Στα βάθη του Ειρηνικού Ωκεανού, σε μια αχανή έκταση, στην οποία δεν φτάνει το φως του Ήλιου, ζουν πολλά μυστηριώδη θαλάσσια πλάσματα. Μόλις το 10% των οργανισμών που κατοικούν εκεί έχει μελετηθεί και ταξινομηθεί. Το έντονο ενδιαφέρον που έχουν εκδηλώσει εταιρείες εξορύξεων εξαιτίας των κοιτασμάτων σπάνιων ορυκτών στην περιοχή έχει αναζωπυρώσει τις ερευνητικές προσπάθειες για την χαρτογράφηση της άγνωστης βενθικής πανίδας.
Η αχανής αβυσσική πεδιάδα του Ειρηνικού Ωκεανού
Ο βυθός του Ειρηνικού Ωκεανού, που χαρακτηρίζεται και ως αβυσσική πεδιάδα είναι ο τεράστιος επίπεδος πυθμένας του που βρίσκεται σε βάθος 4.000 με 6.000 μέτρων. Οι γνώσεις μας για τη βιοποικιλότητα της περιοχής, από ερευνητικές αποστολές και επιστημονικά εγχειρήματα, είναι ακόμα αρκετά περιορισμένες. Παρά τις ακραίες συνθήκες που επικρατούν στον πυθμένα του Ειρηνικού Ωκεανού, κατορθώνει να επιβιώνει ένας αξιοσημείωτος αριθμός οργανισμών. Βακτήρια, μύκητες, σπόγγοι, μαλακόστρακα, μαλάκια, εχινόδερμα και ψάρια ζουν στο σκοτεινό βυθό σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Τα περισσότερα είδη οργανισμών έχουν εξελιχθεί έτσι ώστε να αντέχουν την τεράστια πίεση από τα στρώματα του θαλασσινού νερού που βρίσκονται από πάνω τους. Είναι προσαρμοσμένα, επίσης, στο συνεχές κρύο, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται ανάμεσα στους 2 °C και στους 4 °C. Στην αβυσσαία ζώνη δεν υπάρχουν, άλλωστε, εναλλαγές εποχών ούτε ημέρας και νύχτας, παρά μόνο αιώνιο σκοτάδι και ψύχος.
Οι ακτίνες του Ήλιου δεν φτάνουν σε τόσο μεγάλο βάθος, επομένως οι οργανισμοί έχουν αναπτύξει προσαρμογές για να επιβιώσουν χωρίς φως. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο βιοφωσφορισμός, η ικανότητα, δηλαδή, ορισμένων οργανισμών να παράγουν φως χρησιμοποιώντας εξειδικευμένα όργανα ή μικροοργανισμούς. Έτσι ακόμα και βυθισμένοι στο σκοτάδι κατορθώνουν να βρίσκουν το ταίρι τους, να προσελκύουν την τροφή τους ή ακόμα και να διώχνουν τους θηρευτές τους. Χωρίς το φως του Ήλιου δεν μπορούν να ζήσουν οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί και η τροφή, που προέρχεται από τα ανώτερα στρώματα της θάλασσας ή από τη νεκρή οργανική ύλη, είναι λιγοστή. Ορισμένα βακτήρια μπορούν, παρόλα αυτά, να παράγουν οργανική ύλη από απλές χημικές ουσίες, αποτελώντας έτσι τη βάση της τροφικής αλυσίδας για τα συγκεκριμένα οικοσυστήματα.
Η ζωή στην αβυσσαία ζώνη απειλείται από τις εξορύξεις
Στον Ειρηνικό Ωκεανό βρίσκεται και η ζώνη Κλάριον- Κλίπερτον, μια περιοχή με μέγεθος περίπου διπλάσιο από αυτό της Ινδίας, που εκτείνεται από τη Χαβάη μέχρι το Μεξικό. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από λασπώδη ιζήματα και από στερεούς οζώδεις σχηματισμούς με μέγεθος όσο μια πατάτα, πλούσιους σε μέταλλα, όπως νικέλιο, κοβάλτιο, μαγγάνιο, ψευδάργυρο και χαλκό. Τα συγκεκριμένα μέταλλα χρησιμεύουν στις σύγχρονες ηλεκτρονικές συσκευές για παράδειγμα στις οθόνες αφής, στις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες κ.α. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για δυσπρόσιτη περιοχή όπου επικρατούν ακραίες συνθήκες, η εκμετάλλευση των ορυκτών της έχει ήδη ξεκινήσει από τη δεκαετία του 1960. Σήμερα υπάρχουν 17 συμβόλαια εταιρειών για εξόρυξη των μεταλλευμάτων σε μια έκταση που εκτείνεται σε 1,2 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα ενώ η εκμετάλλευση της περιοχής βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Διεθνούς Αρχής των Θαλάσσιων Βυθών (International Seabed Authority, ISA).
Οι διαδικασίες εξόρυξης επιδρούν στο οικοσύστημα της αβυσσαίας ζώνης με τρόπο που δεν είναι ακόμα κατανοητός. Αυτό οφείλεται και στην έλλειψη περιβαλλοντικών μελετών και γνώσεων για τους οργανισμούς που επιβιώνουν εκεί. Η πρώτη ολοκληρωμένη καταγραφή των βενθικών ζώων παρουσιάστηκε στο τέλος του Μαΐου στο περιοδικό Current Biology. Η επιστημονική ομάδα συγκέντρωσε και ανέλυσε περισσότερες από 100.000 καταγραφές για τα ζώα που βρέθηκαν στην ζώνη Κλάριον- Κλίπερτον. Περίπου το 90% των ειδών σε αυτές τις καταγραφές δεν έχουν περιγραφεί ούτε ταξινομηθεί. Από τα περισσότερα από 5.500 διαφορετικά είδη μόλις τα 440 έχουν επίσημα ταξινομηθεί με επιστημονικές ονομασίες. Παρόλο που τα περισσότερα είναι σκώληκες και αρθρόποδα, εντοπίστηκαν, επίσης, σπόγγοι και κοράλλια.
Δεν είναι ακόμα γνωστές με ακρίβεια οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των επικείμενων εξορύξεων στο βυθό του Ειρηνικού Ωκεανού. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι θαλάσσιοι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις πιθανώς μη αντιστρεπτές επιδράσεις των εξορύξεων στη βιοποικιλότητα, γεγονός που θα επηρεάσει επιπλέον την αλιεία και την επισιτιστική ασφάλεια. Είναι, επίσης, γνωστό ότι οι μέθοδοι εξόρυξης περιλαμβάνουν την απόξεση του πυθμένα και την απομάκρυνση πολύτιμων υποστρωμάτων από το βυθό κι επομένως αναμένεται να μεταβάλλουν ριζικά το θαυμαστό οικοσύστημα της αβυσσαίας ζώνης.
Πηγές:
- M. Rabone et al. How many metazoan species live in the world’s largest mineral exploration region? Current Biology. May 25, 2023. doi: 10.1016/j.cub.2023.04.052.
- https://conservationcorridor.org/
