O πόλεμος της Ουκρανίας έχει αναβιώσει τον διατλαντικό δεσμό. Όμως η σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους γίνεται όλο και περισσότερο άνιση. Η αμερικανική οικονομία είναι σήμερα αρκετά πιο πλούσια και δυναμική από εκείνη της Ε.Ε. ή της Βρετανίας - και το χάσμα διευρύνεται. Αυτό θα έχει επιπτώσεις που θα ξεπερνούν κατά πολύ το επίπεδο ζωής. Η εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ για τεχνολογία, ενέργεια, κεφάλαιο και στρατιωτική προστασία υπονομεύει σταθερά οποιεσδήποτε φιλοδοξίες για «στρατηγική αυτονομία» θα μπορούσε να έχει η Ε.Ε.
Το 2008, οι οικονομίες της Ε.Ε. και των ΗΠΑ είχαν περίπου το ίδιο μέγεθος. Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, όμως, οι οικονομικές τύχες τους άρχισαν να αποκλίνουν δραματικά. Όπως επισημαίνουν οι Τζέρεμι Σαπίρο και Τζάνα Πούγκλιεριν στο European Council on Foreign Relations: «Το 2008, η ευρωπαϊκή οικονομία ήταν λίγο μεγαλύτερη από την αμερικανική: 16,2 τρισεκατομμύρια δολάρια, έναντι 14,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Έως το 2022, η αμερικανική οικονομία αναπτύχθηκε κατά 25 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ Ε.Ε. και Βρετανία μαζί έφτασαν μόνο τα 19,8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Η αμερικανική οικονομία είναι σήμερα μεγαλύτερη σχεδόν κατά ένα τρίτο. Και είναι 50% μεγαλύτερη από την Ε.Ε. χωρίς τη Βρετανία».
Τα νούμερα σοκάρουν. Πίσω από αυτό προβάλλει η εικόνα μιας Ευρώπης που έχει μείνει πίσω - σχεδόν σε κάθε τομέα. Το τοπίο στην ευρωπαϊκή τεχνολογία κυριαρχείται από αμερικανικές εταιρείες, όπως η Amazon, η Microsoft και η Apple, όλες αμερικανικές. Υπάρχουν μόλις δύο ευρωπαϊκές εταιρείες περιλαμβάνονται στις είκοσι κορυφαίες των ASML και SAP. Την ίδια στιγμή, η Κίνα έχει αναπτύξει τους δικούς της τεχνολογικούς γίγαντες. Οι εταιρείες που πρωτοπορούν στην Ευρώπη συνήθως αγοράζονται από αμερικανικές. H Skype αγοράστηκε από τη Microsoft το 2011, η DeepMind από την Google το 2014. Η ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης πιθανότατα θα κυριαρχηθεί επίσης από αμερικανικές και κινεζικές εταιρείες. Τα πανεπιστήμια που τροφοδοτούν τις καινοτόμες τεχνολογικές εταιρείες στις ΗΠΑ απουσιάζουν στην Ε.Ε. Μόλις ένα πανεπιστήμιο στην Ε.Ε. βρίσκεται ανάμεσα στα τριάντα κορυφαία του κόσμου, σύμφωνα με τις κατατάξεις της THE και της Σαγκάης. Η Βρετανία τα πηγαίνει καλύτερα χάρη στο Κέιμπριτζ, στην Οξφόρδη, στο Ιμπίριαλ και άλλα.
Το 1990 η Ευρώπη παρήγαγε το 44% των ημιαγωγών του κόσμου. Το ποσοστό αυτό έχει υποχωρήσει σήμερα στο 9%, ενώ εκείνο της Αμερικής φτάνει το 12%. Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ σπεύδουν να ενισχύσουν τις δυνατότητές τους. Ενώ όμως οι ΗΠΑ αναμένεται να δουν 14 νέες μονάδες ημιαγωγών να δημιουργούνται έως το 2025, η Ευρώπη και η Μέση Ανατολή μαζί θα προσθέσουν μόλις 10 - σε σύγκριση με 43 νέες μονάδες σε Κίνα και Ταϊβάν. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ε.Ε. επιδιώκουν να αναστρέψουν την κατάσταση με φιλόδοξες βιομηχανικές πολιτικές, που παρέχουν επιδοτήσεις και κίνητρα σε παραγωγούς ημιαγωγών και ηλεκτρικών οχημάτων. To κύρος όμως του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα του κόσμου παρέχει στους Αμερικανούς τη δυνατότητα να χρηματοδοτούν τα σχέδιά τους χωρίς να τρομάζουν τις αγορές. Όπως το έθεσε και ένας Ευρωπαίος βιομήχανος, «μπορούν απλώς να αδειάζουν την πιστωτική κάρτα». Η Ε.Ε., από την άλλη, διαθέτει πολύ μικρότερο προϋπολογισμό και μόλις άρχισε να εκδίδει κοινό χρέος.
Τα ιδιωτικά κεφάλαια είναι επίσης πολύ περισσότερο διαθέσιμα στις ΗΠΑ. Ο Πολ Αχλάιντερ, επικεφαλής του διεθνούς συμβουλίου της Deutsche Bank, εκτιμά πως η Ευρώπη είναι «σχεδόν ολοκληρωτικά εξαρτημένη από τις αμερικανικές χρηματαγορές». Γίνεται πολύς λόγος στην Ε.Ε. για μια «ένωση κεφαλαιακών αγορών» που θα δώσουν στην Ευρώπη το ίδιο βάθος με τις ΗΠΑ, αλλά η πρόοδος είναι ισχνή. Σε αντίθεση με την Ευρώπη, οι ΗΠΑ διαθέτουν επίσης άφθονη και φθηνή ενέργεια. H επανάσταση του σχιστολιθικού αερίου μετέτρεψε την Αμερική στον μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου και αερίου. Την ίδια ώρα, οι ενεργειακές τιμές στην Ευρώπη φτάνουν στα ύψη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η απώλεια του φθηνού ρωσικού αερίου σημαίνουν ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία πληρώνει τρεις ή τέσσερις φορές περισσότερο για την ενέργεια από τους Αμερικανούς ανταγωνιστές της. Ορισμένοι στη Βρετανία θα μπορούσαν να μπουν στον πειρασμό να δουν σε όλα αυτά μια απόδειξη ότι η χώρα τους ήταν «αλυσοδεμένη σε ένα πτώμα» και πως το Brexit ήταν σωστή κίνηση. Έξω όμως από την ευρωπαϊκή αγορά, η Βρετανία υφίσταται μια οξυμένη εκδοχή των προβλημάτων που ταλαιπωρούν την Ε.Ε. Η βρετανική βιομηχανία μένει ήδη πίσω ως αποτέλεσμα.
Δεν υπάρχουν επομένως τομείς όπου η Ευρώπη να κυριαρχεί; Ορισμένοι επιδεικνύουν με υπερηφάνεια το γεγονός ότι το μέγεθος της κοινής αγοράς σημαίνει πως εταιρείες σε όλο τον κόσμο υποχρεούνται σήμερα να υιοθετούν ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Θα ήταν όμως καλύτερα να οδηγείς τον κόσμο παράγοντας πλούτο, αντί να τον ρυθμίζεις. Η Ευρώπη διακρίνεται πράγματι στη βιομηχανία του «lifestyle». Σχεδόν τα δύο τρίτα των παγκόσμιων τουριστικών αφίξεων είναι στην Ευρώπη. Η αγορά αγαθών πολυτελείας κυριαρχείται επίσης από εταιρείες που βρίσκονται στην Ευρώπη. Το ποδόσφαιρο, το δημοφιλέστερο άθλημα, κυριαρχείται από ευρωπαϊκές ομάδες - μολονότι οι μεγαλύτερες ομάδες ελέγχονται πλέον από επενδυτές στη Μέση Ανατολή, την Αμερική ή την Ασία. Η κυριαρχία της Ευρώπης στη βιομηχανία του lifestyle υπογραμμίζει ότι η Γηραιά Ήπειρος παραμένει ελκυστική για πολλούς. Εδώ ίσως να βρίσκεται και το πρόβλημα. Χωρίς μια αίσθηση μεγαλύτερης απειλής, η Ευρώπη ενδέχεται να μην βρει ποτέ τη θέληση να αντιστρέψει την παρακμή της σε ισχύ, επιρροή και πλούτο.
