Παραμένοντας στο ερευνητικό επίκεντρο της Θεατρικής Ομάδας «Σημείο 0» εδώ και δώδεκα χρόνια, ο κόσμος του Φραντς Κάφκα επανέρχεται από τις 19 Νοεμβρίου στο Θέατρο Άττις - Νέος Χώρος μέσα από το έργο «Αναφορά σε μια Ακαδημία», καθώς, όπως ομολογεί στην ΑΥΓΗ ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Σάββας Στρούμπος, «υπάρχει ένας διαρκής διάλογος και συνομιλία». Θυμίζει δε πως η Ομάδα «Σημείο 0» ξεκίνησε τη διαδρομή της στο θέατρο το 2009 με τη «Σωφρονιστική Αποικία» στα πρώην υπόγεια κρατητήρια της Γκεστάπο της Πλατείας Κοραή. Ακολούθησε το 2012 η «Μεταμόρφωση», το 2014 η δεύτερη εκδοχή της «Σωφρονιστικής Αποικίας» στο Φεστιβάλ Αθηνών και τρία με τέσσερα χρόνια αργότερα η μουσική παράσταση σε μουσική Γκεόρκι Κούρτακ «Θραύσματα του Κάφκα».
Ο σκηνοθέτης Σάββας Στρούμπος μιλά στην ΑΥΓΗ για το έργο του Φραντς Κάφκα «Αναφορά σε μια Ακαδημία» που κάνει πρεμιέρα στις 19 Νοεμβρίου στο Θέατρο Άττις - Νέος Χώρος.
Εάν η παρούσα δυστοπική συνθήκη που ζει ο κόσμος τα τελευταία χρόνια στάθηκε καθοριστική για την επιλογή του καφκικού έργου, ο Σάββας Στρούμπος δεν κρύβει πως ο κόσμος του Κάφκα έχει πάρα πολλές προεκτάσεις, πτυχές, επίπεδα. «Αισθάνομαι τη δυνατότητα της ελεύθερης κίνησης μέσα στο υλικό και στον κόσμο του, που είναι βέβαια οι δυστοπίες, αλλά την ίδια στιγμή υπάρχει κι αυτή η βαθιά, μεγάλη αγωνία για την ανθρώπινη κατάσταση μέσα στον σύγχρονο κόσμο, την αποσύνδεση του ανθρώπου από τη φύση, το περιβάλλον, τον φυσικό κόσμο που απασχολεί και το 'Αναφορά σε μια Ακαδημία', των τρόπων που χάνεται το ανθρώπινο μέσα από τον άνθρωπο. Η προβληματική της 'Μεταμόρφωσης', της 'Δίκης', του 'Πύργου', του ανθρώπου στα γρανάζια ενός απολυταρχικού συστήματος ή ενός γραφειοκρατικού κολοσσού ή μιας οικογενειακής και κοινωνικής καταπίεσης και αλλοτρίωσης είναι στον πυρήνα του πράγματος» υπογραμμίζει.
Την ίδια ώρα, δεν παραλείπει να επισημάνει πως «αυτόν τον πολιτικοποιημένο Εβραίο της Πράγας, που είχε σχέσεις με τους αναρχικούς της πόλης του, τον απασχολούσε πάρα πολύ το θέμα της ανθρώπινης και κοινωνικής χειραφέτησης. Η στάση του είναι κριτική. Υπάρχει αυτό το στοιχείο της αγωνίας απέναντι στην ανθρώπινη κατάσταση, το καθολικό βίωμα της καταπίεσης, της δύσπνοιας του ανθρώπου μέσα σε αυτούς τους μηχανισμούς. Την ίδια στιγμή έχει την ικανότητα να στέκεται σε απόσταση από αυτό το βίωμα και να λειτουργεί σαρκαστικά, κριτικά, προσβλέποντας σε έναν μετασχηματισμό ή και μετατροπή αυτής της κατάστασης.
Έχω την αίσθηση ότι, ξεκινώντας από την οικονομική κρίση, βιώνοντας την υγειονομική και με πολύ εμφανή τρόπο και την περιβαλλοντική, η αλληλεπίδρασή τους αλλάζει τη ζωή μας με ταχύτατους ρυθμούς. Αισθάνομαι ότι πλέον η κρίση γίνεται ανθρωπολογική, από την άποψη του ποιο είναι το ανθρωπολογικό μοντέλο που καλλιεργείται από το σήμερα για το μέλλον. Δεν έχω απάντηση. Γιατί αισθάνομαι ότι είναι πάρα πολύ μεταβατική και μεταιχμιακή η εποχή που ζούμε. Και βλέπεις πόσο απομακρυσμένοι είμαστε από τη σύνδεσή μας με τη φύση. Την καταστρέφουμε ανελέητα. Όλα αυτά δημιουργούν κραδασμούς, δονήσεις αγωνίας και ο καλλιτέχνης έχει ανάγκη να εκφράσει αυτή την αγωνία. Όχι απαραίτητα για να τοποθετηθεί ή να παρέμβει πολιτικά. Η εποχή που ζούμε, αγωνιώδης, μεταβατική και παράξενη, είναι μια πηγή άντλησης αυτών των ερεθισμάτων και κραδασμών αγωνίας».
Η ιστορία του πίθηκου Rotpeter
Θυμίζοντας την ιστορία του έργου «Αναφορά σε μια Ακαδημία», ο Σ. Στρούμπος αναφέρεται στον κεντρικό ήρωα του Κάφκα, τον πίθηκο Rotpeter, που ζει με την αγέλη του σε μια ζούγκλα της Αφρικής. Ναύτες μιας εταιρείας αποικιοκρατών που φτιάχνουν έναν ζωολογικό κήπο στη Βόρεια Ευρώπη και αιχμαλωτίζουν ζώα, πυροβολούν και τραυματίζουν τον πίθηκο, τον συλλαμβάνουν, τον φορτώνουν στο καράβι, εκείνος προσπαθεί να ξεφύγει, καταλαβαίνει πως δεν μπορεί και αρχίζει σιγά-σιγά από ένστικτο να μιμείται την ανθρώπινη συμπεριφορά. Το πλήρωμα αρχίζει να τον εκπαιδεύει βασανίζοντάς τον, το πλοίο φτάνει στον προορισμό του και τίθεται το ερώτημα εάν αυτό το αλλόκοτο ον θα οδηγηθεί στον ζωολογικό κήπο ή στο βαριετέ, το οποίο και τελικά επιλέγεται. «Σημειωτέον ότι ο Rotpeter έχει χάσει τη μνήμη της πρότερης ύπαρξής του μέσα στο δάσος και στο θέατρο επιλέγει να αφηγείται κάθε βράδυ τον τρόπο του εγκλεισμού και του βίαιου εξανθρωπισμού του για να μην χάσει ποτέ τη σύνδεσή του με το τραύμα, τη μνήμη, τη ρίζα, την καταγωγή.
Έτσι βλέπουμε αυτό που κατά τη διάρκεια των προβών ονομάσαμε το μουσικό θέατρο του τραύματος. Από τη μία έχουμε τη μουσικότροπη, σατιρική, σαρκαστική διάθεση και στάση που υπάρχει στο μουσικό θέατρο, μέσα από την οποία ο πίθηκος αφηγείται το τραύμα του βίαιου εξανθρωπισμού του, όπου τίθενται τα ζητήματα της αποσύνδεσης από τη φύση, το περιβάλλον, της βίαιης ένταξης του ανθρώπου σε ένα κανονιστικό πλαίσιο, όπου χάνει όχι μόνο τη σχέση με τη φύση, αλλά και τη σχέση με τη δική του φύση του, τη φαντασία του, το σώμα του, τις αισθήσεις, τα ένστικτά του, τα συναισθήματά του».
Ο καλλιτέχνης αφηγείται το τραύμα
Αποτέλεσμα ενός πολύμηνου δημιουργικού εργαστηρίου εν μέσω lockdown με όλη την ομάδα αλλά και τον κάθε ηθοποιό ξεχωριστά «για το πώς βιώνει το σώμα τη νέα συνθήκη», το «Αναφορά σε μια Ακαδημία» είναι έτοιμο να παρουσιαστεί στο κοινό «ως αγωνιώδης αλληγορία πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση. Έχουμε επτά διαφορετικά παραδείγματα αυτής της μουσικότροπης, σαρκαστικής αφήγησης του τραύματος του βίαιου εξανθρωπισμού. Το κείμενο παραμένει αυτούσιο. Αλλά η έκφρασή του μετασχηματίζεται, μετακινείται από τον μονόλογο σε κολεκτίβα, που με τη φωνή, το σώμα, την ενέργεια έρχεται και παρουσιάζει τα παραδείγματα βίαιου εξανθρωπισμού» εξηγεί ο σκηνοθέτης.
Δεν παραλείπει δε να σχολιάσει ότι «είναι συγκλονιστικό ότι ο ανθρωποποιημένος πίθηκος ανεβαίνει πάνω στη σκηνή του μουσικού θεάτρου ώστε να αφηγηθεί με όρους καμπαρέ την τραυματική διαδικασία του βίαιου εξανθρωπισμού του. Γίνεται καλλιτέχνης για να αφηγείται το τραύμα, να είναι σε διαρκή σύνδεση με τη μνήμη και να μπορεί αυτό το βίωμα να το εκφράζει, να το επικοινωνεί. Πρόκειται για μια εξαιρετική κατάφαση από τον Κάφκα σε ό,τι αφορά το έργο τέχνης ως ένα γεγονός» καταλήγει.
