Η Ολυμπιάδα του Ντουμπρόβνικ ήταν η πρώτη που διοργανώθηκε μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά από 11 χρόνια διακοπής. Παρότι η διάρκεια του πολέμου ήταν 6 χρόνια, χρειάστηκαν άλλα 5 προκειμένου να περιοριστούν οι πολιτικές συγκρούσεις ακόμα και στο σκάκι, ως συνέπεια του Ψυχρού Πολέμου που καθόριζε τη νέα μεταπολεμική πραγματικότητα.
Το 1948, στο συνέδριο της FIDE που έλαβε χώρα στη Σουηδία, η Γιουγκοσλαβία υπέβαλε την πρόταση διοργάνωσης της 9ης Σκακιστικής Ολυμπιάδας, κάτι που έγινε τελικά δεκτό μέσα στο 1949. Δυστυχώς, οι «εκρηκτικές» σχέσεις Σοβιετικής Ένωσης - Γιουγκοσλαβίας είχαν ως αποτέλεσμα το σαμποτάρισμα της Ολυμπιάδας τόσο από τη Σοβιετική Ένωση όσο και από πολλές άλλες ανατολικοευρωπαϊκές χώρες. Μια άλλη απουσία ήταν εκείνη της Μεγάλης Βρετανίας, αφού οι ημερομηνίες συνέπεσαν με εκείνες του εθνικού πρωταθλήματος.
Η διοργάνωση ήταν εντυπωσιακή και η προσωπική εποπτεία από τον Στρατάρχη Τίτο είχε ως αποτέλεσμα συνθήκες που ανέβασαν πολύ ψηλά τον πήχη σχετικά με τον τρόπο που οι Ολυμπιάδες θα έπρεπε να διοργανώνονται. Ιδανικές αγωνιστικές συνθήκες, πολύ ενδιαφέρουσες εξωαγωνιστικές εκδηλώσεις στις μέρες ξεκούρασης που προβλέφθηκαν για πρώτη φορά και πολύ μεγάλη κάλυψη από τα γιουγκοσλαβικά μέσα ενημέρωσης. Το μπουλετίν των αγώνων παραμένει σημείο αναφοράς.
Όπως εκτιμά ο μετρ, πρόεδρος του Σ.Ο. Ηλιούπολης και αρχισυντάκτης του περιοδικού «ΣΑΧ» (1996-2002) Λουκάς Ζαχείλας, ο οποίος επιμελήθηκε το αφιέρωμα στην Ολυμπιάδα του Ντουμπρόβνικ, τα μεγάλα φαβορί της διοργάνωσης ήταν οι ΗΠΑ (Ρεσέβσκι, Χόροβιτς), η Αργεντινή (Νάιντορφ, Πίλνικ) και, φυσικά, η οικοδεσπότης Γιουγκοσλαβία (Γκλίγκοριτς, Ράμπαρ, Τριφούνοβιτς). Από τα ενδιαφέροντα των αγώνων η για πρώτη φορά συμμετοχή γυναίκας στους αγώνες, που μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή είχαν μόνο άνδρες. Ήταν η Γαλλίδα Chaudé de Silans (Σοντ ντε Σιλάνς). Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια ήταν ότι το 1950 υιοθετήθηκαν και οι τίτλοι FIDE, με αποτέλεσμα να έχουμε τους πρώτους γκραν μετρ στη λίστα συμμετεχόντων. Ήταν μόνο τέσσερις (!), οι Όιβε, Ρεσέβσκι, Νάιντορφ και Ταρτακόβερ. Η αξία των τίτλων ήταν πολύ διαφορετική εκείνη την εποχή και ανάμεσα στους 23 διεθνείς μετρ συναντούσαμε ονόματα όπως οι Γκλίγκοριτς, Ούντσικερ και Μπολμποκάν.
Η νίκη του Μπουλαχάνη
Οι αγώνες ξεκίνησαν στις 20 Αυγούστου, μέσα σε πρωτοφανή καύσωνα. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία κάτοικοι της πανέμορφης πόλης δεν μπορούσαν να θυμηθούν παρόμοιες θερμοκρασίες. Παρά, βέβαια, τις ακραίες καιρικές συνθήκες, οι κορυφαίες πολιτικές προσωπικότητες της Γιουγκοσλαβίας βρέθηκαν στην τελετή έναρξης, που συνοδεύτηκε από ένα πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Χώρος των αγώνων ήταν το Μουσείο Τέχνης του Ντουμπρόβνικ και οι αγώνες είχαν και αναμετάδοση σε τεράστιες σκακιέρες που είχαν τοποθετηθεί για τους θεατές στην κεντρική πλατεία της πόλης.
Σε μια περίοδο τριών εβδομάδων παίχτηκαν 480 ματς, που βρήκαν νικήτρια τη νεανική ομάδα της Γιουγκοσλαβίας με επικεφαλής τον Γκλίγκοριτς. Η νίκη ήταν δίκαιη, αφού οι Γιουγκοσλάβοι ήταν ιδιαίτερα σταθεροί στην απόδοσή τους σημειώνοντας 5 φορές απόλυτο σκορ 4-0. Η ομάδα στηρίχτηκε στις 4 πρώτες σκακιέρες, που αποτελούσαν οι Γκλίγκοριτς, Πιρτς, Τριφούνοβιτς και Ράμπαρ. Οι δύο τελευταίοι κατέκτησαν μάλιστα και το χρυσό μετάλλιο στη σκακιέρα τους.
Παρά τη νίκη της Γιουγκσλαβίας, δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί και η εξαιρετική εμφάνιση της Αργεντινής, αφού τρεις από τους παίκτες της κατέκτησαν χρυσά ατομικά μετάλλια. Οι Αργεντίνοι έχασαν συνολικά 4 παρτίδες και οι δύο πρώτες σκακιέρες τους δεν έχασαν καμία. Ευχάριστη έκπληξη και η νεανική ομάδα της Δυτικής Γερμανίας, στην οποία ο Ούντσικερ ήταν πραγματικός ηγέτης αφού κατέκτησε (σε ισοβαθμία με τον Νάιντορφ) το χρυσό μετάλλιο στην πρώτη σκακιέρα.
Από τις υπόλοιπες ομάδες, ενδιαφέρουσες πτυχές ήταν η συμμετοχή του τέως παγκόσμιου πρωταθλητή Μαξ Όιβε με την ομάδα της Ολλανδίας και η συμμετοχή του θρυλικού Ταρτακόβερ και της Σαντάλ Σοντ ντε Σιλάνς με την ομάδα της Γαλλίας.
Απογοήτευση των αγώνων η ομάδα των ΗΠΑ, που δεν μπόρεσε να πλασαριστεί στη ζώνη των μεταλλίων. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι ΗΠΑ ήταν η μοναδική ομάδα που δεν ηττήθηκε στη διάρκεια του τουρνουά. Είναι και η μοναδική περίπτωση στην ιστορία των Ολυμπιάδων που η μοναδική αήττητη ομάδα δεν κατέκτησε την πρώτη θέση.
Λόγω του γεγονότος ότι οι ομάδες που συμμετείχαν ήταν μόνο 16, οι γύροι είχαν σχετικά σύντομη διάρκεια. Η ελληνική ομάδα ήταν σταθερά ανάμεσα στις τελευταίες του βαθμολογικού πίνακα. Παρ' όλα αυτά η χώρα μας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη του νικητή αφού, στον προτελευταίο γύρο, παίζοντας με την Αργεντινή (που έδινε τη μάχη της κορυφής με την Γιουγκοσλαβία), έκανε τη μεγάλη έκπληξη με μια νίκη του Μπουλαχάνη επί του Ροζέτο. Αυτή η νίκη είχε ως αποτέλεσμα -και παρά το τελικό 3-1 υπέρ της Αργεντινής- να στερήσει από την ομάδα της Νότιας Αμερικής έναν πολύτιμο πόντο, που τελικά εξασφάλισε το χρυσό μετάλλιο για την ομάδα της Γιουγκοσλαβίας.
Στον τελευταίο γύρο, η Γιουγκοσλαβία μπήκε με 39,5 βαθμούς, ενώ η Αργεντινή με 38 (εδώ φαίνεται πόσο στοίχισε ή νίκη του Μπλουλαχάνη επί του Ροσέτο στον προτελευταίο γύρο). Στον τελευταίο γύρο, η Γιουγκοσλαβία νίκησε τη Φινλανδία 3-1, ενώ η Αργεντινή τη Γαλλία 2,5-1,5.
Μπλουλαχάνης - Ροσέτο [D40]
1.δ4 γ5 2.ε3 Ιζ6 3.Ιζ3 δ5 4.γ4 ε6 5.Ιγ3 Ιγ6 6.α3 α6 7.Αε2 δxγ4 8.Αxγ4 β5 9.Αε2 Αβ7 10.0-0 Βγ7 11.δxγ5 Αxγ5 12.β4 Αα7 13.Αβ2 0-0 14.Πγ1 Παδ8 15.Βγ2 Αβ8 16.Ιε4 Ιxε4 17.Βxε4 Πδ5 18.Βη4 ζ5 19.Βθ4 Βε7 20.Βxε7 Ιxε7 21.Ιδ4 ε5 22.Ιβ3 Πδδ8 23.Πζδ1 Πxδ1+ 24.Πxδ1 Αγ8 25.Ιγ5 Ιγ6 26.α4 βxα4 27.Ιxα6 Αα7 28.β5 Αxα6 29.βxα6 Πβ8 30.Αγ4+ Ρζ8 31.Αα3+ Ρε8 32.η3 ε4 33.Ρη2 Ιε5 34.Αε6 η6 35.Πγ1 Ιδ3 36.Πγ7 Αβ6 37.Πxθ7 Ρδ8 38.Αδ6 1-0.
Το μοναδικό χρυσό της Γιουγκοσλαβίας
Η διοργανώτρια Γιουγκοσλαβία, πρωταγωνίστρια σε πολλές Ολυμπιάδες με 7 αργυρά μετάλλια και 6 χάλκινα, κατέκτησε το μοναδικό χρυσό στη σκακιστική της ιστορία! Η τελική κατάταξη: Γιουγκοσλαβία 45,5 πόντοι, Αργεντινή (αργυρό) 43,5 πόντοι και Δυτική Γερμανία (χάλκινο) 40,5 πόντοι. Στη συνέχεια, ΗΠΑ (40), Ολλανδία (37), Βέλγιο (32), Αυστρία (31,5), Χιλή (30,5), Γαλλία (28,5), Φινλανδία (28), Σουηδία (27,5), Ιταλία (25), Δανία (22), Περού (21,5), Νορβηγία (15) και Ελλάδα (12).
Η Ολυμπιάδα του Ντουμπρόβνικ ήταν η τελευταία εκείνης της περιόδου στην οποία υπήρξε πραγματική μάχη για το χρυσό μετάλλιο. Η σοβιετική κυριαρχία σύντομα θα εξαφάνιζε κάθε έννοια ανταγωνισμού.
Ατομικά μετάλλια: 1η σκακιέρα: Ούντσικερ και Νάιντορφ (χρυσό), Ρεσέβσκι (χάλκινο). 2η: Μπολμποκάν (χρυσό), Λόταρ Σμιτ και Ροσόλιμο (ασημένιο). 3η: Τριφούνοβιτς (χρυσό), Πρινς (ασημένιο), Πφάιφερ (χάλκινο), 4η: Ράμπαρ (χρυσό), Κορτλέβερ (ασημένιο), Μπέρκβιστ and Ροζέτο (χάλκινο). 1η αναπληρωματική: Πίλνικ (χρυσό), Λάμπερτ (ασημένιο), Κράμερ και Στάουτντε (χάλκινο). 2η αναπληρωματική: Έβανς (χρυσό), Ντόννερ (ασημένιο).
Θεαματικά τακτικά χτυπήματα από τον Τριφούνοβις (πολύ αργότερα προπονητή της Εθνικής Ελλάδας):
Νιέμελα (Φινλανδία) - Τριφούνοβιτς (Γιουγκοσλαβία) [A53]
1.δ4 Ιζ6 2.γ4 δ6 3.Ιγ3 ε5 4.δ5 Αζ5 5.Αη5 Αε7 6.Αxζ6 Αxζ6 7.ε4 Αγ8 8.Αδ3 α5 9.Ιηε2 Ια6 10.0-0 0-0 11.Ιη3 η6 12.Βε2 Αη7 13.Ιδ1 Ιγ5 14.Αγ2 Αδ7 15.Ιε3 Βη5 16.β3 θ5 17.Πζε1 θ4 18.Ιηζ1 ζ5 19.Ιδ2 θ3 20.Ιζ3 Βζ6 21.εxζ5 ηxζ5 22.ηxθ3 ε4 23.Ιδ2 Βθ4 24.Παδ1 Βxθ3 25.ζ4 Αε8 26.Πβ1 Αθ5 27.Βζ2 Αγ3 28.Ρθ1 Αxδ2 29.Πη1+ Ρζ7 30.Πη3 Αxε3 31.Βxε3
31...Βxη3! 32.θxη3 Αζ3+ 33.Ρη1 Πθ8 34.Αδ1 (34.Βγ3) 34...Πθ1+ 35.Ρζ2 Ιδ3+ 36.Βxδ3 εxδ3 37.Ρxζ3 Πε8 38.Αγ2 Πxβ1 39.Αxβ1 δ2 0-1.
Υποδειγματική εκμετάλλευση αδύναμων πιονιών από τον 25χρονο Ούντσικερ, τη μεγάλη αποκάλυψη των αγώνων:
Ούντσικερ (Δυτική Γερμανία) - Ταρτακόβερ (Γαλλία) [Α92]
1.ε4 γ5 2.Ιζ3 δ6 3.δ4 γxδ4 4.Ιxδ4 Ιζ6 5.Ιγ3 α6 6.Αε2 ε5 7.Ιβ3 Αε6 8.0-0 Ιβδ7 9.Αε3 Αε7 10.ζ3 β5 11.Αζ2 0-0 12.Πε1 Ιγ5 13.Αζ1 Βγ7 14.Ιxγ5 δxγ5 15.Βε2 Πζδ8 16.Παδ1 Βα5 17.Αη3 β4 18.Ιδ5 Ιxδ5 19.εxδ5 Πxδ5 20.Πxδ5 Αxδ5 21.Βxε5 Αε6 22.Αγ4 Αζ6 23.Βε4 Πε8 24.Βγ6 Βδ8 25.Αxε6 ζxε6 26.θ3 Αδ4+ 27.Ρθ2 ε5 28.Βxα6 Βδ5 29.Ββ5 Πα8 30.α3 Αxβ2 31.αxβ4 Αγ3 32.Πε3 Αδ4
33.Πα3! Πγ8 34.γ3 Αε3 35.Πα1 θ6 36.Πε1 Αζ4 37.Αxζ4 εxζ4 38.Πε8+ Πxε8 39.Βxε8+ Ρθ7 40.Βε4+ 1-0.
Ενδιαφέρουσα και θεαματική αναμέτρηση μεταξύ δύο μεγάλων μετρ:
Ρεσέφσκι (ΗΠΑ) - Όιβε (Ολλανδία) [C84]
1.ε4 ε5 2.Ιζ3 Ιγ6 3.Αβ5 α6 4.Αα4 Ιζ6 5.δ4 εxδ4 6.0-0 Αε7 7.Πε1 β5 8.ε5 Ιxε5 9.Πxε5 δ6 10.Πη5 βxα4 11.Πxη7 Ιθ5
12.Πη5! Αxη5 13.Αxη5 ζ6 14.Ιxδ4 0-0 15.Αθ6 Ιη7 16.Βζ3 Αδ7 17.Βη3 Πζ7 18.Ιγ3 Ρθ8 19.Αδ2 γ5 20.Ιδε2 Αγ6 21.Ιζ4 δ5 22.Βζ3 Πδ7 23.Πε1 Πδ6 24.Βθ3 Πα7 25.Ιγε2 Αε8 26.Βα3 Ββ6 27.Ιδ3 Πγ6 28.Ιγ3 Πε6 29.Ιxδ5 Πxε1+ 30.Αxε1 Βδ6 31.Βxγ5 Πδ7 32.γ4 Αζ7 33.Βxδ6 Πxδ6 34.Αβ4 Πγ6 35.Αγ3 Πxγ4 36.Ιε3 Πγ6 37.α3 Αβ3 38.ζ4 Ρη8 39.η4 Πδ6 40.Ιγ5 Ρζ7 41.Ρζ2 Πγ6 ½-½.
Όμορφη νίκη του κατ' εξοχήν εκπροσώπου της υπερσύγχρονης άμυνας:
Βαν Σέλτινχα (Ολλανδία) - Πιρτς (Γιουγκοσλαβία) [E23]
1.δ4 Ιζ6 2.γ4 ε6 3.Ιγ3 Αβ4 4.Ιζ3 0-0 5.Ββ3 γ5 6.Αη5 Ιγ6 7.δxγ5 Αxγ5 8.ε3 Αε7 9.Αε2 β6 10.0-0 Αβ7 11.α3 θ6 12.Αθ4 Πγ8 13.Παδ1 Ια5 14.Βα2 Ιε4 15.Ιxε4 Αxε4 16.Αxε7 Βxε7 17.Ιδ2 Αα8 18.β4 Ιγ6 19.Ββ2 Πζδ8 20.Αζ3 δ6 21.Πγ1 Ιε5 22.Αxα8 Πxα8 23.Βδ4 Παγ8 24.Πζδ1 Βγ7 25.ζ4 Ιγ6 26.Ββ2 Ιε7 27.ε4 δ5 28.εxδ5 Βxζ4 29.δxε6 Βε3+ 30.Ρθ1 Βε2 31.εxζ7+ Ρζ8 32.Βγ2 Πδ4 33.Βθ7
33...Πγxγ4 34.Πζ1 Πζ4 35.Ιζ3 Πxγ1 36.Πxγ1 Πxζ3 0-1.
Βάπτισμα πυρός για την Εθνική μας
Παρουσιάζει ενδιαφέρον ο τρόπος που συγκροτήθηκε η Εθνική Ελλάδας στην πρώτη συμμετοχή της σε Σκακιστική Ολυμπιάδα. Όπως περιγράφει αναλυτικά ο Σπύρος Λούρης στο βιβλίο του «Τα πρωταθλήματα σκακιού σε Ελλάδα και Κύπρο» (Εκδόσεις Κ. Ντούζγος και ΣΙΑ Ο.Ε., 1977), είχε προηγηθεί το Πρωτάθλημα Ελλάδας, στο οποίο είχε αναδειχθεί πρωταθλητής ο Παρλιάρος. Είχαν αγωνιστεί επίσης, με τη σειρά που τερμάτισαν, οι Σαρρής, Παναγόπουλος, Δημόπουλος, Μαστιχιάδης, Τσικνόπουλος, Χαρβάτης, Οθωναίος, Ζωγραφάκης, Γαϊτανάρος (αρνητική έκπληξη η χαμηλή κατάταξη του πολύ δυνατού σκακιστή), Πολίτης και Σακελλαρόπουλος.
Επειδή δεν είχαν συμμετάσχει αρκετοί ισχυροί παίκτες της εποχής, όπως οι Φρυγανάς, Παπαντωνίου, Μικρουλέας, και προκειμένου να συγκροτηθεί μια όσο το δυνατόν καλύτερη ομάδα, αποφασίστηκε να οργανωθεί προκριματικό τουρνουά επιλογής, στο οποίο πρώτευσε ο Γαϊτανάρος και ακολούθησαν οι Λοβέρδος, Μαστιχιάδης, Παναγόπουλος, Ζωγραφάκης, Μπουλαχάνης, Σαρρής, Σαρίκας, Δημόπουλος, Οθωναίος Μαυραγκάς και Χαρβάτης. Δεν αγωνίστηκαν οι τρεις προαναφερθέντες (Φρυγανάς, Παπαντωνίου, Μικρουλέας), αλλά ούτε και ο Παρλιάρος...
Από τους παραπάνω, δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν άδεια από τον στρατό οι Γαϊτανάρος, Λοβέρδος, ενώ διάφορα κωλύματα είχαν και άλλοι, οπότε την Εθνική Ελλάδας συγκρότησαν οι Μαστιχιάδης, Παναγόπουλος, Ζωγραφάκης, Μπουλαχάνης και (αναπληρωματικός) Οθωναίος.
Ο Σπύρος Μπίκος σε εφημερίδα της εποχής επισημαίνει ότι «είναι αληθές ότι η ομάς θα ηδύνατο και θα έπρεπε να είναι ισχυροτέρα, ο δε τρόπος εκλογής της ουχί ο άριστος (π.χ. έπρεπε να συμμετάσχει δικαιωματικώς άνευ προκρίσεως ο φετινός πρωταθλητής)...».
Η Ελλάδα θα περιοριστεί στην 16η, τελευταία θέση, με τουλάχιστον δύο αξιομνημόνευτα ατομικά σκορ: Την καθοριστική νίκη του Μπουλαχάνη επί του Αργεντινού Ροζέτο και την ισοπαλία (σε κερδισμένη θέση) του Μαστιχιάδη με τον Αμερικανό πρωταθλητή Ρεσέφσκι.
Όταν ο Αμερικανός γκρέμισε τα κομμάτια
Η παρτίδα στην πρώτη σκακιέρα της συνάντησης των ΗΠΑ (εκ των φαβορί για την κατάκτηση της πρώτης θέσης) με την Ελλάδα, η οποία πραγματοποιήθηκε στον 11ο γύρο της Σκακιστικής Ολυμπιάδας (4.9.1950), είχε απρόσμενη εξέλιξη. Ο Αμερικανός πρωταθλητής, διαπιστώνοντας ότι χάνει, ρίχνει τα κομμάτια από τη σκακιέρα, «παραχωρώντας» ισοπαλία:
Ρεσέφσκι (ΗΠΑ) - Μαστιχιάδης [Β36]
1.δ4 δ5 2.γ4 ε6 3.Ιγ3 Ιζ6 4.Αη5 Αε7 5.ε3 Ιβδ7 6.γxδ5 εxδ5 7.Βγ2 γ6 8.Αδ3 θ6 9.Αζ4 Ιζ8 10.Ιζ3 Ιε6 11.Αη3 Αδ6 12.Αθ4 0-0 13.0-0 Πε8 14.Παβ1 Ιζ8 15.Αη3 Αxη3 16.θxη3 Ιη4 17.β4 α6 18.α4 η6 19.β5 αxβ5 20.αxβ5 Πα3 21.Πα1 Βε7 22.Ββ2 Πxα1 23.Πxα1 Ιδ7 24.Ιδ2
Σε αυτή τη θέση ο Μαστιχιάδης απλώνει το χέρι για να παίξει με 24...Ιxζ2! Ο αντίπαλός του, βλέποντας ότι ύστερα από 25.Ρxζ2 Βε3+ θα χάσει, γκρεμίζει μια μια θεαματική κίνηση τα κόμματα, λέγοντας: «προφανώς, θέλετε ισοπαλία».
Εφημερίδες της εποχής, καθώς και ένα βιβλίο στο Περού, θα δώσουν διάφορες ερμηνείες για το γεγονός ότι δεν αντέδρασε ο Μαστιχιάδης, όπως ότι φοβήθηκε τον Ρεσέφσκι, ότι δεν είδε πώς κερδίζει, ότι δεν ήθελε να δημιουργήσει επεισόδιο. Ο πράος και ανιδιοτελής Φώτης, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την προσωπική του επιτυχία, θα πει: «Η ισοπαλία, η μοναδική εναντίον της πανίσχυρης ομάδας των ΗΠΑ, ήταν επιτυχία για την Εθνική μας» (περιοδικό «Επιχειρήματα» και σκακιστικό περιοδικό «Κάισσα», 1988).
Ας γνωρίσουμε τους δύο πρωταγωνιστές:
Σάμουελ Ρεσέφκσι (Οζορκόβ Πολωνίας 1911 - Νέα Υόρκη 1992). Έμαθε σκάκι σε ηλικία 4 ετών. Τέσσερα χρόνια αργότερα, νικούσε καταξιωμένους σκακιστές και δικαίως χαρακτηρίστηκε παιδί - θαύμα. Το 1920 οι Εβραίοι γονείς του μετακόμισαν από την Πολωνία στις ΗΠΑ και φρόντισαν να αξιοποιήσουν το χάρισμα του μικρού Σάμουελ, με περιοδείες, αγώνες και επιδείξεις σιμουλτανέ.
Από τη δεκαετία του '30 ο Ρεσέφκσι είναι ο ισχυρότερος παίκτης των ΗΠΑ. Κατέκτησε 8 φορές τον τίτλο του πρωταθλητή και δημιούργησε ακατάρριπτα ρεκόρ, όπως 21 συμμετοχές στα αμερικανικά πρωταθλήματα, 15 φορές σε μία από τις τρεις πρώτες θέσεις, 269 παρτίδες και 127 νίκες!
Είχε στο ενεργητικό του μεγάλες διεθνείς επιτυχίες και υπήρξε ένας από τους διεκδικητές του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος. Συμμετείχε σε 8 Σκακιστικές Ολυμπιάδες και είχε αποφασιστική συμβολή στην κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου από τις ΗΠΑ το 1937.
Το 1958 ο 14χρονος Φίσερ αναδεικνύεται πρωταθλητής ΗΠΑ, ξεπερνώντας τον Ρεσέφσκι. Ο τελευταίος βλέπει την κυριαρχία του να περνάει σε άλλα χέρια. Αντιπαθεί γρήγορα τον αγενή νεαρό και αρνείται να συμμετάσχει σε τρεις Ολυμπιάδες (1960, 1962, 1966), επειδή θα έπαιζε στην πρώτη σκακιέρα ο Φίσερ.
Λέγεται ότι πριν από την έναρξη τουρνουά στο Μπουένος Άιρες (1960) είχε δηλώσει πως θα τον ικανοποιούσε η προτελευταία θέση, αρκεί να καταλάμβανε την τελευταία ο νεαρός συμπατριώτης του. Τελικά αναδείχθηκε νικητής ξεπερνώντας, για μοναδική φορά, τον Φίσερ σε διεθνές τουρνουά.
Ο Ρεσέφσκι έχει νικήσει 7 παγκόσμιους πρωταθλητές και στην Ολυμπιάδα του Ντουμπρόβνικ ήταν ένας από τους 4 γκραν μετρ της εποχής!
Φώτης Μαστιχιάδης (Αϊβαλί 1913 - Π. Φάληρο 1997). Υπήρξε ένας από τους καλύτερους σκακιστές των πρώτης μεταπολεμικής περιόδου, αλλά και ένας σπουδαίος καλλιτέχνης. Με τον διωγμό του 1922, η οικογένειά του έρχεται στη Θεσσαλονίκη. Εκεί θα εκδηλωθούν οι πρώτες καλλιτεχνικές του ανησυχίες. Στέλνει στη «Διάπλαση των Παίδων» τις πρώτες «μαγικές εικόνες», αποσπώντας τον θαυμασμό του Γρ. Ξενόπουλου.
Μαθητής του Φώτη Κόντογλου, ο Μαστιχιάδης ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, το σκίτσο, τη χαρακτική (ως υπάλληλος της Εθνικής Τράπεζας εργαζόταν στον σχεδιασμό χαρτονομισμάτων), ενώ έργα του σε ακουαρέλα, λιθογραφία και γελοιογραφία εκτέθηκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Το 1937 (σχετικά μεγάλος) μαθαίνει σκάκι από τον Σεραφείμ Μάξιμο και όταν το 1939 κατεβαίνει στην Αθήνα συναντιέται με τους Ιατρίδη, Φρυγανά, Παπαντωνίου και δημιουργούν αξιόλογη σκακιστική κίνηση.
Γράφει στο περιοδικό «Σκάκι», παίρνει μέρος σε αγώνες και δίνει σιμουλτανέ. Θα αναδειχθεί πρωταθλητής Ελλάδας το 1949 και θα συμμετάσχει στις Ολυμπιάδες του 1950, του 1952 και του 1956. Το 1972 η Παγκόσμια Σκακιστική Ομοσπονδία τον τίμησε ως εργάτη της σκακιστικής ιδέας.
Πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο
Το 1950, η Ελλάδα, ύστερα από μια δεκαετία που σημαδεύτηκε από τον πόλεμο, την Κατοχή, την πείνα, τον Εμφύλιο και τις διώξεις, προσπαθεί να βρει τον βηματισμό της.
Την προηγούμενη χρονιά, η λήξη του Εμφυλίου, οι θάνατοι του πρώην πρωθυπουργού Θεμιστοκλή Σοφούλη, του αμφιλεγόμενου Ύπατου Αρμοστή Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη, του Αρχιεπισκόπου Χρύσανθου, του πρωτεργάτη της Εθνικής Αντίστασης Θωμά Πάλλα (Καπετάν Κόζιακα) και του αξιωματικού του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού Νικόλαου Πολυκράτη (Καπετάν Νικήτα) σηματοδοτούν το τέλος μιας εποχής.
Αντιθέτως, ο θάνατος του μεγάλου μας μουσουργού Νίκου Σκαλκώτα, σε ηλικία 45 ετών, μάλλον μπορεί να χαρακτηριστεί ως αρχή νέας εποχής, αφού το αξιοθαύμαστο έργο του θα τύχει της πρέπουσας αναγνώρισης μετά τον θάνατό του και θα ανοίγει, μέχρι και σήμερα, καινούργιους δρόμους στη μουσική!
Στις 15 Απριλίου ο Ν. Πλαστήρας σχηματίζει κυβέρνηση συνασπισμού με αντιπρόεδρο τον Γ. Παπανδρέου. Ο ξένος Τύπος παρακολουθεί με ενδιαφέρον την μακράς διάρκειας επίσκεψη του Κινέζου ηγέτη Μαο Τσε Τουνγκ στην ΕΣΣΔ, από τον Δεκέμβριο του 1949 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1950, για συνομιλίες με τον Ιωσήφ Στάλιν και άλλους αξιωματούχους.
Τις τρομερές συνέπειες από τα πάθη του Εμφυλίου έχει υποστεί και το ελληνικό θέατρο. Εξορίες, φυλακίσεις και εκφοβισμός αριστερών ηθοποιών (μονίμως στο στόχαστρο ο Μάνος Κατράκης και ο Τζαβαλάς Καρούσος) συνθέτουν το νοσηρό κλίμα στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '40. Ο θίασος των Ενωµένων Καλλιτεχνών έχει δεχθεί επιθέσεις μοναρχικών και ακροδεξιών. Οι επιθέσεις επισημαίνονται στον τότε υπουργό Εσωτερικών Κ. Τσάτσο, αλλά εκείνος αποδίδει τα γεγονότα σε επαγγελματικές αντιζηλίες!
Την περίοδο 1949-1950, το Εθνικό Θέατρο ανεβάζει «Το Φιντανάκι» του Π. Χορν σε σκηνοθεσία Δ. Ροντήρη και την επόμενη θεατρική περίοδο τις «Τρεις αδελφές» του Τσέχωφ σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, το «Όπως σας αρέσει» του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού καθώς και άλλα σπουδαία έργα.
Ο ιαπωνικός κινηματογράφος παρουσιάζει το αινιγματικό αριστούργημα του Ακίρα Κουροσάβα «Ρασομόν» και στις ΗΠΑ ο Μπίλι Γουάιλντερ τιμά την παντοτινά χαμένη νεότητα με το έργο «Η Λεωφόρος της Δύσης».
Το 1950, ο ελληνικός κινηματογράφος ενηλικιώνεται με τη δημιουργία του Γιώργου Τζαβέλα «Ο μεθύστακας», χάρη και στην υποδειγματική ερμηνεία του Ορέστη Μακρή.
Το λαϊκό τραγούδι και το ρεμπέτικο δίνουν διέξοδο σε έναν κόσμο που δεν μιζεριάζει για τη φτώχια και τη δυστυχία του. Τραγουδάει!
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
* Σε εξέλιξη βρίσκεται το Πρωτάθλημα Ανδρών ΗΠΑ. Πρωταθλήτρια Γυναικών αναδείχθηκε η 36χρονη Ιρίνα Κρας, πρωταθλητής Νέων ο 19χρονος Τζον Μπερκ, πρωταθλήτρια Νεανίδων η 17χρονη Καρίσα Γιπ και πρωταθλητής Βετεράνων ο 56χρονος Τζόελ Μπέντζαμιν.
* Θρίαμβος της Σκακιστικής Ακαδημίας Συκεών - Νεάπολης στο Ομαδικό Θεσσαλονίκης - Χαλκιδικής κάτω των 16 ετών. Τερμάτισε μόνη πρώτη με 6 νίκες σε ισάριθμους αγώνες (12 βαθμοί) και με τα τρία κορίτσια της ομάδας, την δεκαπεντάχρονη Ε. Ερμοφίλη, την εντεκάχρονη Β. Αλεξανδρή και τη δεκάχρονη Δ. Αλεξανδρή, να συγκεντρώνουν 17 βαθμούς σε 18 παρτίδες (αήττητες με 16 νίκες και 2 ισοπαλίες)! Δεύτερος ο Άρης με 9 βαθμούς και στη συνέχεια η ΧΑΝ Καλαμαριάς, το Σ.Ο. «Σαχ» και ο Σ.Ο. Πολίχνης με 8 (15 εξαμελείς ομάδες).
* Τελικός Κυπέλλου Αττικής σήμερα στις 12 το μεσημέρι στα Παλούκια Σαλαμίνας (Ύδρας 12). Τα ζεύγη του ημιτελικού γύρου: Φυσιολάτρης Νίκαιας - Σ.Ο. Σαλαμίνας και Πειραϊκός - Σ.Ο. Χαλανδρίου.
* Ανοιχτός Διαγωνισμός Λύσης Σκακιστικών Προβλημάτων Αττικής σήμερα από 11 π.μ. έως 2 μ.μ. στην αίθουσα του Σ.Ο. Ηλιούπολης (Παπαναστασίου και Λ. Βουλιαγμένης, πολύ κοντά στον σταθμό μετρό «Άλιμος»).
* Αρχίζει την Παρασκευή στη Λάρνακα το Διεθνές Τουρνουά Κύπρου. Πρώτοι σε βαθμό αξιολόγησης οι μεγάλοι μετρ Χαλκιάς, Χένκιν και Κοτρωνιάς.
* Στο φύλλο της ερχόμενης Κυριακής 8 Νοεμβρίου: Αφιέρωμα στη Σκακιστική Ολυμπιάδα του Ελσίνκι, το 1952. Αρχίζει η κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης. Το τρίτο χρυσό μετάλλιο του Πολωνο-Αργεντινού Νάιντορφ. Το πολύ καλό φίνις των Ελλήνων.
