Συναντηθήκαμε με τη Μαίρη Μηνά στη φιλόξενη και ήσυχη αυλή της Γαλιάντρας δίπλα στον Μπλε Παπαγάλο στο Μεταξουργείο. Η κουβέντα μας είχε ήδη ξεκινήσει στη διαδρομή και οι χειρονομίες, οι ματιές και τα χαμόγελα είχαν ήδη παρασύρει τον Παύλο Παρασκευά στις φωτογραφικές τους αποτυπώσεις. Εκεί, και με συνοδεία στις λέξεις αυτό το ολοκάθαρο βλέμμα γεμάτο ενθουσιασμό, μας μίλησε για τα «Βατράχια» σε σκηνοθεσία Έφης Μπίρμπα, που την οδηγούν στην Επίδαυρο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στις 28 και 29 Ιουλίου. Μαζί της στη σκηνή θα είναι ο σύντροφός της αλλά και μια εκλεκτή ομάδα ηθοποιών και φίλων, σε μια κωμωδία που, αν σκάψεις λίγο πιο βαθιά, θα τη δεις να κουμπώνει στο σήμερα, όπως χαρακτηριστικά θα πει. Η παράσταση, όμως, εκτός από αιτία, ήταν και μια αφορμή για να μιλήσουμε για την τηλεόραση, για τη μητρότητα αλλά και για την επικαιρότητα, που όσο και να προσπαθούμε καμιά φορά να την αποφύγουμε, εκείνη πάντα μας προλαβαίνει. Η Μαίρη Μηνά μέσα στις πρόβες της και στην απαιτητική καθημερινότητά της είχε τη διάθεση να αφεθεί στις ερωτήσεις μας και με απόλυτη διαύγεια να μας χαρίσει τις λέξεις της για να τη γνωρίσουμε λίγο καλύτερα. Κρατάμε το χαμόγελό της και το καθαρό βλέμμα της, που ευτυχώς αιχμαλωτίστηκε και φωτογραφικά. Αυτή είναι η Μαίρη Μηνά.
Στο έργο συναντάμε μια Αθήνα που βρίσκεται σε μια βαθιά πολιτική και κοινωνική κρίση. Αυτό κάνει το έργο να έχει τόσο νόημα στο τώρα;
Η αλήθεια είναι ότι ακριβώς επειδή ο Αριστοφάνης χρησιμοποιεί πολύ το χιούμορ ως μέσο για να μιλήσει για πράγματα βαθύτερα, θα μπορούσε κάποιος να το διαβάσει σαν μια πολύ ελαφριά κωμωδία. Όμως επειδή δεν σου δίνει και εύκολα τα κλειδιά, αν εσύ έχεις αυτό το βλέμμα, νομίζω ότι σου αποκαλύπτεται ένας μεγάλος κόσμος. Και όντως το έργο αυτό γράφτηκε ακριβώς για να σχολιάσει μια κατάσταση στην τότε Αθήνα, η οποία ήταν τρομερά ζοφερή και κοινωνικοοικονομικά και πολιτικά. Και αυτά τα μεγάλα έργα, τα τρανά, πάντα έρχονται και κουμπώνουν στο σήμερα. Εμένα αυτό που με γοητεύει είναι ότι το χιούμορ βάζει πιο βαθιά το μαχαίρι. Εμείς δεν προσπαθούμε να υπογραμμίσουμε τίποτα. Προσπαθούμε να βρούμε τα κλειδιά και να κάνουμε τον θεατή ικανό να ερμηνεύσει, να αποτυπώσει ή να εισπράξει επιπλέον ιδέες και επιπλέον κατευθύνσεις.
Ο Διόνυσος κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο να φέρει την Ποίηση για να σώσει τον κόσμο. Πιστεύεις ότι η ποίηση, η Τέχνη μπορεί να σώσουν;
Νομίζω θα ήμουν αφελής αν πίστευα ότι δεν το κάνουν. Κοιτώντας πίσω την πορεία της ανθρωπότητας, αυτό που μας έχει σώσει και αυτό που κρατάμε σαν φυλαχτό είναι αυτή η πολιτιστική κληρονομιά κάθε τόπου. Η ποίηση σε όλες τις μορφές είναι μάλλον αυτή που έχει διασώσει τον κόσμο. Μπορεί να είναι πέρα από την Τέχνη και πέρα από τα φαινόμενα που είναι αποτυπωμένα σε υλικές δομές και μορφές. Μπορεί να είναι και η προσευχή ποίηση. Μπορεί να είναι και η συνύπαρξη. Ποίηση μπορεί να είναι και η αλληλεπίδραση. Το πώς αντιλαμβάνεται κανείς την ίδια τη ζωή μπορεί να είναι μια ποιητική θέση απέναντι στα πράγματα.
Γιατί, λοιπόν, «Βατράχια» και όχι «Βάτραχοι»;
Δεν ξέρω αν είμαι εγώ αυτή που θα έπρεπε να σου απαντήσει σε αυτό. Μάλλον η Έφη Μπίρμπα. Είναι μια διασκευή. Υπάρχει ισχυρή παρέμβαση και από τον σκηνοθέτη και από την ομάδα. Οπότε αυτό έπρεπε να αποτυπωθεί με έναν τρόπο και στον τίτλο. Μας πάει πιο πολύ αυτός ο τίτλος.
Πώς είναι, λοιπόν, το σκηνοθετικό σύμπαν της πολυσχιδούς Έφης Μπίρμπα;
Η Έφη έχει μια φοβερή γοητεία σε αυτό που σε προσκαλεί. Χρησιμοποιεί μία έκφραση που επαναλαμβάνει σαν λεκτικό μοτίβο. Όταν κάτι συμβαίνει και της κεντρίζει το ενδιαφέρον σε βαθμό να ανατριχιάσει και είναι κάτι που χρειάζεται, λέει: «Τώρα βρήκαμε κάτι πολύτιμο. Αυτό είναι το πολύτιμό σου, κράτησέ το, κράτα το πολύτιμό σου». Εμένα αυτό με συγκινεί βαθιά. Έχει ένα βλέμμα και μια αγωνία να ξεθάψει πολύτιμα πράγματα μέσα από μια διαδικασία η οποία δεν είναι αυτονόητη. Θα μπορούσε να είναι μια τελείως χωροταξική και επιφανειακή αντίληψη της παράστασης. Η Έφη θέλει να σκάβει κάθετα και θέλει να βρίσκει αυτά τα πολύτιμα πετράδια. Και το κάνει πάντα με μια ευγένεια που με συγκινεί. Δεν σε κατευθύνει ποτέ. Σε προσκαλεί σε κάτι και μετά σε αφήνει ελεύθερο να το ανακαλύψεις μόνος σου. Δεν είναι ότι δεν το βλέπει ή δεν ξέρει τι θέλει. Ξέρει πολύ καλά. Θέλει να σε κάνει συνένοχο. Θέλει και τη δική σου καλλιτεχνική συμμετοχή. Εγώ αυτό το αγκαλιάζω, το σέβομαι και νιώθω ωραία.
Το ότι σε σκηνοθετεί γυναίκα σε κάνει να νιώθεις πιο ασφαλής;
Δεν νιώθω μεγαλύτερη ασφάλεια ή ανασφάλεια. Νιώθω σίγουρα κάτι πιο οικείο. Στο βλέμμα της ευαισθησίας. Χωρίς να πιστεύω ότι αυτό δεν υπάρχει και στους άντρες σκηνοθέτες. Από την άλλη, επειδή δεν είναι και πολύ σύνηθες, ειδικά στην Ελλάδα δεν έχουμε πολλές γυναίκες, για μένα είναι πάντα μια γιορτή όταν υπάρχει μια τέτοια συνεργασία. Είναι γιορτή να σε σκηνοθετεί γυναίκα ακριβώς γιατί δεν συμβαίνει συχνά. Αρχίζει να αλλάζει αυτό. Είναι γιορτή με την έννοια του ότι θέλω να το τιμήσω και να αρχίσω να γίνομαι και εγώ ένα μικρό γρανάζι ώστε αυτό να κυλάει και να γίνει κομμάτι μιας πραγματικότητας. Να μην είναι εξαίρεση και μειονότητα.
Ως γυναίκα ηθοποιός σε αυτόν τον χώρο έχεις βιώσεις δυσκολίες;
Η αλήθεια είναι πως όχι. Θεωρώ ότι έχω υπάρξει τυχερή στο πώς μου τα έφερε η ζωή σε σχέση με τη δουλειά. Παρ’ όλα αυτά, δυσκολεύομαι που βρίσκομαι σε μια χώρα που οι υποδομές σε σχέση με το φύλο μου δεν είναι τόσο φιλόξενες. Δεν υπάρχει καμία υποδομή που να μπορεί να στηρίζει μια γυναίκα η οποία είναι και μητέρα παράλληλα. Ας πούμε μια κρατική δομή, όπως είναι το Εθνικό Θέατρο, υπολείπεται, δεν έχει υπηρεσία φύλαξης ή δημιουργικής απασχόλησης παιδιών. Έξω αυτά θεωρούνται δεδομένα, ψάχνουν να βρουν νέες καινοτομίες και εδώ ακόμα δεν έχουμε πρόσβαση στα αυτονόητα.
Είπες κάπου ότι εξαιτίας της μητρότητας μετράς τον χρόνο σου με το σταγονόμετρο. Αναγκάστηκες να κάνεις παύση στο επάγγελμά σου;
Ναι, σαφέστατα. Φαντάσου, όμως, ότι υπάρχουν γυναίκες που δεν μπορούν ούτε μια μέρα να κάνουν παύση και αναγκάζονται να δουλέψουν για να τα φέρουν βόλτα. Είναι τρομακτικά δύσκολο. Και εγώ μέχρι να γίνω μητέρα δεν μπορούσα να διανοηθώ τη δυσκολία. Είναι ένα πολύ σύνθετο πράγμα για να σηκώσει ένα ζευγάρι μόνο στις πλάτες του. Διάβασα ένα άρθρο που έλεγε ότι κάποτε το να φέρεις στον κόσμο ένα παιδί ήταν υπόθεση της κοινότητας. Δεν ήταν ενός ζευγαριού. Όλη η γειτονιά, η κοινότητα συμμετείχαν στην ανατροφή του παιδιού. Τώρα έχει κλείσει τόσο πολύ ο κλοιός, που όντως μένει στα χέρια δυο ανθρώπων και άντε ενός μικρού πλαισίου συγγενών για να αναθρέψουν ένα παιδί, το οποίο είναι τρομακτικά χρονοβόρο και ψυχοφθόρο. Και αν δεν υπάρχει και ένα κράτος πρόνοιας για να το κάνει πιο εύκολο, δεν θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε γιατί υπάρχει υπογεννητικότητα;
Και τώρα που είστε μαζί με τον Μιχάλη στην περιοδεία αυτή;
Υπήρχε όντως στην αρχή μια σκέψη για το αν θα το κάνουμε. Αυτό που μας οδήγησε τελικά στο να είμαστε και οι δύο ήταν ότι νιώθουμε πολύ ασφαλείς να είμαστε μαζί. Γιατί και μετά το παιδί ο πυρήνας μας έχει γίνει τόσο ισχυρός και συγκεντρωμένος, που δεν θέλαμε να διασπαστεί. Οπότε πήραμε αυτή την απόφαση. Ευτυχώς, όμως, έχουμε και οι δυο πολύ υποστηρικτικές οικογένειες και έχουμε μεγάλη στήριξη.
Θα είσαι στη σκηνή με τον Μιχάλη και με ανθρώπους που είστε και φίλοι. Δεν είναι πιο δύσκολο όταν έχεις τόσο ισχυρές προσωπικές σχέσεις;
Όχι, γιατί νομίζω ότι όταν αρχίζουν τα πράγματα να βαθαίνουν και αγωνιζόμαστε να αποδώσουμε, χάνεις τον βαθμό της οικειότητας που έχεις. Μου έκανε και εντύπωση που πρώτη φορά έβλεπα τον Μιχάλη σε διαδικασία πρόβας. Βλέπω σε εκείνον πράγματα που δεν τα είχα ξανασυναντήσει ποτέ στη διαπροσωπική μας σχέση. Ποιότητές του, ευαισθησίες του, πώς δουλεύει. Θαυμάζω το πόσο συγκεντρωμένος, πόσο δουλευταράς και επίμονος είναι. Δεν το κάνει πιο δύσκολο. Αντιθέτως. Σίγουρα στις προστριβές υπάρχει μεγαλύτερο κόστος γιατί υπάρχουν δεσμοί αγάπης. Όχι μόνο με τον Μιχάλη. Με όλη την παρέα αυτή. Ίσως στις ρήξεις να είναι μεγαλύτερο το «πλήγωμα». Να το παίρνεις πιο βαριά. Όλοι επαγγελματίες, όμως, είμαστε. Ξέρουμε να διαχωρίζουμε τα πράγματα. Εγώ νομίζω ότι αυτή την οικειότητα στη σκηνή την έχουμε και ανάγκη για να νιώθουμε και όλοι ασφαλείς να εκτεθούμε. Γιατί κάθε δουλειά είναι σαν μια βουτιά από ψηλά χωρίς αλεξίπτωτο.
Έκανες μια τεράστια επιτυχία στην τηλεόραση με την «Αγγελική» και μετά ένιωσα ότι αποτραβήχτηκες.
Ήταν μια πολύ ισχυρή εμπειρία. Η ένταση της δουλειάς, τεράστια. Μιλάμε για δωδεκάωρα. Είναι σκληρό να κάνεις τηλεόραση με αυτούς τους ρυθμούς. Είχα εξαντληθεί. Υπήρξε ένα κύμα δημοσιότητας και δεν ήθελα να το εκμεταλλευτώ, να το ξηλώσω και να το κάψω. Ένιωθα ότι πρέπει να κάνω ένα βήμα πίσω, να ανασυγκροτηθώ. Ήταν και η μετά Covid εποχή όπου όλα άρχιζαν να έχουν διαφορετικό ρυθμό. Εκεί που υπήρχε μία παύση, άρχισα να νιώθω ότι με παρασύρει ο χρόνος και δεν καταλαβαίνω πού με πάει το κάθε βήμα. Μετά ήρθε η εγκυμοσύνη, όπου απέρριψα πολλές προτάσεις. Τώρα που έκανα ένα γκεστ στο «IQ», το έκανα ακριβώς για να με ξαναδώ τηλεοπτικά πολύ δειλά σε κάτι πολύ safe, που δεν έχω μεγάλο όγκο πάνω μου.
Στον απόηχο των κινητοποιήσεων για το Προεδρικό Διάταγμα, τι σκέψεις κάνεις;
Κρατάω τη συσπείρωση του κόσμου. Ήταν τρομερά συγκινητικό. Πόσο μάλλον που ξεκίνησε από τους φοιτητές. Αισθάνθηκα για μια στιγμή ότι υπάρχει ελπίδα. Υπήρξε μια τέτοια δυναμική, πετάχτηκαν αυτά τα λουλούδια και γέμισε ο τόπος με ανθρώπους μαζί να διεκδικούν. Ήταν τρομερά ευοίωνο. Τώρα το ότι όλο αυτό έχει καλυφθεί, ξεφουσκώσει και δεν έχει ουσιαστικά επιλυθεί είναι μια σκιά που μας ακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια, και όχι μόνο τον δικό μου κλάδο. Είναι αυτή η σκιά αυτής της κοινωνίας που συνεχώς έχει τέτοιου είδους τρύπες που καλύπτονται με μια πρόχειρη άμμο και μια τάβλα και στην επόμενη διαδρομή κάποιος θα πέσει μέσα και θα σπάσει τα πόδια του.
Μετράμε ακόμα μια γυναικοκτονία στην Κω. Σε αγχώνει αυτή η πραγματικότητα τώρα που είσαι και μαμά;
Και πριν ήμουν ευαισθητοποιημένη σε σχέση με αυτά. Τώρα με τη μητρότητα θεωρώ ότι έχω αναπτύξει μια ασπίδα παραπάνω. Δεν μπορώ να μου επιτρέψω να μπω σε αυτό το λαγούμι. Δεν μπορώ να μου επιτρέψω να χάσω οτιδήποτε φωτεινό έχω, γιατί το χρειάζομαι για να το μεταλαμπαδεύσω. Αυτό δεν αρκεί για να πεις ότι είμαι ασφαλής. Η πληροφορία φτάνει. Η απειλή συνέχεια είναι παρούσα. Αυτά τα γεγονότα έχουν τόση τραγωδία μέσα τους, που πρέπει να επιληφθεί ένα έθνος ολόκληρο απέναντί τους και βαθιά. Όχι μόνο παρέμβαση την ώρα της κρίσης. Με ενημέρωση, με εκπαίδευση. Είναι ο μόνος δρόμος. Για να πάψουμε να είμαστε βάρβαροι πρέπει να συναντηθούμε με την ποίηση. Αλλιώς δεν γίνεται. Και εδώ η ποίηση έχει την έννοια της καλλιέργειας, της ευαισθησίας και της μόρφωσης.
Ποια είναι η σχέση σου με την Αθήνα;
Την αγαπώ πολύ την Αθήνα, αλλά έχει αρχίσει και με κουράζει τρομακτικά. Δεν σου κρύβω ότι φλερτάρω με την ιδέα να φύγω λίγο παραέξω, λίγο πιο κοντά στη φύση. Με κουράζει η ασχήμια της, ενώ έχει και πολλή ομορφιά. Με γοητεύει πάντα στην Αθήνα που στο ένα στενό θα συναντήσεις την απόλυτη ομορφιά και στο επόμενο μια μικρή κόλαση. Έχει μια γοητεία. Κάθε στενό και μια άλλη ιστορία. Θα ήθελα πιο πολλά στενά με ομορφιά.
