Οι γραμμές αυτές γράφονται λίγο μετά το περιστατικό ανατριχιαστικής βίας στην πλατεία Νέας Σμύρνης. Την ίδια στιγμή, η Κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να οδηγήσει σε θάνατο τον Δημήτρη Κουφοντίνα. Τα ζητήματα αυτά όχι μόνο συνδέονται, αλλά αποτελούν εκφάνσεις ενός γενικότερου μετασχηματισμού του κράτους που είχε ήδη διαφανεί.
Η σημειολογία ενός ενδεχόμενου θανάτου
Προτάθηκαν διάφορες ερμηνείες για τη στάση της Κυβέρνησης απέναντι στον απεργό πείνας. Εκτροπή της ατζέντας, διαχείριση της υπόθεσης Λιγνάδη, έξοδος από λοιπά πολιτικά αδιέξοδα, ζητήματα γενικώς της επικαιρότητας, σε συνδυασμό με μια αναμφισβήτητη προσπάθεια ενοχοποίησης του ΣΥΡΙΖΑ σαν δήθεν φιλοτρομοκρατικού. Παρ’ όλο που τα ανωτέρω ισχύουν, δεν αρκούν για να ερμηνεύσουν το φαινόμενο. Ο ενδεχόμενος θάνατος ενός απεργού πείνας μεταβάλλει τη φυσιογνωμία της χώρας. Και οι φυσιογνωμικές μεταβολές πάντα υπερβαίνουν την επικαιρότητα.
Το Σύνταγμα του 1975 είχε τέσσερα θεμελιώδη χαρακτηριστικά. Το πρώτο ήταν η κατάργηση της βασιλείας. Το δεύτερο ήταν η προετοιμασία εισόδου στην ΕΟΚ. Το τρίτο ήταν η εμπέδωση του κράτους δικαίου. Το τέταρτο ήταν το άρθρο 2 του Συντάγματος, που κατοχυρώνει την αξία του ανθρώπου.
Η σημασία του θεμελιώδους αυτού άρθρου, που καθόλου συμπτωματικά τίθεται αμέσως μετά το άρθρο που ορίζει τη μορφή του πολιτεύματος, δεν περιορίζεται στο κανονιστικό του περιεχόμενο, όπως έχει διαπλαστεί από τη νομολογία. Με το άρθρο αυτό η μεταπολιτευτική δημοκρατία συστήνεται τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και διεθνώς: η αξία του ανθρώπου αποτελεί υπαρξιακή διακήρυξη, προσδιορίζουσα τη φυσιογνωμία του κράτους. Σε αυτή την αξία του ανθρώπου δομείται η μεταπολιτευτική δημοκρατία, αυτήν ακριβώς θεραπεύει.
Το υπαρξιακό αυτό χαρακτηριστικό αλλοιώνεται από τον ενδεχόμενο θάνατο του Δημήτρη Κουφοντίνα. Αυτή η αντιμετώπιση επαναφέρει το κλασικό σχήμα «φίλος – εχθρός» του Καρλ Σμιτ. Στο σμιτιανό σχήμα, κατά το οποίο ορίζεται η ίδια η έννοια του Πολιτικού, η αξία του ανθρώπου δεν αποτελεί το πρώτιστο μέγεθος. Ο εσωτερικός εχθρός εξοντώνεται.
Η Κυβέρνηση δεν μπορεί να επικαλεστεί ότι βρίσκεται αντιμέτωπη με κάποιο παράλογο αίτημα. Ο νόμος είναι σαφής. Σύμφωνα με το ά. 3 του ν. 4760/2020, που σημειωτέον ψηφίστηκε από την τωρινή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ο Δημήτρης Κουφοντίνας πρέπει να μεταχθεί στη φυλακή που κρατούταν πριν μεταφερθεί σε αγροτικές φυλακές.
Το θέμα λοιπόν δεν είναι το αίτημα, το οποίο άλλωστε με την πολύτιμη συνεισφορά των ΜΜΕ αγνοεί η πλειονότητα του λαού. Το θέμα είναι το πρόσωπο. Για αυτό και ο λόγος των ημερών εστιάζει στα χαρακτηριστικά του προσώπου, κατά τρόπο που στοχεύει στο θυμικό των πολιτών. Αιμοσταγής και αμετανόητος, ο απεργός πείνας οδηγείται στον θάνατο όχι για αυτό που πράττει, αλλά για αυτό που είναι.
Με την άρνησή της και τον τρόπο που την αιτιολογεί, η Κυβέρνηση κατ’ ουσίαν εξαιρεί το πρόσωπο του κρατουμένου από την εγγυητική λειτουργία του νόμου. Ως προς τον εσωτερικό εχθρό, η αρχή του κράτους δικαίου παραμερίζεται, με την αξία του ανθρώπου να υποβιβάζεται σε αξία δευτερεύουσα, μπροστά στην εξόντωσή του. Αυτή η υπαρξιακής σημασίας επαπειλούμενη πράξη επιτείνει τον μετασχηματισμό του μεταπολιτευτικού κράτους σε ελαττωματική δημοκρατία.
Τούτα βέβαια δεν αφορούν μόνο τον Κουφοντίνα. Αφορούν όσους σπιλώνονται σαν δήθεν υποστηρικτές του. Το κράτος δεν μεταβάλλει ταυτοτικά χαρακτηριστικά για να εξοντώσει ένα μόνο πρόσωπο. Η ελαττωματική δημοκρατία δομείται για ευρύτερους σκοπούς. Αν ο τρομοκράτης Κουφοντίνας δικαιούται τον θάνατο κόντρα σε δικαιοκρατικές εγγυήσεις, ο κατά κατασκευήν πολιτικός του εκπρόσωπος δεν μπορεί παρά να υφίσταται επαχθή αντιμετώπιση: αποκλεισμό από τα ΜΜΕ, απαγόρευση του δικαιώματός του να διαδηλώνει, αστυνομική βία και καταστολή. Σύμφωνα με άλλο σμιτιανό σχήμα, η (πολιτική) αμαρτία συνεπάγεται τιμωρία.
Η Αριστερά στο στόχαστρο
Η Νέα Δημοκρατία εδώ και τουλάχιστον έναν χρόνο, συστηματικά και συντεταγμένα κατασκευάζει την εικόνα ενός ΣΥΡΙΖΑ πολιτειακά και εθνικά επικίνδυνου. Ο κυβερνητικός λόγος δεν περιορίζεται στο να αποδίδει επίμεμπτα ιδεολογικά χαρακτηριστικά στην αντίπαλη παράταξη, αλλά αφορά συγκεκριμένες αποδιδόμενες πράξεις, αποτελεί συγκεκριμένη παρέμβαση σε συγκεκριμένη συγκυρία.
Πέρυσι τέτοιον καιρό, ο ΣΥΡΙΖΑ καταγγελλόταν σαν πέμπτη φάλαγγα του Ερντογάν, όχι στο πλαίσιο μιας ιδεολογικής αντιπαράθεσης μιας εθνικίζουσας Δεξιάς με έναν αφηρημένο διεθνισμό, αλλά για συγκεκριμένες δήθεν ενέργειες και μάλιστα σε μία συγκυρία όπου η Τουρκία παρενοχλούσε τα σύνορά μας, εν πολλοίς απειλώντας με σύρραξη. Για τουλάχιστον έναν μήνα κατασκευαζόταν η εικόνα όχι ενός κόμματος με γενικά και αόριστα «προδοτική» ιδεολογία, αλλά ενός κόμματος που με συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές δήθεν προδίδει την πατρίδα ενώ αυτή απειλείται.
Λίγο καιρό αργότερα, με αφορμή την υπόθεση Παπαγγελόπουλου, οι καταγγελίες περί σκευωρίας για την υπόθεση Novartis αναβαθμίστηκαν σε κατηγορίες δόμησης παρακράτους. Και πάλι όχι γενικά και αόριστα. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν καταγγέλθηκε σε ιδεολογικό επίπεδο, αλλά επειδή δήθεν συγκρότησε συγκεκριμένο παρακρατικό μηχανισμό και μάλιστα τόσο μεγάλης έκτασης που ήταν ικανός να νοθεύσει το πολίτευμα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετώπισε τον λόγο αυτόν σαν μία μάλλον γραφική αναμόχλευση ενός παλαιού αντιαριστερού οπλοστασίου. Μη διαβλέποντας τη διαφορά που έχει η αφηρημένη ιδεολογική καταγγελία από τη στοχοποίηση για συγκεκριμένες δήθεν αποφάσεις σε κρίσιμες για τη χώρα συγκυρίες, υποτίμησε τον κίνδυνο.
Στο ίδιο συνεχές εγγράφεται η ανακοίνωση που εξέδωσε στις 27.2.2021 το Γραφείο Τύπου του Πρωθυπουργού. Η ανακοίνωση αυτή δεν είναι φαιδρή ή γραφική. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός επιχείρησε να εμφανίσει την Αξιωματική Αντιπολίτευση σαν θιασώτη τρομοκρατικής οργάνωσης.
Αυτή η στοχοποίηση του δεύτερου πόλου του δικομματισμού από τη ρεβανσιστική Δεξιά, δεν θα μπορούσε παρά να συνεπάγεται τη δημιουργία ενός πιο αυταρχικού κράτους.
Release the Kraken
Μία από τις πρώτες πράξεις οικοδόμησης του νεοδημοκρατικού αυταρχικού κράτους ήταν η εισβολή της Αστυνομίας στην προβολή του Τζόκερ. Στην υπόθεση αυτή αξίζει να επανέλθουμε. Όχι για όσα συνέβησαν, αλλά για όσα ειπώθηκαν. Το κρίσιμο στοιχείο ήταν η κατάφαση από τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη μιας δήθεν γενικής αρμοδιότητας της ΕΛΑΣ να ελέγχει, να προσάγει, να επιχειρεί, κινούμενη εκτός δικαίου. Η κάλυψη της παράνομης προσαγωγής παιδιών από τον Υπουργό με το σκεπτικό ότι η Αστυνομία ελέγχει κάθε καταγγελία, ακόμη και «φαιδρή», όπως ο ίδιος δήλωσε, προδιέγραφε τη συνέχεια. Έκτοτε, η ενάντια στον νόμο ή εκτός ορίων του νόμου δράση της Αστυνομίας, η απρόκλητη ή δυσανάλογη χρήση βίας, με άλλα λόγια η κατά παράβαση του κράτους δικαίου αστυνομική δράση, σταδιακά κατέστη παράδειγμα.
Ακολούθησαν ο αντισυνταγματικός νόμος απαγόρευσης των διαδηλώσεων, μία απίστευτη κλιμάκωση της αστυνομικής βίας, η εισαγγελική έρευνα κατά του ίδιου του πρώην Πρωθυπουργού και άλλων αριστερών πολιτικών αρχηγών για τη συμμετοχή τους σε εκδηλώσεις μνήμης του Πολυτεχνείου, η ίδρυση πανεπιστημιακής Αστυνομίας. Στα παραπάνω αθροίστηκε η επιβολή περιορισμών κυκλοφορίας που δεν είναι πάντα πρόσφοροι για την εξυπηρέτηση της δημόσιας υγείας (ιδίως η απαγόρευση κυκλοφορίας τα σαββατοκύριακα από τις 18:00), πάντα όμως θεσπίζονται χωρίς να συνοδεύονται από έγγραφη και μεθοδολογικά ελέγξιμη επιστημονική αιτιολογία. Ως προς την πανεπιστημιακή Αστυνομία, αξίζει να σταθούμε στον διακηρυγμένο στόχο: «να τελειώνουμε» με το πανεπιστήμιο της Μεταπολίτευσης, χαρακτηριστικό του οποίου είναι «η ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς». Τούτα, φυσικά, δεν θα μπορούσαν να περιορίζονται στο πανεπιστήμιο. Σκοπός της Κυβέρνησης είναι να τελειώνουμε εν γένει με κεκτημένα της Μεταπολίτευσης.
Σε όλα τα παραπάνω, το μείζον ζήτημα δεν είναι ποιες ακριβώς διατάξεις έχουν νομοθετηθεί. Η πάλη δεν αφορά την τάδε ή τη δείνα διάταξη νόμου. Το μείζον είναι το σήμα που εκπέμπεται: η αστυνομική βία απολαμβάνει πλήρη κυβερνητική κάλυψη, όσο ακραία και αν είναι.
Η βία αυτή αιτιολογείται με έναν ονειδιστικό λόγο που καταγγέλλει τα θύματα όχι για πράξεις, αλλά για χαρακτηριστικά. Δεν χρειάζεται να καταλογιστούν πράξεις στα θύματα. Αρκεί να τους καταλογιστεί ότι είναι εξτρεμιστές, χαρακτηρισμός που αποδίδεται ακόμη και σε ανθρώπους όπως κ. Ινδαρές. Όπως στην περίπτωση Κουφοντίνα, το πρόσωπο και όχι η πράξη είναι το κρίσιμο μέγεθος. Αυτός ο λόγος που νομιμοποιεί την αστυνομική βία επειδή τα θύματά της (φέρεται να) έχουν μια κάποια ιδιότητα, σχετικοποιεί την αξία τους ως ανθρώπινων όντων και αρκεί για να τους θέσει εκτός δικαιοκρατικών εγγυήσεων. Παραβίαση του κράτους δικαίου και σχετικοποίηση της αξίας του ανθρώπου είναι κοινά σημεία ανάμεσα στην υπόθεση Κουφοντίνα και στη γενικότερη αστυνομική βία.
Το παζλ του αυταρχισμού συμπληρώνεται με την επιβολή ακραίας ραδιοτηλεοπτικής μεροληψίας και παραπληροφόρησης. Ο τρόπος που μεγάλα ΜΜΕ κάλυψαν τη χθεσινή αστυνομική βία είναι η κορυφή του παγόβουνου. Και μπορεί οι οργανωτικές διατάξεις του Συντάγματος και το εκλογικό δίκαιο να μην παραβιάζονται, το τηλεοπτικό όμως μονοπώλιο νοθεύει σε ευρεία έκταση τον κομματικό ανταγωνισμό.
Αυταρχική εκτροπή
Αυτές τις μέρες ζούμε την προαναγγελθείσα κλιμάκωση της μετάβασης σε ένα αυταρχικό κράτος. Η Κυβέρνηση διέπεται από μία σμιτιανή αντίληψη περί πολιτικής που δεν χαρακτήριζε τη Μεταπολίτευση. Έτσι, το κράτος θωρακίζεται απέναντι στους αντιπάλους του: σύμφωνα πάλι με τον Σμιτ, το φιλελεύθερο κράτος είναι παροπλισμένο απέναντί τους.
Η Αριστερά διέπραξε μείζον αμάρτημα μιας και αμφισβήτησε το πρωτείο της αστικής παράταξης, του πραγματικού δηλαδή ιδιοκτήτη της χώρας. Προκειμένου η αστική παράταξη να εξοντώσει όχι μόνο τον πολιτικό της αντίπαλο, αλλά κάθε υπόνοια αμφισβήτησής της, επιβάλλει μία τυραννία της πλειοψηφίας που πλήττει το κράτος δικαίου και ατομικά δικαιώματα. Αποδυναμώνει δηλαδή οργανωτικά στοιχεία του πολιτεύματος. Η Ελλάδα μετατρέπεται σε ανελεύθερη δημοκρατία. Δημοκρατία κατά το μέρος που δεν παραβιάζονται οι οργανωτικές διατάξεις του Συντάγματος και το εκλογικό δίκαιο, ανελεύθερη καθώς ατονεί η κανονιστική ποιότητα ελευθεριών και δικαιοκρατικών εγγυήσεων.
*Ο Φώτης Παλαμιώτης είναι Δικηγόρος
