Του Κοσμά Κέφαλου
Αν και το χρονικό των σκακιστικών υπολογιστών αρχίζει με μία απάτη (η φερόμενη σαν σκακιστική μηχανή του 1760, ο «Τούρκος», έκρυβε μέσα της έναν μικρόσωμο παίκτη), η εξέλιξη ήταν ραγδαία. Από το 1912, όταν κατασκευάστηκε μηχανή που μπορεί να παίξει ένα απλό φινάλε, μέχρι το 1997, όπου ο τερατώδης «Deep Blue», με τους 256 παράλληλους επεξεργαστές, που υπολόγιζαν 200 εκατομμύρια κινήσεις το δευτερόλεπτο, νίκησε σε ματς τον τότε παγκόσμιο πρωταθλητή Κασπάροβ, σημειώθηκαν ανατροπές και καταρρίφθηκαν πεποιθήσεις αιώνων. Κατά βάση, όμως, η επιτυχία των υπολογιστών στο σκάκι σήμερα οφείλεται στην ταχύτητα επεξεργασίας και την αποφυγή χοντρών λαθών και όχι στην ικανοποιητική εξομοίωση της ανθρώπινης σκέψης.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, είχαμε από τη μία πλευρά τους επιστήμονες που πάσχιζαν να ισχυροποιήσουν τα σκακιστικά κομπιούτερ και από την άλλη τους σκακιστές που καλούνταν να τα αντιμετωπίσουν. Μία από τις εξαιρέσεις, συνδετικός κρίκος και των δύο, ήταν ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής Μιχαήλ Μποτβίνικ (1911-1995), γεννημένος σαν σήμερα πριν από 106 χρόνια. Αναφέρεται ως πατριάρχης της Σοβιετικής Σκακιστικής Σχολής γιατί είχε οδηγήσει την Εθνική ΕΣΣΔ σε έξι χρυσά μετάλλια σε ισάριθμες Ολυμπιάδες και εκπαίδευσε τους μετέπειτα παγκόσμιους πρωταθλητές Κάρποβ, Κασπάροβ, Κράμνικ, καθώς και πολλούς άλλους γκραν μετρ.
Ως ηλεκτρολόγος μηχανικός, ασχολήθηκε με την έρευνα. Η συμβολή του Μποτβίνικ στην ανάπτυξη των σκακιστικών υπολογιστών ίσως δεν είναι αποφασιστική, με δεδομένο ότι το διεθνές πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης «Pioneer», του οποίου ήταν ηγετική μορφή, έμεινε ανολοκλήρωτο. Ωστόσο, συνέβαλε στη βελτίωση των σκακιστικών προγραμμάτων με δέκα επιστημονικές δημοσιεύσεις το διάστημα 1970-1990 και το βιβλίο «Computers in Chess - Solving inexact search problems» της σειράς «Symbolic Computation».
Ως μεγάλος σκακιστής, ο μοναδικός στην ομάδα επιστημόνων του Ινστιτούτου Θεωρητικής και Πειραματικής Φυσικής της Μόσχας, έστρεψε το ενδιαφέρον του στην προσπάθεια να μάθει τις μηχανές να παίζουν σαν άνθρωποι, σαν γκραν μετρ!
Σήμερα, ο προγραμματιστής Σεργκέι Μαρκόβ χρησιμοποιεί συνθήκη ελέγχου της αξιολόγησης των συνεχειών μιας παρτίδας, που την έχει ονομάσει «Botvinnik-Markov extension», γιατί βασίστηκε σε ιδέα του Μποτβίνικ.
Πρόσφατα ο Κασπάροβ, που ήταν ο πρώτος παγκόσμιος πρωταθλητής που έχασε από υπολογιστή (το «Deep Blue» της IBM το 1997), κυκλοφόρησε το βιβλίο «Deep Thinking», στο οποίο δείχνει να συμβιβάζεται πλέον με το γεγονός ότι οι υπολογιστές νικούν τους ανθρώπους στο σκάκι, αλλά πιστεύει ότι εκκρεμεί η συνεργασία των ανθρώπων με τους υπολογιστές που θα δίνει καλύτερα αποτελέσματα όχι μόνο στο σκάκι αλλά και σε πολλά άλλα γενικότερα προβλήματα.
