Η «Σιωπηλή λίμνη» του Καταλανού Νταβίντ Ντεσόλα είναι ένα έργο που έχει να κάνει με το πρόβλημα της Παιδείας, πιο ειδικά με τη βία στα σχολεία, αλλά και με άλλα πολλά. Τιμήθηκε το 2007 με το πολύ σημαντικό για τον ισπανόφωνο κόσμο «Βραβείο Lope de Vega».
Υπόθεση: Ένας ιδεολόγος καθηγητής της Μέσης Εκπαίδευσης (Όσκαρ) έχει σταματήσει να διδάσκει εξαιτίας του άγριου ξυλοδαρμού του από έναν δεκατριάχρονο μαθητή του, επειδή του έκανε μια ασήμαντη παρατήρηση. Μετά από παρότρυνση του αγαπημένου παλιού δικού του δασκάλου, ο Όσκαρ πηγαίνει στο σπίτι μιας γυναίκας (Ιρένε) για να κάνει ιδιαίτερα μαθήματα στο παιδί της. Αλλά το παιδί, ο Ντιέγκο, έχει πεθάνει εδώ και πέντε χρόνια, θύμα μιας τρομοκρατικής επίθεσης! Τα μαθήματα, όμως, θα γίνουν σε πείσμα της κοινής, τρέχουσας λογικής.
Ο συγγραφέας μάς εξομολογείται: «Στα δύο τελευταία μου έργα προσπάθησα να γράψω κωμωδίες, αλλά μου βγήκαν δράματα. Με τη ‘Σιωπηλή λίμνη’ θέλησα να γράψω ένα δράμα που να ήταν συγχρόνως η κωμωδία της ζωής, αλλά μου βγήκε δράμα στο τετράγωνο. Ένα δράμα για την τρέλα, όχι ως παθολογία, αλλά ως οδό διαφυγής και ως καταφύγιο στην αφόρητη ύπαρξη».
Το έργο είναι ψυχαναλυτικής δομής. Ο συγγραφέας εισέρχεται στην «κρύπτη μέσα στο σώμα» της μητέρας του νεκρού παιδιού και διαχειρίζεται σωστικά το «αδύνατο πένθος» της. Αυτή είναι η «Σιωπηλή λίμνη» του τίτλου, η εσωτερική εξορία του ατελεύτητου πένθους και της ανεξαγόραστης απώλειας, για τα οποία διεξοδικά και αναλυτικά γράφει η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα στα βιβλία της: «Το αδύνατο πένθος και η κρύπτη», 2012, και «Νιόβη ή το αδύνατο πένθος στον καιρό της Πανδημίας», 2020, των εκδόσεων «Άγρα».
Όλη η δράση του έργου «χτίζεται» γύρω από το πένθος των δύο πρωταγωνιστών. Η μητέρα Ιρένε δεν μπορεί να είναι πια μητέρα και ο δάσκαλος Όσκαρ δεν μπορεί να είναι πια δάσκαλος. Γύρω από τη σιωπηλή Αχερουσία λίμνη του άδικου θανάτου, βρόμικη, χωρίς ζωή και χωρίς αναστάσιμη προοπτική. Αναστάσιμη προοπτική εδώ γίνεται, όμως, το ίδιο το έργο, που μας απογειώνει και μας λυτρώνει με την τέχνη του.
Η σκηνοθεσία της Ελένης Σκότη (καλλιτεχνική επιμέλεια του Γιώργου Χατζηνικολάου) κατορθώνει να δώσει το αμφιθυμικό στοιχείο της ισπανικής αίσθησης του ζην ανάμεσα στο λογικό και στο παράλογο, σαν μια μείξη ηρωικού και τραγικού στοιχείου, πολύ κοντά σε εκείνο που ο σπουδαίος Ισπανός φιλόσοφος Miguel de Unamuno αποκαλεί «τραγικό αίσθημα του βίου».
Η σκηνοθέτις με την ομάδα «Νάμα» τονίζει σωστά το υπαρξιακό στοιχείο του έργου για να το αποκολλήσει από το θρίλερ. Επιλέγει να το χειριστεί «συστημικά» και όχι αναλυτικά, για να διασώσει ακέραιο τον ενεργειακό πυρήνα του. «Χτίζει», αφορμώμενη από το όλο προς τα μέρη, και όχι αντίθετα, πράγμα, άλλωστε, αδύνατο όπως αποδεικνύει η ίδια η ατελέσφορη καρτεσιανή μέθοδος, «που δεν μπορεί να παραβλέψει την τάξη του κόσμου, αλλά εξακολουθεί να αμφιβάλει γι’ αυτήν» (Μιχαήλ Δεκλερής).
Κατανέμει στη συνέχεια τον σωσμένο ενεργειακό πυρήνα ισοδύναμα σε ενάριθμους «ρόλους». Ο Θανάσης Κουρλαμπάς ως «δάσκαλος» είναι έξοχος, δίνει υλικά τον διχασμό του όντος μέχρι το τέλος. Η χαμηλότονη Παναγιώτα Βλαντή (Ιρίνα), για όσους δεν ξέρουν τις ικανότητές της, είναι μια σωστή αποκάλυψη. Ο Χάρης Τσιτσάκης μια ήρεμη δύναμη μέσα στον χαλασμό των αντιπάλων κοσμικών δυνάμεων.
Το σκηνικό του Γιώργου Χατζηνικολάου, τα κοστούμια της Μαρίας Αναματερού, οι φωτισμοί του Αντώνη Παναγιωτόπουλου, η μουσική του Στέλιου Γιαννουλάκη, η μετάφραση της Μαρίας Χατζηεμμανουήλ συντρέχουν στο αποτέλεσμα.
