Η πολύ μεγάλη αγωνία μου αυτή τη στιγμή είναι ο φόβος που υπάρχει παντού γύρω μας. Ο φόβος της αρρώστιας, ο φόβος να κυκλοφορήσεις ελεύθερα ή να πιάσεις το χέρι του άλλου, της άλλης. Ο φόβος του χειμώνα που έρχεται με την ακρίβεια αλλά και τις συνθήκες που διαμορφώνει η πανδημία. Από την άλλη είναι και τα τέρατα που γεννάει αυτός ο φόβος. Φοβάμαι ότι οι συνθήκες που ζούμε ευνοούν τα πιο συντηρητικά κομμάτια της κοινωνίας μας, ευνοούν διχασμούς και ακροδεξιές συμπεριφορές
Από τις πιο στιβαρές ηθοποιούς της γενιάς της, με μια ευρεία ερμηνευτική γκάμα, η Άννα Ελεφάντη αναμετριέται αυτή τη φορά με μια από τις πιο στυγνές γυναίκες της παγκόσμιας δραματουργίας. Ο ρόλος της Λαίδης Μάκμπεθ συγκεντρώνει όλα εκείνα τα στοιχεία που τον καθιστούν ζηλευτό. Σ' αυτόν τον κυκεώνα μηχανορραφιών, κυνισμού και ισχύος ρίχνεται η Άννα Ελεφάντη με αφορμή την ερμηνεία της στην εμπνευσμένη από το σαιξπηρικό έργο παράσταση "Μάκμπεθ ο Κύκλος του στΑΙΜΑτος" που παρουσιάζεται στο “Από Μηχανής Θέατρο” σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μυλωνά και πρωτότυπη μετάφραση Γιάννη Νταλιάνη.
Από την εκδοχή του Σαίξπηρ για την εξουσία και τη διαχρονική έκφανση της θέσεως ισχύος, μέχρι τον διανοούμενο πατέρα της Άγγελο Ελεφάντη, που με την πένα του στηλίτευε τις εξουσίες, και από τη δίσεκτη εποχή μας μέχρι την αδίστακτη λαίδη Μάκμπεθ, η Άννα Ελεφάντη ξεδιπλώνει τις σκέψεις της και εν τέλει μας πείθει ότι η εξουσία δεν είναι αποκλειστικά ένα αντρικό παιχνίδι.
* «Μάκμπεθ ο Κύκλος του στΑΙΜΑτος». Η εξουσία έχει πάντα αίμα;
Έχει. Ασφαλώς το αίμα δεν το συναντάμε πάντα με την κυριολεκτική έννοια. Σε κάθε περίπτωση η εξουσία, είτε προκύπτει μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες είτε διά της βίας, ενέχει πάντα ένα κομμάτι επιβολής. Ο Σαίξπηρ, περπατώντας αγκαζέ με τους αρχαίους τραγικούς ποιητές και συνομιλώντας μαζί τους, χαρτογραφεί την εξουσία. Μόνο που πάει ένα βήμα παραπέρα καθώς συλλαμβάνει και αποδίδει το αδίστακτο πρόσωπο της εξουσίας.
Η απληστία του Μάκμπεθ, η υπέρμετρη φιλοδοξία του, αυτή η εμμονή που τον οδηγεί βήμα - βήμα στο σκοτάδι, σ' έναν κόσμο ερεβώδη και εγωτικό, νομοτελειακά επιφέρει την τραγική του πτώση. Αυτός άλλωστε δεν είναι και ο κίνδυνος για όσους κατέχουν την εξουσία; Να κλειστούν σε ένα γυάλινο καβούκι και μέσα απ' αυτό το γυαλί, αντί να κοιτάζουν τον κόσμο έξω, να εστιάζουν μόνο στη δική τους αντανάκλαση, την οποία μάλιστα αντιλαμβάνονται κάθε φορά όλο και πιο "όμορφη".
* Πού συναντιέται με την εποχή μας ο Μάκμπεθ;
Αν μετατοπιστούμε από τα ειδικά χαρακτηριστικά της εποχής στην οποία αφηγείται ο Σαίξπηρ, αλλά και την εποχή που έγραψε το έργο και αναλογιστούμε ποιοι κυβερνούν σήμερα τον κόσμο, δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσουμε ότι στην ουσία μιλάμε για αντίστοιχες συνθήκες. Μπορεί βέβαια σήμερα να μην έχουμε να κάνουμε στην κυριολεξία με αιμοσταγείς ηγέτες, όμως αυτό που γίνεται ας πούμε με τους πρόσφυγες στα σύνορα της Πολωνίας με τη Λευκορωσία σε τι είδους ηθική ενός ηγέτη παραπέμπει;
Ξεχνάμε τον Όρμπαν, ξεχνάμε τον Τραμπ; Ξεχνάμε τον δικό μας πρωθυπουργό και τον τρόπο, για παράδειγμα, που συμπεριφέρθηκε στην Ολλανδή δημοσιογράφο η οποία τόλμησε να ρωτήσει το αυτονόητο, για τα pushback δηλαδή στη χώρα μας; Αυτά είναι καμπανάκια που μας προειδοποιούν καθημερινά και εμείς, ως πολίτες αυτού του κόσμου, οφείλουμε να τα ακούσουμε ώστε να αναλογιστούμε ποιους ηγέτες επιλέγουμε, κυρίως όμως αν αυτός είναι ο κόσμος όπου θέλουμε να ζούμε.
* Εσύ σε τι κόσμο θα ήθελες να ζεις;
Σε έναν κόσμο συντροφικό, χωρίς φόβο, σε έναν κόσμο ενσυναίσθησης, στον οποίο ξέρεις ότι το να κρατήσεις το χέρι του διπλανού σου σε πάει και σένα μπροστά. Θα ήθελα να ζω σε έναν κόσμο όπου το παιδί μου θα μπορεί να νιώθει ασφάλεια, χαρά και το δικαίωμα στο όνειρο. Σήμερα η ζωή μας έχει εργαλειοποιηθεί τόσο πολύ ώστε απομακρυνόμαστε από την οραματική μας διάσταση, που μας επιτρέπει να κοιτάμε μακριά και όχι μόνο τον εαυτό μας, το εδώ και το τώρα μας.
* Μόνο γι' αυτό ανησυχείς;
Η πολύ μεγάλη αγωνία μου αυτή τη στιγμή είναι ο φόβος που υπάρχει παντού γύρω μας. Ο φόβος της αρρώστιας, ο φόβος να κυκλοφορήσεις ελεύθερα ή να πιάσεις το χέρι του άλλου, της άλλης. Ο φόβος του χειμώνα που έρχεται με την ακρίβεια, αλλά και τις συνθήκες που διαμορφώνει η πανδημία. Από την άλλη είναι και τα τέρατα που γεννάει αυτός ο φόβος. Φοβάμαι ότι οι συνθήκες που ζούμε ευνοούν τα πιο συντηρητικά κομμάτια της κοινωνίας μας, ευνοούν διχασμούς και ακροδεξιές συμπεριφορές.
Παρατηρώ με ενδιαφέρον και αρκετή ανησυχία όσα γίνονται με το κίνημα των ανεμβολίαστων. Από τη μια υπάρχει η μερίδα των ακραία γραφικών, που δεν θα τη σχολιάσω, υπάρχει όμως και ένα μεγάλο κομμάτι που στην άρνηση να εμβολιαστεί αναγνωρίζει μια πράξη αντίστασης απέναντι στο κατεστημένο. Ποια αντίσταση όμως μετριέται με τόσους νεκρούς την ημέρα;
* Μήπως εδώ εντοπίζεται και ένα ζήτημα πολιτικής;
Αναμφισβήτητα. Βλέπουμε κάποιες άλλες χώρες, και μάλιστα του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, που διαχειρίστηκαν το θέμα της Covid με σύμμαχο την κοινωνία. Έχτισαν γέφυρες επικοινωνίας ώστε να μπορέσουν να πείσουν για την ανάγκη του εμβολιασμού με τον καλύτερο τρόπο.
Δυστυχώς εδώ η κυβέρνηση επέλεξε να δώσει τόσα χρήματα από τη λίστα Πέτσα στα ΜΜΕ ώστε να τα έχει κλακαδόρους σε κάθε της απόφαση απαξιώνοντας παντελώς να απευθυνθεί έγκαιρα με πρόγραμμα και πειθώ στην κοινωνία. Η επικοινωνιακή πολιτική της κυβέρνησης δεν τοποθέτησε στο επίκεντρο της στρατηγικής της την υπόθεση της ιχνηλάτησης και του εμβολιασμού. Καλλιέργησε, ιδίως το καλοκαίρι, ένεκα ασφαλώς του τουρισμού, μια εικόνα πλασματικού ελέγχου της κατάστασης, με απλά λόγια όχι μόνο δεν έπεισε, αλλά επέτρεψε σε όλον αυτό τον πολλές φορές επικίνδυνο φόβο για το εμβόλιο να αποκτήσει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και η χώρα μας να παρουσιάζει απογοητευτικά ποσοστά εμβολιασμών.
* Πίσω από κάθε ηγέτη, κάθε άντρα, λένε, κρύβεται μια γυναίκα, και εννοώ φυσικά τη λαίδη Μάκμπεθ.
Πόσα στερεότυπα κρύβει μέσα της αυτή η φράση! Αλλά και πόση αλήθεια. Διότι πράγματι η εξουσία είναι κατά κανόνα ένα παιχνίδι αντρικό και μια γυναίκα αναγκάζεται συνήθως να το παίζει από "πίσω". Η λαίδη Μάκμπεθ με τον κυνισμό, την ετοιμότητα και τη σκληράδα της έρχεται πάντως να αμφισβητήσει αυτόν τον κανόνα και, πάρα το γεγονός ότι η ίδια δεν αναλαμβάνει μια θέση ισχύος, ίσως τελικά να είναι η ισχυρότερη από όλους. Τελικά το φύλο ή η ανάγκη μάς ορίζουν;
* Πού συναντιέσαι ως γυναίκα με τη λαίδη Μάκμπεθ;
Δεν σας κρύβω ότι, όσο κι αν έχει στιγματιστεί ως ένας χαρακτήρας αρνητικός, εγώ προσωπικά γοητεύομαι από τη λαίδη Μάκμπεθ, είναι μια σύνθετη, ευφυής προσωπικότητα, με μια δύναμη την οποία γνωρίζει και πώς να οργανώνει και πώς να τη σκορπά. Έχει πάρει τις αποφάσεις της και πίσω δεν κοιτά. Ίσως κάπου εκεί τη συναντώ, όχι στην υπέρμετρη φιλοδοξία της και τον κυνισμό, αλλά στην πίστη απέναντι στους στόχους της.
* Η λαίδη Μάκμπεθ είναι ένας ρόλος που ονειρεύονται όλες ή οι περισσότερες ηθοποιοί να ερμηνεύσουν. Εσένα τι σε ιντριγκάρει σ' αυτήν τη γυναίκα;
Πράγματι η λαίδη Μάκμπεθ είναι ένας από τους πλέον εμβληματικούς γυναικείους ρόλους που σε προκαλεί και σε προσκαλεί καταρχάς να την κατανοήσεις και στη συνέχεια να της δώσεις επί σκηνής σάρκα και οστά. Είναι μια γυναίκα με τέτοια συνειδητότητα της πραγματικότητας, ώστε, προκειμένου να επιβιώσει σε έναν κόσμο ανδρών βουτηγμένο στο αίμα, η ίδια αποφασίζει να αποποιηθεί κάθε της γυναικεία εκδοχή. Η συγκλονιστική της επίκληση προς τις σκοτεινές δυνάμεις «Unsex me!» συμπυκνώνει αυτήν την απόφαση. Πόσο τελικά όμως είναι και είμαστε σε θέση να μας αλλάξουμε; Μήπως τελικά θα υπάρξει πάντα εκείνη η ρωγμή που θα επιτρέψει να ξεγλιστρήσει από μέσα ό,τι επιθυμούμε να πνίξουμε; Και τελικά αυτή η αποκάλυψη μας οδηγεί στο τέλος μας ή σε μια νέα αρχή;
* Αν έκανες τη λαίδη Μάκμπεθ πριν γεννηθεί η κόρη σου η Ζωή, που θα ήταν η διαφορά;
Νομίζω ότι θα δυσκολευόμουν ακόμα περισσότερο να την προσεγγίσω. Η λαίδη Μάκμπεθ, προκειμένου να αποδείξει στον Μάκμπεθ την αποφασιστικότητά της απέναντι στα αιματηρό τους σχέδιο, δηλώνει ρητά στον Μάκμπεθ ότι θα ήταν σε θέση να συντρίψει το κρανίο του ίδιου της του παιδιού, την ώρα μάλιστα που θα το θήλαζε, αν είχε ορκιστεί πως θα το κάνει όπως και ο Μάκμπεθ ορκίστηκε να βάλει σε εφαρμογή αυτό το σχέδιο. Τούτη ακριβώς η αδιανόητη, για εμένα που είμαι μητέρα, παραδοχή με ενεργοποίησε ακόμα περισσότερο στο να γεφυρώσω το χάσμα που με χωρίζει από αυτήν τη γυναίκα.
* Ποια είναι η κόκκινη γραμμή που ανατρέπει όλο το κατασκεύασμα του Μάκμπεθ;
Η ακόρεστη, η δίχως σταματημό εμμονική του επιθυμία για ακόμα περισσότερα. Το ανά τους αιώνες σχήμα ύβρις - άτις - νέμεσις.
* Γιατί επιλέξατε τελικά αυτό το έργο για την έναρξη της φετινής σεζόν στο «Από Μηχανής»;
Ήταν μια επιθυμία η οποία με τον συνεργάτη και σκηνοθέτη μου Δημήτρη Μυλωνά μας στροβίλιζε χρόνια τώρα και, όπως όλα τα όμορφα πράγματα, ήρθε η ώρα της να γίνει πράξη. Σε αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο και η συγκέντρωση μιας ομάδας θιάσου και συντελεστών οι οποίοι ενστερνίστηκαν το ίδιο με εμάς όραμα, υπήρξε δηλαδή εξαρχής ένας κοινός κώδικας πάνω στον οποίο δουλέψαμε σκληρά.
* Ένας Έλληνας διανοούμενος, που συχνά στηλίτευε την εξουσία, ήταν ο πατέρας σου. Ποιο είναι το στίγμα του Άγγελου Ελεφάντη πάνω σου;
Ο Άγγελος είναι μια βαριά κληρονομιά, με απλά λόγια ένας πλούτος βαρύς. Αυτό για το οποίο είμαι σίγουρη ότι θα επιθυμούσε και ο ίδιος για μένα είναι να βρω τον δικό μου βηματισμό στα πράγματα και τη δική μου ταυτότητα, να τον "σκοτώσω" με άλλα λόγια ώστε να μπορέσω να με ορίσω.
* Σου λείπει;
Μπαμπάς μου είναι, πώς αλλιώς;
