Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 1693. 201η επέτειος ανακάλυψης της Αμερικής. Σαν σήμερα, το 1492, ο Κολόμβος αποβιβάστηκε στη νήσο Γκουαναχάνι, μετέπειτα Σαν Σαλβαδόρ των Μπαχαμών. Στη βόρεια ακτή της Κούβας, ιδρύεται η πόλη Σαν Κάρλος Ι Σαν Σεβερίνο Δε Ματάνσας ή απλώς Ματάνσας. Tο ίδιο όνομα φέρει το ισπανικό φρούριο Φουέρτε Ματάνσας στα βορειοανατολικά της μόλις 139 μίλια βορειότερα Φλόριδα.
Μέσα 18ου αιώνα, η κεντρική πλατεία της πόλης ονομάζεται Πλάσα Νουέβα, το 1764 Πλάσα Δελ Ρέι, Πλατεία του Βασιλέως, το 1800 Πλάσα Δε Άρμας, Πλατεία Στρατού, το 1830 Πλάσα Κονστιτουσιόν, το 1900 Πλάσα Ιντεπεντένσια και το 1909 Πάρκε Δε Λα Λιμπερτάδ, Πάρκο Ελευθερίας.
1825. Ξεσπά η Εξέγερση των Σκλάβων, ύστερα από μεμονωμένες, σε διάφορες φυτείες, στάσεις Αφρικανών δουλοπάροικων της Κούβας με επίκεντρο το Ματάνσας, με την κεντρική πλατεία Πλάσα Δε Άρμας σημείο όπου σχεδιάζουν καιρό τώρα την εξέγερση κατά των Ισπανών, από κοινού αυτή τη φορά, Κρεολοί και Αφρικανοί σκλάβοι και ελεύθεροι. Καταστρέφονται 25 φυτείες. Η εξέγερση καταπνίγεται στο αίμα.
1843. Μετά από αρκετές μικροεξεγέρσεις σκλάβων, 1826 στην Γκίρα, 1830 σε καφεφυτείες του Οριέντε, 1835 σε φυτείες ζαχαροκάλαμου και καφέ σε Χαρούκο, Ματάνσας, Μακουρίγιες και Αβάνα, 1837 στο Μανσανίγιο, 1840 σε φυτείες ζαχαροκάλαμου σε Σιενφουέγος, Τρινιδάδ, Αβάνα, Κάρδενας και Ματάνσας και 1841 σε Λαγουνίγιας και Αβάνα, ξεσπά ακόμη μια μεγάλη εξέγερση 300 σκλάβων σε 15 φυτείες ζαχαροκάλαμου, ξανά με επίκεντρο το Ματάνσας. Και αυτή καταστέλλεται. Ακολουθεί, την ίδια χρονιά, εξέγερση 200 σκλάβων στη φυτεία Τριουνφιράτο του Ματάνσας. Εκατοντάδες σκλάβοι και χιλιάδες λευκοί γειτονικών περιοχών ξεσηκώνονται. Συλλαμβάνονται περίπου 4.000 εξεγερμένοι, ενώ 1.000 λευκοί και μαύροι θανατώνονται στα σφαγεία που έχουν στηθεί σε Ματάνσας και Κάρδενας, πολλοί από βασανιστήρια. Καταγράφονται περιπτώσεις όπου μόνο σε ένα σκλάβο επιβάλλονται 1.000 μαστιγώσεις. Κέντρο κατάστρωσης των σχεδίων εξέγερσης είναι η Πλάσα Κονστιτουσιόν, πρώην Πλάσα Άρμας, η κεντρική πλατεία του Ματάνσας, που γίνεται συνώνυμο των μαχών για την Ελευθερία, όπως θα είναι και η τελική της ονομασία το 1909.
Τρίτη 24 Φεβρουαρίου 1909. Στο Πάρκο Ελευθερίας του Ματάνσας τιμάται, με αποκαλυπτήρια συμπλέγματος δύο αγαλμάτων, η 14η επέτειος από την έναρξη του Κουβανικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας υπό τον 42χρονο ποιητή, δημοσιογράφο και φιλόσοφο Χοσέ Μαρτί. Διήρκεσε 2 χρόνια, 11 μήνες και 22 ημέρες, έως τις 15 Φεβρουαρίου 1898, και χάρη στην επέμβαση των ΗΠΑ οδήγησε, το 1902, στην ανεξαρτησία του νησιού από την ισπανική αποικιοκρατία. Συγχρόνως εορτάζεται και μια άλλη επέτειος, 14 εξεγέρσεων σκλάβων σε Οριέντε και Ματάνσας.
Κυριακή 19 Αυγούστου 2012. Στις 11.30 π.μ. ξεκινά από τον σταθμό υπεραστικών του Βαραδέρο, την Εστασιόν Σεντράλ Δε Όμνιμπους Νασιονάλες, και ακολουθώντας την Αουτοπίστα στα δυτικά, το λεωφορείο για Ματάνσας. Η διαδρομή μετά το αεροδρόμιο στη Βία Μπλάνκα είναι υπέροχη. Κάθομαι στη δεξιά πλευρά, είμαι άλλωστε ο μοναδικός επιβάτης -πολύ περίεργη αίσθηση όταν είσαι ξένος-, για να έχω θέα στη θάλασσα. Μισή ώρα αργότερα, έχοντας αφήσει πίσω την Καρμπονέρα, περνάμε από παραλίες, από τουριστικά καταλύματα, πάνω από τη Γέφυρα Κανιμάρ που συνδέει την ανατολική με τη δυτική όχθη του ομώνυμου ποταμού κοντά στο στόμιό του στον Όρμο του Ματάνσας, και στα αριστερά μας το Καμπαρέ Τροπικάνα, που παίζει τα βράδια καλή μουσική, παρουσιάζοντας ενδιαφέροντα χορευτικά συγκροτήματα.
Μετά από 37 χιλιόμετρα και 100' διαδρομή, φτάνω στο κέντρο του Ματάνσας. Πρώτο αξιοθέατο που συναντώ είναι το Πάρκε Δε Λα Λιμπερτάδ. Από μακριά δεσπόζει το μνημειακό σύμπλεγμα με το Άγαλμα της Ελευθερίας, γυναίκα με ανοιχτά χέρια που πετάγονται από τις σπασμένες αλυσίδες, και από πίσω, σε γρανιτένιο βάθρο ύψους 5,5 μέτρων, το άγαλμα του Χοσέ Μαρτί να κρατά έναν τυλιγμένο πάπυρο. Το 1906, ο σαρανταεξάχρονος Σικελός γλύπτης Σαλβατόρε Μπουέμι σμίλεψε τα χαρακτηριστικά του με τρόπο που να θυμίζουν τον δρ Ραμόν Μιράντα, προσωπικό φίλο του Μαρτί, ο οποίος πρωτοστάτησε να τιμηθεί εδώ ο Κουβανός επαναστάτης. Το κοντράστ των αγαλμάτων είναι «συμπληρωματικό» και εύγλωττο. Από τη μια η δύναμη του λόγου ενός διανοούμενου ποιητή και από την άλλη η δράση. Όταν, το 1908, τα δύο αγάλματα εκτέθηκαν στη Ρώμη ενώπιον του βασιλέως Βίκτορος Εμμανουήλ Γ', υπουργών του και του δημάρχου Ρώμης, τα σχόλια ήταν επαινετικά. Όσο για τον Μπουέμι, έζησε για ένα διάστημα στην Κούβα και φιλοτέχνησε την αλληγορία του Αιώνιου Επαναστάτη, που βρίσκεται στην εσωτερική αυλή του Εθνικού Καπιτωλίου στην Αβάνα.
Ολόγυρα βρίσκονται εμβληματικά κτήρια της αφροκουβανικής πόλης. Στην 83η Κάγιε λειτουργούσε φαρμακείο που άνοιξε το 1882 ο Γάλλος Ερνέστος Τριολέ. Το 1964 έγινε Φαρμακευτικό Μουσείο. Μεταξύ των εκθεμάτων και 61 σπάνιοι τόμοι φαρμακολογίας του 19ου αιώνα, οι 55 με συνταγές του Τριολέ, την Botica Francesa del doctor Ernesto Triolet. Στο μουσείο εκπροσωπούνται τρεις σχολές Φαρμακευτικής, η γαλλική του Τριολέ, η ισπανική του Χουάν Φέρμι Δε Φιγκερόα και η αμερικανική της Ντολόρες Δε Φιγκερόα, της πρώτης γυναίκας φαρμακοποιού της Κούβας. Άλλα αξιοσημείωτα κτήρια είναι το Θέατρο Βελάσκο, το ξενοδοχείο Βελάσκο και το Ισπανικό Καζίνο ή Μέγαρο Δημοτικού Συμβουλίου.
Από εδώ, ανάμεσα σε καλοσυντηρημένα κτήρια ισπανικής αρχιτεκτονικής και δενδροστοιχίες, έχω την ευκαιρία να παρακολουθήσω την καθημερινότητα των κατοίκων. Τόσο αργοί οι ρυθμοί ζωής, που κάποια στιγμή συνειδητοποιώ το παράλογο να περπατώ εγώ, ένας ξένος σε διακοπές, πιο βιαστικά από τους ντόπιους. Μπορεί το Ματάνσας να μην είναι διάσημο στους τουρίστες, όμως είναι χρέος κάθε ταξιδιώτη στο νησί να επισκεφθεί την «Αθήνα της Κούβας». Την πόλη που ονομάστηκε έτσι λόγω των διανοούμενων, ποιητών, συγγραφέων και μουσικών του 19ου και του 20οώ αιώνος.
