκών Νερών τα ΜΜΕ έχουν αρχίσει να δίνουν έμφαση στη δημοσιοποίησή τους. Το 2011, για παράδειγμα, δεν μιλούσαμε καθόλου για «έκρηξη» κι όμως έγιναν 18 ανθρωποκτονίες γυναικών στο πλαίσιο ενδοοικογενειακής βίας, εκ των οποίων οι 17 είχαν άνδρα δράστη, και πιθανότατα επρόκειτο για γυναικοκτονίες. Οπωσδήποτε στο ίδιο έτος θα υπήρχαν και άλλες γυναικοκτονίες από σύντροφο, όμως πριν από την κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, το 2018, αυτές οι δολοφονίες δεν θεωρούνταν ενδοοικογενειακή βία για να καταγραφούν. Σίγουρα υπήρχαν και άλλες γυναικοκτονίες στις οποίες προέβησαν δράστες για να συγκαλύψουν τα ειδεχθή σεξουαλικά εγκλήματά τους.
Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα της ΕΛ.ΑΣ για τις ενδοοικογενειακές δολοφονίες κατά την πενταετία 2007-2011, δολοφονήθηκαν 73 γυναίκες, οι 70 (95,9%) από άνδρα δράστη, που σημαίνει κατά μέσο όρο, πάνω από μία γυναίκα το μήνα. Η πλειονότητα δολοφονήθηκε από τον σύζυγο/σύντροφό της (46 γυναίκες, 63,01%)
Με βάση τα δεδομένα της Έκθεσης Απολογισμού Έργου του Τμήματος Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας του Αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ, κατά το έτος 2020 καταγράφηκαν 16 τελεσμένες ανθρωποκτονίες (οι 9 με θύμα γυναίκα) και 16 απόπειρες ανθρωποκτονίας (οι 9 με θύμα γυναίκα). Αν αναλογιστούμε πόσο λεπτή είναι η γραμμή ανάμεσα στην απόπειρα και την τελεσμένη ανθρωποκτονία, το έτος 2020 θα μπορούσαμε να έχουμε 18 δολοφονημένες γυναίκες από μέλος της οικογένειάς τους.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι δεν έχουμε καθόλου δεδομένα για τις γυναικοκτονίες που δεν εμπίπτουν στο Ν.3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία. Συμπεριλαμβάνονται στα δεδομένα για τις ανθρωποκτονίες τα οποία, προς το παρόν, δεν δημοσιοποιούνται διαχωρισμένα κατά φύλο θύματος και δράστη.
Οι γυναικοκτονίες είναι σίγουρα πολύ περισσότερες από αυτές που καταγράφονται στα επίσημα δεδομένα τα οποία περιλαμβάνουν μόνο τις δολοφονίες γυναικών που εξιχνιάσθηκαν το συγκεκριμένο έτος, και μόνο εκείνες για τις οποίες υπάρχουν αρκετά στοιχεία ώστε να μπορούν να ταξινομηθούν ως γυναικοκτονία.
Δεν ξέρουμε, επομένως, εάν φέτος θα καταγραφούν περισσότερες εξιχνιασθείσες γυναικοκτονίες (γιατί αυτό μετράμε) - θα το δούμε στο τέλος του έτους.
Η κοινή γνώμη είναι επαρκώς ευαισθητοποιημένη απέναντι στις γυναικοκτονίες ή τις αντιμετωπίζει ακόμα ως μεμονωμένα εγκλήματα και προσωπικές τραγωδίες;
Συχνά τα ΜΜΕ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τις γυναικοκτονίες ως οικογενειακές τραγωδίες και/ή ως εγκλήματα πάθους. Το ίδιο ισχύει και για την κοινή γνώμη. Για παράδειγμα, υπάρχει έντονος διάλογος στα social media για το αν πρέπει ή όχι να χρησιμοποιείται ο όρος «γυναικοκτονία», εξακολουθούμε να παρατηρούμε δηλώσεις που αναζητούν ή ξεκάθαρα επιρρίπτουν την ευθύνη στο θύμα, κλπ.
Σίγουρα το #metoo στην Ελλάδα και η δολοφονία της Καρολάιν, που κατέρριψε όλους τους μύθους που συνήθως χρησιμοποιούνται ως αίτιο της γυναικοκτονίας αφαιρώντας, έτσι, την ευθύνη από τους δράστες, έφερε το θέμα των γυναικοκτονιών στην επικαιρότητα της συζήτησης, και αυτό βοηθάει αρκετά, αλλά πρέπει να κάνουμε ακόμα πολλά βήματα για να μιλήσουμε για μια επαρκώς ευαισθητοποιμένη κοινή γνώμη.
Οι δράστες συχνά παρουσιάζονται ως ψυχικά νοσούντες, τρελοί, ή ότι βρέθηκαν "εν βρασμώ". Δεν αποτελεί όμως αυτό μια εκ των προτέρων απενοχοποίηση; και κυρίως μια κοινωνική αθώωση με αποτέλεσμα τη διαιώνιση του φαινομένου; "Το παιδί δεν είναι το τέρας που παρουσιάζεται" είχε υποστηρίξει ο "θείος" στην πρόσφατη γυναικοκτονία στη Ρόδο.
Δυστυχώς αυτό το πιστεύουν και οι ίδιες οι γυναίκες που υφίστανται ενδοοικογενειακή βία, τα πρώτα χρόνια… Κι εμείς θα θέλαμε να ισχύει γιατί, τότε, θα ήταν θεραπεύσιμο! Όμως, αυτός είναι ένας μύθος, μεταξύ άλλων, που για όσο τον συντηρούμε, παρέχουμε άλλοθι στους δράστες και ψεύτικες ελπίδες στις επιζώσες. Η ενδοοικογενειακή βία είναι ζήτημα ισχύος και ελέγχου και πρόκειται για μαθημένη συμπεριφορά και όχι ψυχική ασθένεια.
Οι εμπειρίες που πιθανόν έχει ζήσει όταν ήταν παιδί (π.χ. ο πατέρας του κακοποιούσε τη μητέρα του ή/και τον ίδιο) και τα μηνύματα που έχει λάβει από την κοινωνία –ότι δηλαδή οι άντρες είναι ανώτεροι από τις γυναίκες: πρέπει αυτοί να βάζουν τους κανόνες που οι γυναίκες οφείλουν να υπακούν- του έχουν μάθει ότι η βία είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να πετύχεις αυτό που θέλεις και πιστεύει ότι έχει το δικαίωμα να επιβάλει τους κανόνες του, ακόμα και δια της βίας. Είναι απολύτως υπεύθυνος για τις επιλογές που κάνει και για τις πράξεις του και αν δούμε τον άνθρωπο αυτό ως “ψυχικά ασθενή” τότε δεν του καταλογίζουμε καμία ευθύνη.
Φυσικά, δεν αποκλείεται κάποιοι, λίγοι, να πάσχουν ΚΑΙ από κάποια ψυχική διαταραχή αλλά αυτή δεν είναι η αιτία που κακοποιούν τη σύντροφό τους, αφού η πλειονότητα των ανθρώπων που έχουν τις ίδιες ψυχικές διαταραχές δεν ασκούν βία στις συντρόφους τους.
Επίσης, το άτομο που επιλέγει να κακοποιεί τη σύντροφό του δεν το κάνει επειδή θυμώνει περισσότερο από άλλα άτομα, ούτε επειδή δεν μπορεί να διαχειριστεί το θυμό του. Αντιθέτως, φαίνεται να έχει πλήρη αυτοέλεγχο καθώς προσχεδιάζει τις πράξεις του:
ποτέ δεν την κακοποιεί δημόσια – περιμένει τη στιγμή που θα είναι μόνοι τους
φροντίζει, όταν την χτυπάει, να μην αφήνει σημάδια ή τα σημάδια να μην είναι σε ορατά σημεία του σώματος
δεν κακοποιεί κανένα άλλο άτομο εκτός από εκείνη ή όποιο άλλο άτομο θεωρεί κτήμα του (τα παιδιά ή τη μητέρα του) - όταν θυμώνει, για παράδειγμα, με ένα φίλο του, με το γείτονα ή το αφεντικό του δεν είναι βίαιος
όταν τελικά τη δολοφονήσει, τη θάβει στο χωράφι ή την τσιμεντώνει στην αυλή, σκηνοθετεί ατύχημα ή ληστεία, προσποιείται ψυχική ασθένεια και/ή κάνει απόπειρα αυτοκτονίας η οποία, σπανίως πετυχαίνει…
Κακοποιεί τη σύντροφο του επειδή ξέρει ότι μπορεί, επειδή πιστεύει ότι είναι δικαίωμά του να το κάνει και, ίσως, επειδή γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν πρόκειται να υποστεί καμία συνέπεια γι’ αυτό. Με άλλα λόγια, η βία είναι μια μαθημένη και σκόπιμη συμπεριφορά και δεν έχει τίποτα να κάνει με αυτό που ακούμε συχνά “έχασε τον έλεγχο ή βγήκε εκτός εαυτού…”. Αντιθέτως, αποτελεί το μέσο απόκτησης και διατήρησης του ελέγχου.
Τι πρέπει να κάνει η Πολιτεία για την πρόληψη των γυναικοκτονιών;
Να θέσει σε εφαρμογή τις προβλέψεις της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης (Ν.4531/2018) αλλά και της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ (Ν.4478/2017) για την προστασία και στήριξη των θυμάτων ενδοοικογενειακής και σεξουαλικής βίας.
Να επισπεύσει την επίσημη διασύνδεση και συνεργασία ΟΛΩΝ των υπηρεσιών και φορέων που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας προκειμένου να παρέχεται άμεση προστασία και στήριξη ώστε να μην είναι αναγκασμένη η γυναίκα που αναζητά προστασία να αναλαμβάνει η ίδια τον συντονιστικό ρόλο, όπως συμβαίνει σήμερα. Δηλαδή στο πρότυπο των Family Justice Centers ή των Domestic Abuse One Stop Shops, να παρέχονται σχεδόν όλες οι υπηρεσίες στο ίδιο κτίριο και άμεσα.
Αυτό θα απαλλάξει την κακοποιημένη γυναίκα και τα παιδιά της από πολλαπλές και συχνά άσκοπες επισκέψεις σε υπηρεσίες, καθεμιά εκ των οποίων θέλει να πάρει το δικό της ιστορικό προκειμένου να σχεδιάσει το δικό της σχέδιο δράσης για το μικρό τμήμα της υπόθεσης που μπορεί να διαχειριστεί. Η συγκεκριμένη προσέγγιση είναι συμφέρουσα και αποτελεσματική όχι μόνο για το θύμα που, μέσω της ολιστικής στήριξης που λαμβάνει, αισθάνεται ότι αντιμετωπίζεται με σεβασμό, αλλά και για το σύστημα στήριξης και προστασίας θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας της χώρας μέσω της διασύνδεσης εξειδικευμένων, ήδη έμπειρων, επαγγελματιών, οι οποίοι/-ες: α) προσεγγίζουν, ως διεπιστημονική ομάδα, την κάθε υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας, β) έχουν πρόσβαση σε όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες και γ) σχεδιάζουν από κοινού ένα πολύπλευρο, εξατομικευμένο, σχέδιο δράσης για την προστασία και ενδυνάμωση της κακοποιημένης γυναίκας και των παιδιών αλλά και για και την αντιμετώπιση του δράστη.
Να εξετάσει εξονυχιστικά κάθε ενδοοικογενειακή ανθρωποκτονία ή δολοφονία παιδιού από το 2007 έως σήμερα με στόχο τον εντοπισμό των Ελληνικών παραγόντων κινδύνου που, στη συνέχεια, θα χρησιμοποιηθούν για την πρόληψη παρόμοιων περιστατικών, μέσω της παροχής πιο έγκαιρων και πιο αποτελεσματικών μέτρων προστασίας.
Η ίδια διαδικασία (Death Reviews) θα πρέπει να επαναλαμβάνεται σε ετήσια βάση και να συντάσσονται Ετήσιες Αναφορές που θα περιλαμβάνουν ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα καθώς και επικαιροποίηση των παραγόντων κινδύνου, όταν προκύπτει. Το συγκεκριμένο έργο απαιτεί τη σύσταση μιας διαρκούς, διεπιστημονικής και διατομεακής, ομάδας εργασίας στην οποία θα συμμετέχουν εξειδικευμένοι/-ες επαγγελματίες με εμπειρία στο πεδίο και θα της δοθεί πρόσβαση στους επίσημους αστυνομικούς και δικαστικούς φακέλους και, ενδεχομένως, στους/τις μάρτυρες κάθε υπόθεσης.
