Για το έργο του Μολιέρου «Ταρτούφος ή ο υποκριτής» έχουν γραφτεί πάρα πολλά, με κεντρικό σημείο αναφοράς πάντα τη διαχρονικότητά του. Ο Μολιέρος, πράγματι, με το έργο αυτό, γραμμένο στη χαώδη εποχή του Λουδοβίκου 14ου, μια εποχή δόξας για τη Γαλλία, παράλληλα όμως εποχή κυριαρχίας των δηλητηρίων, εποχή της πρώτης συσσώρευσης του κεφαλαίου και των τεράστιων οικονομικών σκανδάλων, καταθέτει ένα δικό του αμίμητο «εσαεί» για την αναλλοίωτη φύση του ανθρώπου... ως «ζώου υποκριτικού».
Σήμερα, με την ευκαιρία της παράστασης του έργου αυτού από την περιώνυμη Comedie Francaise στον χώρο της Πειραιώς 260, επέλεξα αντί άλλης εισαγωγής να παραθέσω αποσπάσματα του προλόγου του Μολιέρου στην πρώτη, λογοκριμένη έκδοση του «Ταρτούφου», το 1669. (Πηγή, το πρόγραμμα της παράστασης του «Θεάτρου του Νότου» το 1996 σε σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη).
Γράφει ο Μολιέρος για το έργο του:
«Να λοιπόν μια κωμωδία για την οποία έγινε πολύς θόρυβος, η οποία καταδιώχθηκε για πολύ καιρό και οι άνθρωποι τους οποίους αναπαρέστησε μας απέδειξαν ότι είναι οι πιο ισχυροί στη Γαλλία από όλους είχα μέχρι σήμερα αναπαραστήσει. Οι μαρκήσιοι, οι φιλάρεσκες και οι γιατροί ανέχτηκαν ήπια τη διακωμώδησή τους και υποκρίθηκαν ότι διασκεδάζουν με τις προσωπογραφίες που φτιάχτηκαν γι’ αυτούς, μα οι υποκριτές δεν καταλαβαίνουν από αστεία. Στην αρχή εξεπλάγησαν και θεώρησαν παράξενο πώς είχα το θάρρος να ανεβάσω στη σκηνή τα καμώματά τους και που επιχείρησα να περιγράψω ένα επάγγελμα στο οποίο εμπλέκονται τόσοι έντιμοι άνθρωποι. Είναι ένα έγκλημα που δεν θα μπορούσαν να μου συγχωρήσουν: οπλίστηκαν όλοι ενάντια στην κωμωδία μου με μια τρομακτική οργή.
Είχαν όμως τη σύνεση να μην της επιτεθούν από την πλευρά που εκείνη τους έπληξε. Ακολουθώντας την αξιέπαινη συνήθειά τους, κάλυψαν τα συμφέροντά τους με τη δικαιολογία του Θεού και ο Ταρτούφος έγινε στο στόμα τους ένα έργο που προσβάλλει την ευσέβεια». (Σημ. συντάκτη: Εδώ ο Μολιέρος αποδεικνύεται διπλωματικότερος των διωκτών του, επειδή πράγματι το έργο του έχει ως πρώτο στόχο του το διαβόητο μοναστήρι του Πορ Ρουαγιάλ, άντρο της πανίσχυρης θρησκευτικής σέκτας των «Ευσεβών» και ταυτόχρονα οχυρό των δημιουργημένων συμφερόντων, από το οποίο εκπορεύονταν συντονισμένα οι επιθέσεις εναντίον του). «Έτσι, ο ‘Ταρτούφος’ έγινε στο στόμα τους ένα έργο που προσβάλλει την ευσέβεια. Μάταιες οι διορθώσεις που έκανα, μάταιη και η κρίση του βασιλιά και της βασίλισσας που την είδαν...».
Η παράσταση του πρώτου θεάτρου της Γαλλίας που παρακολουθήσαμε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, σε προσεκτική, σεβαστική σκηνοθεσία του Io Van Hove και δραματουργική επεξεργασία του Koen Tachelet, βασίζεται στην επίπονη αποκατάσταση του αρχικού κειμένου με προσθήκη των κομματιών που είχε κόψει η λογοκρισία από τον Georges Forestier. Ο σεβασμός στο κείμενο είναι πλεονέκτημα και συγχρόνως μειονέκτημα της παράστασης, όπου ο καμπανιστός ομοιοκατάληκτος ενδεκασύλλαβος που τηρείται σχολαστικά λειτουργεί σαν τροχοπέδη και δεν αφήνει το έργο να αναπνεύσει μέσα σε ένα πλούσιο πέταγμα ελεύθερης φαντασίας. Το αντιθρησκευτικό στοιχείο υποβιβάζεται και οι ρόλοι, κάθε ένας τους ένα μικρό ζωντανό γλυπτό, έχουν ομογενοποιηθεί χάριν μιας αμφιλεγόμενης «ισότητας» των όπλων. Αλλά το θέατρο είναι ένα πεδίο συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων, δεν είναι μια ουδέτερη ζώνη. Παρά την καλή παρουσία και την εξελιγμένη τεχνική των Γάλλων ηθοποιών που επιχειρούν να κάνουν τη διαφορά και παρά τη βοήθεια της εξελιγμένης τεχνολογίας, το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι ούτε θερμό ούτε ψυχρό. Απλώς χλιαρό.
ΥΓ:. Τι θα γίνει με το αφώτιστο χαντάκι, γεμάτο σκουπίδια... που υποδύεται το πεζοδρόμιο έξω από την Πειραιώς 260 και κινδυνεύουμε να σκοτωθούμε; Επιτέλους, θα το δει κανείς;
