Εξαρχής ο Δημήτρης Κογιάννης επικεντρώθηκε στη μελοποίηση ποίησης, αλλά ο τέταρτος δίσκος του είναι σίγουρα ο πιο φιλόδοξος μέχρι τώρα. Στο «Edgar Allan Poe» μελοποιεί τον εμβληματικό Αμερικανό ποιητή και πεζογράφο στο πρωτότυπο αγγλικό κείμενο και με έναν εξαιρετικά πολυσυλλεκτικό, τόσο συνθετικά όσο και ενορχηστρωτικά, τρόπο. Συνομιλήσαμε με τον 34χρονο συνθέτη για το τι τον ωθεί να υπερβαίνει κάθε φορά τα δημιουργικά και εκφραστικά όριά του.
Από την πρώτη εργασία σου μελοποιείς ποίηση και έχεις εξηγήσει το γιατί. Η μελοποίηση ποίησης όμως αποσκοπεί στην ανάδειξη και κοινοποίηση του ποιητικού λόγου. Επιλέγοντας αυτή τη φορά να κρατήσεις την αυθεντική γλώσσα των κειμένων δεν φοβήθηκες ότι κάτι μπορεί να χαθεί από αυτό το σκέλος καθώς δεν γνωρίζουν όλοι και όλες τόσο καλά αγγλικά, τουλάχιστον όχι τόσο ώστε να κατανοήσουν Πόε από το πρωτότυπο;
Ο δίσκος αυτός είναι ο τέταρτός μου. Ήρθε μετά τον δίσκο «Τα ποιήματα ενός γελοίου», πάνω στην ποίηση του Ρώμου Φιλύρα. Εκείνος ο δίσκος ήταν μόνο φωνή-πιάνο ώστε να δοθεί βαρύτητα στον στίχο. Στον Πόε ακολούθησα την αντίθετη προσέγγιση. Ο στίχος λειτουργεί ως ατμόσφαιρα περισσότερο, καθώς τα αγγλικά της περιόδου εκείνης δεν νομίζω πως είναι πλήρως κατανοητά ακόμα και από τους ίδιους τους Άγγλους και Αμερικανούς.
Γιατί Έντγκαρ Άλαν Πόε; Τι είναι και τι αντιπροσωπεύει για σένα ο ποιητής Πόε αλλά ίσως και ο άνθρωπος, αν θεωρείς ότι αυτά τα δύο κάπου διαφοροποιούνται;
Είναι μια αναζήτηση στις ρίζες της ποίησης που αγαπώ. Ο Πόε ήταν ο πρώτος «καταραμένο ποιητής». Θεωρώ πως αυτός είναι και ο λόγος που τον ταυτίζουμε τόσο με το έργο του. Για εμένα είναι ένας σκοτεινός παραμυθάς.
Ηταν η πανδημία που σε οδήγησε στον Πόε ή αντίστροφα η ποίησή του που ταίριαξε και κάπως περιέγραφε για σένα την σε πολύ μεγάλο βαθμό δυστοπική πραγματικότητα της πανδημίας και της καραντίνας; Η σύνθεση αυτής της εργασίας ήταν για σένα κάτι σαν διαφυγή απ’ ό,τι βιώναμε;
Η πανδημία μού έδωσε τον χρόνο για να δημιουργήσω κάτι τόσο ογκώδες σε μουσική πληροφορία. Ήταν κάτι που ήθελα να το κάνω και τότε βρήκα τον χρόνο. Ήταν διαφυγή, αλλά δεν αποτέλεσαν έμπνευση η πανδημία και η καραντίνα.
Θεωρείς τον Πόε έναν απαισιόδοξο ποιητή όπως ο Καρυωτάκης ή απλά έναν ρεαλιστή με πολλές σκοτεινές πλευρές, ειδικά στον τρόπο που εκφραζόταν;
Κατ’ αρχάς ο χαρακτηρισμός απαισιόδοξος για τον Καρυωτάκη αποτελεί μια πρώτη ανάγνωση που δεν με βρίσκει σύμφωνο. Ο Πόε νιώθω πως έγραφε και μετά ζούσε αυτά που έγραφε, όχι το αντίθετο. Δεν τον οδήγησε η ζωή στη σκοτεινή του πένα αλλά η πένα του σε μία ίσως «σκοτεινή» ζωή.
Το κίνητρο και η διαδικασία είναι φυσικά πάντα ίδια, αλλά χρησιμοποιείς την ίδια μέθοδο μελοποιώντας ένα ποίημα σε άλλη γλώσσα από αυτήν για ένα στην ελληνική;
Στην Ελλάδα τα πάντα εξυπηρετούν τη μελωδία. Στον δυτικό τρόπο γραφής τα πράγματα ξεκινούν συνήθως ανάποδα. Πρώτα έρχεται η ατμόσφαιρα, και ειδικά ο ρυθμός, και στο τέλος η μελωδία. Προσπάθησα να γράψω έτσι και να χρησιμοποιήσω τα νέα ρυθμικά σχήματα που μου ξεκλείδωσε η χρήση μιας άλλης γλώσσας.
Πάντα υπήρχαν στοιχεία από τη διεθνή μουσική στη δική σου, αλλά αυτή τη φορά περισσότερα από κάθε άλλη, και ορισμένα μάλιστα από αυτά εντελώς απρόσμενα. Απλά προέκυψαν ή ήταν η ποίηση του Πόε που το προκάλεσε αυτό και τα ανέσυρε στην επιφάνεια;
Η οικουμενικότητα της ποίησης και των νοημάτων του Πόε με έκανε να πιστεύω πως μπορεί να δεχτεί όργανα και στοιχεία μιας πολυπολιτισμικότητας, αν και νομίζω πως είναι ξεκάθαρο ότι ο συνθέτης είναι Ευρωπαίος και, πιο συγκεκριμένα, Βαλκάνιος.
Αυτός είναι και ο λόγος που τα όχι πολλά ελληνικά στοιχεία τα οποία υπήρχαν στο παρελθόν αυτή τη φορά απουσιάζουν εντελώς;
Νομίζω ότι απλώς ήταν η ανάγκη μου για κάτι διαφορετικό. Επέστρεψα και στις δικές μου ρίζες. Ελληνική μουσική άρχισα να ακούω συνειδητά μετά τα 21. Με ροκ ήχους μεγάλωσα.
Είχες βάλει ένα είδος στοιχήματος με τον εαυτό του ότι αυτή η εργασία θα ήταν, τόσο συνθετικά όσο και από πλευράς εκτέλεσης, κάτι σαν... υπερπαραγωγή ή προέκυψε αυθόρμητα;
Νομίζω πως αυτό προέκυψε στην πορεία. Το συνειδητοποίησα όσο έγραφα τη μουσική.
Μίλησέ μου λίγο για το ορχηστρικό με το οποίο αρχίζει ο δίσκος. Μπορεί κατά τη γνώμη σου ένα οργανικό να αποδώσει ένα ποίημα; Και γιατί επέλεξες ορχήστρα και όχι ένα μικρότερο σχήμα; Και, από την άλλη, είχες μήπως να απωθημένο να γράψεις ένα μιούζικαλ, έστω και μικρής κλίμακας όπως το φινάλε του δίσκου;
Αρχική ιδέα ήταν όλος ο δίσκος να γίνει ένα μιούζικαλ. Νομίζω πως υποσυνείδητα αυτό το έχω απωθημένο από τα 15 μου. Ήταν η ευκαιρία για έναν φόρο τιμής στον Andrew Lloyd Webber. Το ορχηστρικό υπάρχει, όπως υπάρχει ο πρόλογος σε ένα βιβλίο. Είναι εκεί για να σε βάλει στην ιστορία. Το έργο αυτό γράφτηκε για να ακουστεί ολόκληρο. Μπορεί να απουσιάζει το λιμπρέτο ενός μιούζικαλ, αλλά είναι ένας concept δίσκος.
Αλλά και η επιλογή σου των ερμηνευτών αυτή τη φορά είναι διαφορετική από τις προηγούμενες. Αντίθετα με εκείνες, έχεις κι εσύ ρόλο και μάλιστα όχι μικρό. Πώς το αποφάσισες και με ποια κριτήρια επέλεξες κάθε μία από τις δύο ερμηνεύτριες; Και γιατί έπρεπε να υπάρχει και ένας αφηγητής, και αυτός να είναι συγκεκριμένα ο Αλέξανδρος Σφακιανάκης;
Η Χρύσα Κούρεντα, που είναι η βασική ερμηνεύτρια του δίσκου, έχει κάτι αφηγηματικό στον τρόπο και στην έκφρασή της, οπότε ταίριαξε με αυτό που είχα στο μυαλό μου. Οι υπόλοιποι ερμηνευτές είχαν έναν πιο ειδικό ρόλο για συγκεκριμένα σημεία βάσει των δεξιοτήτων τους. Εγώ ανέλαβα τον ρόλο του «πολυοργανίστα» για να μείνω πιστός στο όραμά μου. Θα μπορούσα, για παράδειγμα, να φέρω έναν άλλο, καλύτερο κιθαρίστα, μιας και δεν είναι το βασικό μου όργανο, αλλά το «καλύτερα» δεν σημαίνει απαραίτητα και πιο ταιριαστά. Ο Αλέξανδρος είναι το κρυφό ταλέντο του δίσκου. Έψαχνα μια μπάσα, αφηγηματική φωνή με καλή προφορά και ταίριαξε γάντι.
Ποιο από τα ποιήματα του Πόε που μελοποίησες είναι το αγαπημένο σου και γιατί επέλεξες να το προσεγγίσεις με τον συγκεκριμένο τρόπο;
Είναι το «The Lake» και είναι το δικό μου «Φάντασμα της Οπερας».
Η συγκεκριμένη εργασία είναι φυσικά αδύνατο να μεταφερθεί στη σκηνή ως έχει ή θα το κάνεις σε υποχρεωτικά μικρότερη κλίμακα και με κάποιους άλλους αναγκαίους συμβιβασμούς;
Η εργασία αυτή θα παρουσιαστεί ζωντανά μόνο αν γίνει κάποτε μιούζικαλ, όπως ήταν και ο αρχικός μου στόχος. Αλλιώς δεν το βρίσκω εφικτό.
Και ποιος θα είναι ο επόμενος ποιητής;
Μα φυσικά ο δεύτερος στη σειρά, ο Σαρλ Μποντλέρ!
Αναμένουμε λοιπόν με πολύ ενδιαφέρον το πώς θα αντιμετωπίσει ο Δημήτρης Κογιάννης τα «Άνθη Του Κακού».
