Ένα έργο δοξαστικό της πολιτικής των λαών έναντι της διπλωματίας των κρατών και των στρατηγών, «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά», «μια χειρονομία απέναντι στην κούρσα εξοπλισμού», όπως το χαρακτηρίζει μιλώντας στην ΑΥΓΗ ο εμπνευστής και σκηνοθέτης του Ανέστης Αζάς, επιστρέφει από τις 27 Ιανουαρίου στο «Αμφιθέατρο» μετά τη δυναμική του παρουσία στο περσινό Φεστιβάλ Αθηνών.
Με ευρηματικό τίτλο που προϊδεάζει για μια σουρεαλιστική κωμωδία, πάνω στο «αριστοφανικό μοντέλο», το έργο, αν και αντλεί έμπνευση από τα ιστορικά γεγονότα του 1821, τοποθετείται στον σύγχρονο κόσμο μας διερευνώντας μέσα από το φίλτρο τού σήμερα ζητήματα ταυτότητας και πολιτικής οργάνωσης.
«Αντιπολεμικό» το χαρακτηρίζει ο Α. Αζάς, σημειώνοντας ότι σ’ αυτό «καταρρέει όλη η ρητορική περί προαιώνιου εχθρού, κάτι που είναι εμφανές μέσα στις βιογραφίες των ανθρώπων. Διάβασα πάρα πολύ για την ιστορία του 1821 και την ίδια ώρα με ενδιέφερε να μιλήσω για ένα θέμα σημερινό».
Ψηφιακά κράτη και κρυπτονομίσματα
Συνεργάστηκε με τον Γεράσιμο Μπέκα και τον Μιχάλη Πητίδη και εξηγεί ότι όλα ξεκίνησαν από την ενασχόλησή του με το ζήτημα των «ψηφιακών κρατών, των «digital hippies» που προσπαθούν να οργανωθούν πολιτικά στο Ίντερνετ μέσα από ιστοσελίδες και συλλογικότητες. Πολλοί από αυτούς έχουν να κάνουν και με την ιστορία των κρυπτονομισμάτων στην πρώτη τους μορφή και το πόσο οι άνθρωποι μπορούν να καθορίσουν μόνοι τους το χρήμα κ.ά. Έτσι, ψάχνοντας ένα βράδυ μου ήρθε η ιδέα για ένα ζευγάρι νέων, έναν Τούρκο και μία Ελληνίδα, που γνωρίστηκαν στο εξωτερικό, έρχονται στην Ελλάδα και στήνουν ένα μπακλαβατζίδικο φτιάχνοντας οριεντάλ γλυκά, τύπου αβοκάντο μπακλαβά και άλλα τέτοια. Κάποια στιγμή έρχονται αντιμέτωποι με στερεότυπα, όπως την εχθρότητα, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις κ.ά., και δημιουργούν μια δική τους ψηφιακή χώρα. Κάτι που έχει κι άλλες προεκτάσεις, όπως την αγορά ενός νησιού από μια δημοπρασία του ΤΑΙΠΕΔ μέσω κρυπτονομισμάτων. Στο τέλος όλο αυτό καταρρέει, μια κι ένα τέτοιο εγχείρημα δεν μπορεί να ορθοποδήσει».
Τα κοινά βιώματα
Από τους σκηνοθέτες που επιμένουν στη δυναμική του θεάτρου-ντοκιμαντέρ, ο Α. Αζάς ακολούθησε στη «Δημοκρατία του Μπακλαβά» την ίδια μέθοδο συγκέντρωσης και επεξεργασίας υλικού βασισμένου σε σειρά συνεντεύξεων που πήρε από ζευγάρια Ελλήνων και Τούρκων.
«Βρήκα κόσμο μέσω ενός γκρουπ στο Facebook που έχουν συστήσει οι Τούρκοι της Αθήνας, καθώς υπάρχει μια μεγάλη κοινότητα, ειδικά τα τελευταία χρόνια, που είναι πολλοί εκείνοι που θέλουν να φύγουν από τη χώρα τους λόγω της κατάστασης. Έκανα πολλές συνεντεύξεις κι από αυτές βγήκε ένα πρώτο υλικό, κάποιες ιδέες. Αρχίσαμε να γράφουμε τα πρώτα σχεδιάσματα σε μορφή διηγήματος, μετά ακολούθησαν σκηνές, στη συνέχεια ο Γεράσιμος Μπέκας έστελνε τα δικά του από το εξωτερικό και όλα μαζί τα μοντάραμε, σαν παζλ, σαν ένα ντοκιμαντέρ. Δεν αφηγούμαστε την ιστορία με κλασικό τρόπο. Έχουμε τρία μέρη, αλλά ξεκινάμε από το ότι όλα έχουν συμβεί και στη σκηνή βρίσκονται κάποιοι ερευνητές που αφηγούνται τι έγινε με βάση τα ντοκουμέντα που βρήκαν στην έρευνα. Έτσι κρατάμε τη φόρμα του ντοκιμαντέρ για να κάνουμε ένα ‘ψευδοντοκιμαντέρ’, να μιλήσουμε για μια μυθοπλασία, για κάτι που δεν έχει συμβεί, αλλά θα μπορούσε».
Ο σκηνοθέτης παραδέχεται ότι το θέατρο-ντοκιμαντέρ δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές είδος στην Ελλάδα και είναι κάτι που συνήθως δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς. «Συνήθως γίνεται μέσα σε θεσμικό πλαίσιο. Και σήμερα είναι ακόμα πιο δύσκολο, με την κατάσταση της πανδημίας. Παρ’ όλα αυτά, έχει κοινό, όπως έχει κοινό κάθε καλή παράσταση, όταν ο θεατής μπορεί να ταυτιστεί και να ταξιδέψει. Τον κόσμο νομίζω ότι τον ενδιαφέρει κάθε φορά το θέμα. Αλλά και το πώς αυτό παρουσιάζεται».
Ιστορία και υποκειμενική αλήθεια
Στην ερώτηση τι είναι αυτό που αποκομίζουν από την ενασχόληση με το θέατρο-ντοκιμαντέρ οι συγγραφείς του, επιμένει ότι «κανένας συγγραφέας, με όποιο είδος κι αν πειραματίζεται, δεν μπορεί να ξεκινήσει να γράφει δίχως να έχει προηγηθεί έρευνα. Είναι λίγο μύθος πια ο συγγραφέας που θα καθίσει στο γραφείο του και εκεί θα τον επισκεφτεί η έμπνευση και θα γράψει. Η ίδια η διαδικασία της συγγραφής εμπεριέχει μέσα της την έρευνα, τη μελέτη, το ψάξιμο, τη συνεργασία. Πολύ περισσότερο όταν μιλάμε για θεατρικά κείμενα. Στον ‘Μπακλαβά’ έβλεπα ενστικτωδώς ότι δεν έχει και τόσο μεγάλο νόημα να οδηγήσω το έργο στο θέατρο-ντοκιμαντέρ. Γιατί το 1821 είναι ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη πριν από διακόσια χρόνια και για το οποίο υπάρχουν εξαιρετικοί επιστήμονες που έχουν γράψει πάρα πολλά πράγματα, τα οποία για να τα διαβάσεις ίσως να μην σου φτάνει μια ζωή. Οπότε το ένστικτό μου μου έλεγε ότι πρέπει να πάμε σε κάτι άλλο, σε μια μυθοπλασία, και πρέπει να δούμε τι είναι αυτά τα διακυβεύματα σήμερα. Τι σημαίνουν σήμερα ελευθερία, ανεξαρτησία κι όλα αυτά τα μεγάλα φιλοσοφικά θέματα. Στοίχημα και μεγάλη δυσκολία παραμένει πάντα πώς θα παρουσιαστεί η ιστορία σαν θεατρικό γεγονός, καθώς δεν υπάρχει αντικειμενική αφήγηση. Όλοι ψάχνουμε μια αλήθεια, αλλά αυτή είναι πάντα υποκειμενική. Ακόμα κι από τη σειρά που θα βάλεις τα πράγματα αυτά αποκτούν ένα νόημα συγκεκριμένο».
Ρωτώντας τον τι είναι αυτό που αναδεικνύει τελικά η ιστορία, υπογραμμίζει ότυι «αυτό που προκύπτει είναι ότι οι άνθρωποι θέλουν να προχωρήσουν παρακάτω, να αλλάξουν σελίδα, να ξεπεράσουν τις αγκυλώσεις και την έχθρα του παρελθόντος. Δούλεψα με τον Τούρκο ηθοποιό Cem Yigit Uzumoglu, που, όπως και οι άλλοι τρεις, η Κατερίνα Μαυρογεώργη, ο Γιώργος Κατσής και ο Gary Salomon, προσέφερε ο καθένας το προσωπικό του βίωμα. Τελικά τα πράγματα που μας φέρνουν κοντά, τα βιώματα και τα ενδιαφέροντα είναι κοινά».
