Έχει περάσει από μεγάλα σχολεία. Σπούδασε στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, δίδαξε στο Κέμπριτζ και το ΑΠΘ, ωστόσο ως μεγαλύτερο όλων αναγνωρίζει τη "σπουδαία λογοτεχνία". Τα μεγάλα κείμενα για την Τζίνα Πολίτη διδάσκουν "κριτική σκέψη και ήθος, στοιχεία που χρειαζόμαστε όσο ποτέ στην εποχή μας".
Την απόσταση από την έδρα του Πανεπιστημίου στα αμφιθέατρα του αριστερού διαλόγου τη διανύει μ' ένα τσιγάρο στο χέρι και με την άνεση της λόγιας που καταφέρνει να διακρίνει και να αναδεικνύει το πολιτικό μέσα από την ανθρώπινη δημιουργία. Αυτή η συνθήκη, άλλωστε, συνδέει τη λογοτεχνία με τη δημόσια σφαίρα στο ερευνητικό και διδακτικό και συγγραφικό της έργο.
Ομότιμη καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας και λόγια, αμετανόητα αριστερή και αεικίνητη, γνωρίζει καλά τον ρόλο του διανοουμένου και είναι σε θέση να αναγνωρίζει τις στρατηγικές που επιστρατεύει η κυρίαρχη ιδεολογία εναντίον τους. "Η εξουσία κατασκευάζει την αρνητική εικόνα του διανοουμένου για να χαϊδεύει τα αυτιά των πολλών", λέει και εφιστά την προσοχή στην καταστροφική πολιτική που μετατρέπει "το δημόσιο πανεπιστήμιο σε ανώνυμη εταιρεία".
Στόχος τους είναι η αποδυνάμωση της κοινωνίας, η ίδια η δημοκρατία, υποστηρίζει η Τζίνα Πολίτη. Γι' αυτό και για άλλα πολλά θεωρεί ότι η ανάληψη της κυβέρνησης από την Αριστερά "είναι πραγματικά ένα ριψοκίνδυνο άλμα, γιατί ξέρουμε τη δύναμη του αντιπάλου, αλλά εάν δεν το κάνουμε για να περισώσουμε ό,τι μπορούμε, η Ιστορία δεν θα μας συγχωρήσει ποτέ".
Τη συναντήσαμε και μιλήσαμε με αφορμή τη διάλεξη με θέμα "Δαιμονοποίηση και εξιδανίκευση του Νότου: Ένα λογοτεχνικό ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο", που δίνει την Πέμπτη στις 6.30 μ.μ., στην αίθουσα "Ι. Δρακόπουλος", στο Κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30), στο πλαίσιο των διαλέξεων που οργανώνει το Ινστιτούτο Νικ. Πουλαντζάς.
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
* Η διάλεξή σας έχει θέμα τη δαιμονοποίηση και την εξιδανίκευση του Νότου στην αγγλική λογοτεχνία από τον 16ο αιώνα μέχρι και τον 20ό αιώνα. Μιλήστε μας λίγο γι' αυτό.
Στην Αγγλία τον 16ο και τον 17ο αιώνα η τραγωδία της εκδίκησης χρησίμευσε ως το μέσο για να κατασκευαστεί η ετεροεικόνα της Αγγλίας κι εκεί έχουμε τη δαιμονοποίηση του Νότου. Υπάρχει πάντα ένα ιστορικό υπόβαθρο στο οποίο βασίζεται αυτή η δαιμονοποίηση. Μετά την Επανάσταση στην Αγγλία, στη λογοτεχνία και στο θέατρο παύει να υπάρχει αυτό το σχήμα Νότος - Δύση, παύει να δαιμονοποιείται ο Νότος μέχρι να έρθει η Γαλλική Επανάσταση, οπότε επανέρχεται με το γοτθικό μυθιστόρημα. Και στον 18ο αιώνα αρχίζει η εξιδανίκευση στη βάση του ιδεολογήματος της κοινής ευρωπαϊκής ρίζας, δηλαδή στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, και η εξιδανίκευση συνεχίζεται στον 19ο αιώνα με την ελληνική επανάσταση και τους ρομαντικούς ποιητές. Παρ' όλο που στο αγγλικό μυθιστόρημα συνεχίζει η δαιμονοποίηση της Γαλλίας, με τη διαφορά ότι οι μυθιστοριογράφοι χειρίζονται με ειρωνεία αυτή τη δαιμονοποίηση της Γαλλίας. Στις ημέρες μας, με την παγκόσμια κρίση, βλέπουμε την επιστροφή του απωθημένου καθώς δαιμονοποιείται ο Νότος. Με τη διαφορά ότι τώρα είμαστε μια ωραία οικογενειακή ατμόσφαιρα, η δαιμονοποίηση παίρνει μια άλλη μορφή.
* Η Ελλάδα πώς δαιμονοποιείται;
Η Ελλάδα δεν δαιμονοποιήθηκε ποτέ γιατί δεν μέτρησε ποτέ, γιατί δεν ήταν τόσο ισχυρή ώστε να τη φοβούνται, δεν υπήρχε το ιστορικό της απειλής.
* Η διάλεξή σας έχει υπότιτλο "ένα λογοτεχνικό ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο". Τι αξία και σημασία έχουν τέτοια λογοτεχνικά ταξίδια;
Είναι ένας τρόπος που δημιουργεί στο ακροατήριο μια κριτική αντίληψη ώστε να μην αντιμετωπίζει τη λογοτεχνία σαν διασκέδαση, αλλά να αντιλαμβάνεται ότι έχει σχέση με το πολιτικό, είτε αυτό αντιστέκεται είτε συνεργάζεται με την ιδεολογία της ηγεμονίας.
* Πώς τοποθετείται σήμερα η λογοτεχνία στην ιδεολογική ηγεμονία;
Πάρτε για παράδειγμα τη λογοτεχνία που γράφεται σήμερα από γυναίκες, αλλά και άντρες, που δομούν τα μυθιστορήματά τους σε αντίθεση με το ανδροκρατικό σύστημα. Υπάρχουν κείμενα τα οποία σαφώς αντιστέκονται και αντιδρούν στο πατριαρχικό μοντέλο και άλλα τα οποία αδιαφορούν εντελώς ή αναπαράγουν το σύστημα.
* Έχετε σπουδάσει στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, έχετε διδάξει στο Κέιμπριτζ και επί 17 χρόνια στο ΑΠΘ. Σήμερα το δημόσιο πανεπιστήμιο είναι στο στόχαστρο της κυβέρνησης. Αναρωτιέμαι τι σκέφτεται γι' αυτή την επίθεση μια γυναίκα που έχει περάσει σχεδόν όλη της τη ζωή στα πανεπιστημιακά έδρανα και αμφιθέατρα.
Αυτό το τεράστιο θέμα χρειάζεται μια συνέντευξη από μόνο του. Αν ανατρέξετε στο βιβλίο μου "Λόγοι, αντίλογοι, σατιρικά. Η γραφή (μου) ως πολιτική πράξη", θα δείτε ότι προειδοποιούσα από καιρό για όσα συμβαίνουν σήμερα. Αυτό που συμβαίνει είναι κάτι πάρα πολύ απλό. Συμβαίνει και στον χώρο της Υγείας και αλλού. Είναι η ιδιωτικοποίηση των πάντων. Ξεκίνησε τη δεκαετία του '90 από την Αμερική και στη συνέχεια υιοθετήθηκε από την Αγγλία, έτσι ώστε σήμερα σε κανένα πανεπιστημιακό έγγραφο να μην αναφέρεται η λέξη φοιτητής, αλλά η λέξη πελάτης, με αποτέλεσμα να έχουν μπει δυσβάστακτα δίδακτρα, τα οποία θα δούμε σε λίγο και στην Ελλάδα στις προπτυχιακές σπουδές. Το αντιμετωπίζουμε ήδη με τα δίδακτρα για τις μεταπτυχιακές σπουδές. Είναι μια καταστροφή, γιατί το πανεπιστήμιο μετατρέπεται από χώρος της γνώσης σε πεδίο επαγγελματικής κατάρτισης. Και ο πόλεμος κυρίως εστιάζει στην κατάργηση των ανθρωπιστικών σπουδών. Τόσο στην Αμερική όσο και στην Αγγλία, οι πανεπιστημιακοί βρίσκονται σε συνεχή πόλεμο για να ανατρέψουν αυτή την άλωση του πανεπιστημίου. Σ' εμάς οι νέες κατευθύνσεις έρχονται με καθυστέρηση 20 και 30 χρόνων. Γι' αυτό είδαμε την αντίδραση τόσο του φοιτητικού σώματος όσο και των πρυτανικών και των συγκλητικών αρχών προκειμένου να μην περάσει το νομοσχέδιο Διαμαντοπούλου, που μεταφέρει όλη την εξουσία από την πανεπιστημιακή κοινότητα στους μάνατζερς, μετατρέποντας το δημόσιο πανεπιστήμιο σε ανώνυμη ιδιωτική εταιρεία.
* Αυτή η συνθήκη είναι καταστροφική μόνο για το πανεπιστήμιο;
Όχι βέβαια. Αλλά επειδή το πανεπιστήμιο είναι ο κατ' εξοχήν χώρος που διαμορφώνει την κριτική αντίληψη, την ιστορική γνώση και την πολιτισμική ταυτότητα, αυτό αντανακλά και σε όλη την κοινωνία. Με την καταστροφή του πυρήνα της γνώσης, της κριτικής σκέψης και της διακίνησης των ιδεών στοχεύεις κατ' ευθείαν στην καρδιά της κοινωνίας δημιουργώντας άβουλα υποκείμενα και όχι ενεργούς πολίτες. Πράγμα το οποίο έχει άμεσο αντίκτυπο και στους δημοκρατικούς θεσμούς.
* Ο ρόλος του διανοούμενου πώς αρθρώνεται και πώς αναπροσαρμόζεται σε μια εποχή μετάβασης, αλλά και βαθιάς πολυεπίπεδης κρίσης όπως αυτή που βιώνει ο Δυτικός κόσμος σήμερα;
Όπως βάλλονται διάφορες ιδέες και θέσεις απέναντι στην κατάσταση που ζούμε, και οι διανοούμενοι είναι υπό συνεχή "διωγμό". Τους κατηγορούν ότι σιωπούν, ότι δεν προσφέρουν τίποτα. Εδώ απλώς θα σας παραθέσω μια φράση από το μυθιστόρημα "Το μακρύτερο ταξίδι" του Ε.Μ. Φόρστερ, που λέει "μην πιστεύετε όλα τα ψέματα που λέγονται για τους διανοούμενους. Γράφονται μόνο και μόνο για να ικανοποιήσουν την πλειοψηφία". Μ' αυτό βέβαια υπονοεί τη μικροαστική νοοτροπία. Δηλαδή είναι προς όφελος της εξουσίας να κατασκευάζει την αρνητική εικόνα του διανοουμένου ώστε να χαϊδεύει τα αυτιά των πολλών.
* Η στρατηγική ιδιωτικοποίησης, από τη μία, και εξουδετέρωσης της ουσιαστικής γνώσης μέσα από την κατάρρευση των πανεπιστημίων, από την άλλη, τι μας επιφυλάσσει, πέρα από τα προφανή;
Αν δεν αντιδράσουμε και αν δεν συνειδητοποιήσουν ο ελληνικός και οι ευρωπαϊκοί λαοί ότι όλες οι κατακτήσεις των εργατικών και των φοιτητικών αγώνων καταργούνται χωρίς κανέναν ενδοιασμό από τις αγορές και τις δουλοπρεπείς κυβερνήσεις ώστε να συσπειρωθούν και να παλέψουν ενωμένοι, τότε δεν μπορούμε να μιλάμε καν για μέλλον.
* Σε όλο αυτό το τοπίο πνευματικής και κοινωνικής αποσταθεροποίησης, πώς τοποθετείται η Αριστερά;
Αν δεν συνειδητοποιήσει η Αριστερά ότι πρέπει να ενωθούν όλες οι δυνάμεις της για να αντιμετωπίσουν αυτόν τον Αρμαγεδδώνα και συνεχίσουν να επιμένουν στις επιμέρους θεωρητικές πολιτικές διαφορές τους, δεν πρόκειται να σωθεί ούτε η Ελλάδα ούτε η Ευρώπη.
* Το σοβαρό ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης της Αριστεράς πώς το βλέπετε;
Είναι πραγματικά ριψοκίνδυνο άλμα, γιατί ξέρουμε τη δύναμη του αντιπάλου, αλλά εάν δεν το κάνουμε για να περισώσουμε ό,τι μπορούμε, η Ιστορία δεν θα μας συγχωρήσει ποτέ.
* Η έλλειψη εγγραμματοσύνης πως εγγράφεται στον πολιτικό και γενικότερα τον δημόσιο λόγο;
Θα σας αναφέρω τη διάκριση που έχει κάνει ο Άλντους Χάξλεϊ ανάμεσα στην "τραχύτητα" και τη "χυδαιότητα". "Η τραχύτητα αποκαλύπτει κάτι, η χυδαιότητα καλύπτει κάτι". Επομένως δεν μας έχει πνίξει η αγραμματοσύνη, αλλά η χυδαιότητα που μας έχει κατακλύσει.
* Ως παιδί στην Κατοχή τριγυρίζατε στη γειτονιά σας ανάμεσα σε πεθαμένους από την πείνα συμπολίτες σας. Σήμερα, στην ωριμότητά σας, περπατάτε ανάμεσα σε συμπολίτες σας που ψάχνουν φαγητό στα σκουπίδια. Τι κύκλος είναι αυτός;
Κοιτάξτε, στην Κατοχή υπήρχε η εξής διαφορά: ο εχθρός που δημιουργούσε αυτή την εξαθλίωση ήταν ορατός. Σήμερα είναι αόρατος. Είναι τραγικό για ανθρώπους της ηλικίας μου, που έχουν ζήσει την πείνα και την εξαθλίωση του λαού μας, να βιώνουν στα γεράματά τους μία ακόμα εθνική τραγωδία.
* Τόσα χρόνια μέσα στα βιβλία, στη λογοτεχνία και τους ήρωές της. Τι σας δίδαξαν αυτά τα σπουδαία κείμενα;
Μου δίδαξαν πως η σπουδαία λογοτεχνία είναι ένα μεγάλο σχολείο και διαμορφώνει κριτική σκέψη και ήθος. Στοιχεία που χρειαζόμαστε όσο ποτέ στην εποχή μας.
